جام جم آنلاين: هر كسي شيوه خودش را دارد، يكي يك خط صاف ميكشد و دنبالهاش را رو به بالا ميدهد و يكي دايرهاي رسم ميكند و اسمش را زير آن مينويسد، بعضيها هم خطهاي درهمي روي كاغذ مينشانند تا به قول خودشان هم امضايشان منحصر به فرد شود و هم امكان جعلكردنش از بين برود.
البته هيچ امضاي كشيده شده روي كاغذي نيست كه نتوان نمونه جعلياش را تقليد كرد و هيچ امضاي كاغذياي پيدا نميشود كه 2 بار عينا شبيه هم دربيايند، ولي اين امضاها هويت آدمها هستند و وقتي اين نشانهها زير اوراق و اسناد عادي يا رسمي كه مربوط به يك معامله، تعهد، قرار، شهادت و امثال آن ميآيند به اين معناست كه نوشته منتسب به اشخاص قابل استناد است. وقتي ما چيزي را امضا ميكنيم معنياش اين است كه موارد مندرج و تعهدات ناشي از آن را پذيرفتهايم براي همين هر سندي را كه امضا ميكنيم معتبر ميشود و ميتوانند آن را به ما منتسب و ما را به انجام مندرجات آن ملزم كنند.
اما گاه اتفاق ميافتد كه بعضي افراد با اين كه امضايشان پاي ورقهاي درج شده،اما منكرش ميشوند و حتي آنهايي كه ميدانند اين امضا متعلق به اوست نيز نميتوانند او را به پذيرش تعهداتش متقاعد كنند. براي همين است كه قانونگذار، امضاي الكترونيك را پيشبيني كرده تا ديگر هيچ صاحب امضايي نتواند براي فرار از گفتهها و تعهداتش به انكاركردن رو بياورد. در واقع اين امضا كمك ميكند تا اعتماد عمومي در هر نوع معاملهاي بالا برود و بويژه اعتبار تبادل الكترونيكي افزايش يابد. آنگونه كه در كتاب «آشنايي با امضاي الكترونيكي» آمده است يكي از عواملي كه باعث اعتبار قرارداد يا هر سند ديگري ميشود درستي انتساب آن به صادركننده است. همان اعتباري كه تاكنون از طريق مهر يا امضا صورت ميگرفته و دليل معتبري براي تحقق صحت انتساب صادركننده بوده است و امروز ضروري است تا اين اتفاق در قراردادهاي الكترونيكي نيز بيفتد و امضاي الكترونيكي جايگزين امضاهاي دستنويس شوند.
امضاي الكترونيكي همان قفلكردن اطلاعات است كه قابل جعل و تغيير نيست؛ امضايي كه رمزنگاري شده و فقط به شخص استفادهكننده اختصاص دارد. اين امضا قابليت تطبيقدهي نيز دارد و تحت كنترل انحصاري شخص استفادهكننده است و طوري به دادهها متصل ميشود كه اگر تغييري در دادهها صورت بگيرد امضا بياعتبار ميشود. درواقع امضاي الكترونيكي عبارت است از امضا كردن اطلاعات ارسالي براي اطمينان گيرنده از فرستنده اطلاعات به طوري كه با اسكن امضاي سنتي فرد كاملا فرق دارد.
گواهي الكترونيك، اعتماد در فضاي مجازي
دنياي گسترده و پيچيده امروز با دنياي مجازي بدون مرزش فضاي خوبي براي كسب و كار است. البته به شرطي كه افراد بتوانند به هم اعتماد كنند و براي پايبندي به تعهداتشان به هم تضمين بدهند. اگر امضاي الكترونيك در جامعه ما فراگير شود، حتما اين فضاي همراه با اعتماد ايجاد ميشود كه البته امنيت مبادله زماني تكميل ميشود كه گواهي الكترونيك نيز فراگير شود.
نكته: امضاي الكترونيكي همان قفلكردن اطلاعات است كه قابل جعل و تغيير نيست؛ امضايي كه رمزنگاري شده و فقط به شخص استفادهكننده اختصاص دارد. اين امضا قابليت تطبيقدهي نيز دارد
استفاده از گواهي الكترونيك باعث ميشود كه در دنياي تجارت مجازي، اسناد قابل پيگيري شوند به اين معنا كه اگر در گذشته پيام ارسالي در اينترنت اعتبار قانوني نداشت حالا اين پيام با استفاده از گواهي الكترونيكي شكل قانوني به خود ميگيرد. نويسنده كتاب آشنايي با امضاي الكترونيكي توضيح ميدهد كه گواهي الكترونيكي همان شناسنامهاي است كه هويت واقعي ما را به صورت مجازي و براي كسب و كار الكترونيكي تعيين ميكند به طوري كه اگر در فضاي اينترنت قصد مبادله الكترونيكي با هويت مجازي مشخصي را داشته باشيم، ميتوانيم با اعتماد به امضاي الكترونيكي طرف مقابل و معرفي خود با استفاده از امضاي الكترونيكيمان وارد معامله و امور كسب و كار شويم.
قدم به قدم تا صدور گواهي
براي اين كه از مزاياي گواهي الكترونيكي بهرهمند شويم بايد به مراكز صدور اين گواهي مراجعه كنيم. اين مراكز درست همانند دفاتر اسناد رسمي كه زيرنظر قوه قضاييه فعاليت دارند عمل ميكنند و وظايفي چون صدور و انتشار گواهي، ابطال گواهي در صورت لزوم و ارسال گواهي و فهرست گواهيهاي باطل شده و... را برعهده دارند.
صدور گواهي الكترونيكي به 3 روش گواهي اشخاص مستقل، اشخاص وابسته به بخش دولتي و اشخاص وابسته به بخش غيردولتي انجام ميشود.
هر كدام از اين افراد در صورتي كه متقاضي صدور گواهي الكترونيك هستند بايد پس از مراجعه به دفتر ثبت نام و با تحويل مدارك مورد نياز نسبت به صدور اين گواهي اقدام كنند. پس از آن درخواستكننده بايد فرم درخواست صدور گواهي الكترونيكي را كامل پر كند و مسوول ثبتنام آن را تاييد كند تا كار شناسايي و احراز هويت متقاضي گواهي الكترونيكي در دفتر ثبتنام آغاز شود.
در اين مرحله وجود هرگونه ايراد يا نقص در هريك از قسمتهاي فرم سبب بازگرداندن آن به فرد متقاضي ميشود. پس از اين مرحله مسوول ثبتنام، كارت ملي متقاضي را دريافت ميكند تا هم چهره اين فرد را با تصوير كارت تطابق دهد و هم ساير اطلاعات مندرج در كارت ملي و هماهنگي آن با مندرجات فرم درخواست را كنترل كند.
سپس تصوير كارت ملي متقاضي و اصل و تصوير يكي از مدارك شناسايي عكسدار (شناسنامه، گواهينامه يا گذرنامه) متقاضي دريافت ميشود و ضمن بررسي مطابقت تصوير مدارك با چهره فرد، تصوير مدارك با اصل آنها تطابق داده ميشود. در اين مرحله اگر صدور گواهي براي اشخاص وابسته به بخش غيردولتي انجام ميشود بايد تصوير آگهي تاسيس روزنامه رسمي و تصوير آگهي آخرين تغييرات هم از متقاضي دريافت شود.
اگر تمام اين مراحل با موفقيت انجام شود آن وقت كارت هوشمندي در اختيار متصدي ثبتنام قرار ميگيرد و گواهي الكترونيك درخواستكننده در حضور او توليد و در كارت هوشمندش قرار ميگيرد. هزينه صدور گواهي الكترونيكي نيز در همين دفتر و طبق جدول تعرفهها دريافت ميشود.
از كارت هوشمند كه با نامهاي كارت چيپدار يا كارت با مدار مجتمع هم شناخته ميشود ميتوان به جاي كارت اعتباري و كارت پول در سيستمهاي امنيتي رايانهاي و سيستمهاي تشخيص هويت و... نيز استفاده كرد. اين كارت شبيه يك رايانه ساده و كوچك است كه ميتواند از طريق دستگاه كارتخوان و اتصال طلايياش ارتباط برقرار كند تا بتواند به اطلاعاتي كه درون حافظه اين كارت است دسترسي پيدا كند.
گاهي اوقات اتفاق ميافتد كه گواهي الكترونيكي به درخواست صاحب آن اعم از سازمان، شركت، موسسه يا اشخاص باطل ميشود كه در اين صورت صاحب اين گواهي بايد فرم درخواست ابطال گواهي الكترونيكي را تكميل كند. دلايل صاحب گواهي براي ابطال آن نيز ميتواند متفاوت باشد يعني يا به خاطر قطع همكاري صاحب گواهي، تغيير سمت او يا تغيير مشخصات سازمان، شركت يا موسسه باشد كه در اين صورت مقام مسوول كه حق امضاي اسناد تعهدآور را دارد بايد درخواست ابطال گواهي الكترونيكي را ارائه دهد. در اين ميان، مسوول ثبتنام هم در صورتي كه هنگام صدور گواهي اشتباهي انجام داد يا اطلاعات را به صورت نادرست وارد سيستم كرد ميتواند از طريق تكميل فرم درخواست ابطال گواهي الكترونيكي نسبت به باطلكردن آن اقدام كند.
مريم خباز / گروه جامعه