در 2دهه آينده يعني از سال 1410 به بعد كشور ما وارد مرحله كهنسالي مي‌شود
لشكر عصا به دستان در 20 سال آينده
جام جم آنلاين: اگر 2 دهه پيش قرار بود در مورد هفته سالمندان مطلبي نوشته شود، مسلما بيشتر در خصوص تنهايي سالمندان، خانه‌هاي سالمندان، توجه و احترام به سالمندان نوشته مي‌شد، اما حالا كه اعلام مي‌شود از ابتداي امسال وارد گذار جمعيتي كشور به سمت ميانسالگي و سپس سالمندي مي‌شويم، اوضاع كمي متفاوت است.
از سال 75 تا 89 دوره گذار سني جمعيت 15 تا 29 سال بوده، يعني جمعيت جواني داشتيم؛ اما از ابتداي امسال وارد مرحله گذار سني جمعيت يعني 30 تا 64 سال مي‌شويم به طوري كه ايران داراي جمعيتي ميانسال خواهد بود.

بر اساس آمارهاي سازمان ثبت احوال كشور در 2دهه آينده يعني از سال 1410 به بعد كشور ما وارد مرحله كهنسالي مي‌شود. بر همين اساس كارشناسان تاكيد مي‌كنند كه بايد براي اين تغييرات جمعيتي در كشور برنامه‌ريزي جدي انجام شود. اين در حالي است كه برنامه اول توسعه كشور، اولين و آخرين برنامه‌اي بود كه در آن سياست‌هاي جمعيتي به صورت صريح و شفاف ذكر شده است.

با وجود اين از اين به بعد در سياستگذاري‌هاي كلان كشور بايد جمعيت سالمند مدنظر قرار گيرد؛ مساله‌اي كه در خصوص جمعيت جوان كشور در 2 دهه اخير، در برخي موارد از جمله اشتغال و ازدواج نه تنها ديده نشد، بلكه بحران‌هايي نيز به وجود آورد.

شوراي ملي سالمندان، 5سال يك جلسه!

بر اساس آمارهاي اعلام شده بيش از 5 ميليون و 500 هزار سالمند در كشور حضور دارند كه حدود 7 درصد جمعيت كشور را شامل مي‌شوند كه از اين جمعيت حدود 2 ميليون و 738 هزار نفر از سالمندان كشور را زنان و 2 ميليون 760هزار نفر را مردان تشكيل مي‌دهند.

وزرات بهداشت اعلام كرده است كه تا پايان برنامه پنجم توسعه بايد شاخص اميد به زندگي در زنان كشور به 76 و در مردان به 73 سال افزايش يابد. شاخص اميد به زندگي همراه با سلامتي بايد به 63 سال برسد. همچنين پيش‌بيني مي‌شود جمعيت سالمندان كشور تا سال 2050 به 25 ميليون نفر افزايش يابد.

با وجود چنين آماري، شوراي ملي سالمندان از ارديبهشت 83 در ايران تشكيل شده است، هدف اين شورا فراهم كردن امكان تداوم حضور افراد سالمند در جامعه، تاكيد بر حفظ موقعيت و جايگاه سالمند در خانواده، تامين حداقل نيازهاي اساسي سالمندان نيازمند در كشور، تاكيد بر حفظ احترام ‌شأن و حرمت سالمند و فراهم كردن امكان مشاركت مردم، انجمن‌ها و موسسات غيردولتي تشكيل شده است، اما اين شورا به عنوان تنها مرجع تصميم‌گيري در خصوص تدوين سياست‌ها و برنامه‌هاي حمايتي از سالمندان كه بايد هر 6 ماه يك‌بار با حضور رئيس‌جمهور تشكيل جلسه بدهد، در طول 5 سال تنها يك جلسه داشته و 3 سال است كه در تعطيلي به سر مي‌برد.

اين در حالي است كه بر اساس اعلام وزارت بهداشت بيش از 80 درصد سالمندان با تغييرات فيزيولوژيك، مشكلات اقتصادي و ناتوانايي‌هاي مختلف مواجه هستند و نبود حمايت‌هاي بيمه‌اي عرصه را براي اين افراد تنگ‌تر مي‌كند.

هم‌اكنون برخي سالمندان كشور به‌رغم اين‌كه در سن استراحت و فراغت از كار و تلاش به سر مي‌برند، تنها به دليل اين‌كه نمي‌توانند هزينه‌هاي روزانه زندگي را تامين كنند، بناچار در بخش‌هاي خصوصي و بعضا دولتي همچنان در مشاغلي مانند نگهباني، باغباني و خدمات مشغول كار هستند.

از طرفي بيماري آلزايمر بشدت جمعيت سالمند كشورمان را تهديد مي‌كند؛ به طوري كه معصومه صالحي، مديرعامل انجمن آلزايمر ايران از ابتلاي بيش از يك ميليون نفر از جمعيت سالمند كشور به آلزايمر در 3 دهه آينده خبر داده و عنوان كرده است هم‌اكنون بالغ بر 300 تا 400 هزار نفر در كشور مبتلا به اين بيماري هستند كه اغلب در سنين سالمندي به سر مي‌برند.

وجود كمتر از 10 متخصص طب سالمندی در كشور

سقوط، افسردگی، فشار خون و پوكی استخوان از مهم‌ترین تهدیدكننده‌های سلامت سالمندان است، در واقع سالمندان نه‌تنها از نظر جسمي مورد تهديد بيماري‌هاي مختلف هستند، بلكه از نظر روحي نيز شديدا نيازمند مراقبت و توجه هستند، با اين تفاسير متاسفانه متخصصان طب سالمندي در كشور ما محدود است.

رئیس انجمن مددكاران اجتماعی ایران هم مي‌گويد: تعداد متخصصان طب سالمندی در كشور به تعداد انگشتان دست هم نمی‌رسد.

نكته: با توجه به رشد جمعيت سالمندان، برنامه‌ريزي‌ در خصوص نظام سلامت، ارائه خدمات اجتماعي، تاسيس مراكز تفريحي ويژه، احداث آسايشگاه‌هاي استاندارد، اصلاح ساختار شهري و تسريع رفت و آمدها براي سالمندان بايد مد نظر قرار گيرد
سیدحسن موسوی چلك به مشكلات سالمندان اشاره و اظهار مي‌كند: در بخش‌های بهداشت و درمان و تامین اجتماعی سالمندان با مشكلات بیشتری مواجه هستند. همچنین نبود آموزش‌های لازم برای مراقبت از سالمندان در منزل و مكان‌های دیگر و نداشتن سواد تغذیه‌ای از دیگر مشكلات مربوط به این قشر است.

به گفته او، سالمندان از شرایط خاصی برخوردارند، به همین دلیل نیازمند مراقبت‌های ویژه در این دوران هستند در حالی‌كه در كشور ما تعداد متخصصان طب سالمندی بسیار كم است.

وي با اشاره به این‌كه برای نشاط دوران سالمندی در كشور برنامه‌ریزی نشده است، به مهر مي‌گويد: با توجه به این‌كه بیماری‌های دوره سالمندی پس از 60 سالگی آغاز می شود، به همین دلیل تامین هزینه‌های درمانی نیز مولفه جدی در زندگی این افراد است كه اكثر آنها را با مشكل روبه‌رو كرده است.

به گفته وي، با توجه به این‌كه برخی بازنشستگان بیمه و شاغل نیستند، بنابراین نگرانی‌هایی نسبت به بیمه تامین اجتماعی در دوران سالمندی وجود دارد.

سالمندان در منزل يا خانه سالمندان؟

هر چند در حال حاضر جمعيت كشور بيشتر از هر زمان ديگري رو به سالمندي مي‌رود، اما دغدغه نگهداري سالمندان در خانواده يا سپردن آنها به آسايشگاه‌ها و خانه سالمندان هميشه مطرح بوده است.

در اين زمينه برخي كارشناسان معتقدند كه در دوران مدرنیته به سر می‌بریم و سپردن والدين سالمند به مراكز نگهداري اجتناب‌ناپذير است. به اعتقاد آنها خیلی از كسانی كه والدین خود را به خانه سالمندان می‌سپارند برخلاف میلشان این كار را انجام مي‌دهند و زندگی آنها را وادار می‌كند.

با وجود اين، مديرعامل آسايشگاه كهريزك بدترين خانه‌ها را از بهترين آسايشگاه‌ها بهتر مي‌داند و مي‌گويد: باید با برنامه‌ریزی و فرهنگ‌سازی، خانواده‌ها را به سمتی سوق داد كه سالمندان خود را در منزل نگهداری كنند و چنانچه سالمندی دارای مشكلات عدیده‌ای بود، او را به آسایشگاه ببرند.

هر كدام از اين نظرات مي‌تواند درست باشد، از يك طرف گسترش زندگي شهري، كوچك شدن فضاي خانه‌ها و افزايش هزينه‌ها مي‌تواند مانعي براي نگهداري سالمندان در منازل باشد، اما از طرفي ديگر نگهداري سالمندان در آسايشگاه‌ها هم مشكلات و كمبود‌هاي خودش را دارد.

در اين ميان آنچه مهم است در نظر گرفتن حساس بودن روحيه سالمندان و در نظر گرفتن ‌شأن آنهاست. سالمند امروز، جوان ديروز بوده كه حالا فقط توان جسمي‌اش محدود شده در حالي كه احترام و عزتش بيشتر از گذشته واجب است.

مراقبت‌هاي يك سالمند

بیشترین مشكل سالمندان، پوكی استخوان است كه از علل شایع دردهای سالمندان محسوب می‌شود، به طوری كه زمین‌خوردن‌ها و گاهی ‌اوقات نشستن‌های محكم موجب شكستن استخوان‌های آنها می‌شود.

بر همين اساس عضو انجمن فیزیوتراپی ایران به سالمندان توصيه مي‌كند: راه رفتن و فعالیت بدنی را هیچ وقت كنار نگذارند و به صرف مثلا درد گرفتن كمر فعالیت دیگر اندام‌ها را تعطیل نكنند كه اگر اندام تنبل شود دوباره فعال كردن آنها زمان می‌برد.

علیرضا احسنی ادامه مي‌دهد: در بالا و پایین رفتن پله‌ها، سالمندان بهتر است كه پله‌ها را یك به یك بالا بروند یعنی ابتدا یكی از پاها را روی پله قرار داده و بعد پای دیگر را كنار آن بگذارند.

به گفته او معمولا سالمندان آرتروز زانو دارند و یك پای آنها بدتر از پای دیگر است كه توصیه می‌شود هنگام بالا رفتن از پله ابتدا پای سالم را قرار دهند و هنگام پایین رفتن از پله ابتدا پای بیمار را قرار دهند كه این موضوع موجب جلوگیری از زمین‌خوردن سالمند می‌شود.

وقتی سالمندان می‌خواهند از خواب بلند شوند، بهتر است ناگهاني تغییر حالت ندهند. توصیه می‌شود ابتدا نشسته، چند لحظه صبر كنند، سپس بایستند و دوباره صبر كنند و در این هنگام راه بیفتند، چرا كه معمولا سالمندان سرگیجه‌های خفیفی دارند كه موجب زمین‌خوردن آنها می‌شود.

احسنی‌ به فارس مي‌گويد: سالمندان بهتر است سعی كنند فعالیت و راه رفتن را هیچ وقت كنار نگذارند اما آنها را قسمت‌بندی كنند مثلا اگر می‌خواهند نیم‌ساعت در روز راه بروند ابتدا از 5 تا 6 دقیقه شروع كنند و در دفعات مختلف این كار را انجام دهند، در واقع سالمندان نیازی به راه رفتن تند ندارند.

بهتر است سالمندان از راه رفتن در راه‌های سربالایی و سرپایینی خودداری كنند، اما در آب راه رفتن موجب سبكی وزن و گردش خون بهتر آنها می‌شود، لذا اين كار توصیه می‌شود.

عضو انجمن فیزیوتراپی ایران خاطر نشان مي‌كند: در صورتی كه سالمندان به خرید می‌روند بهتر است از چرخ‌دستی استفاده كنند یا اگر بار آنها دو سه كیلو است آن را 2 قسمت كرده و یكی را در دست چپ و دیگری را در دست راست قرار دهند كه تعادل تقریبی ایجاد شود.

عزمي جزم براي پير شدن جمعيت

حالا كه قرار است رشد جمعيت سالمندان در كشور سريع‌تر شود، مسلما برنامه‌ريزي‌ و سياستگذاري‌هاي كشور در خصوص نظام سلامت، ارائه خدمات اجتماعي، تاسيس مراكز تفريحي ويژه، احداث آسايشگاه‌هاي استاندارد، اصلاح ساختار شهري و تسريع رفت و آمدها براي سالمندان بايد مد نظر قرار گيرد.

جامعه سالمندی كشور چه در زمان حاضر و چه در آينده نیازمند امكانات رفاهی و خدماتی است كه رسيدگي به اين امور نيازمند برنامه‌ريزي دقيق و قابل اجرا دارد. همان اندازه كه جوانان به برنامه‌ريزي و توجه نيازمند هستند، دوران سالمندي نيز بايد تحت توجه دقيق قرار گيرد.

مستوره برادران نصيري ‌/‌ گروه جامعه