در «داستان مريم، گفتوگوي فرشتگان و مريم(س) با اين ويژگي كه يك طرف آن، شخصيتهاي غير بشري هستند، نشان از اعجازآميز بودن اين موقعيت دارد، همچنان كه تطهير مريم از سوي خداوند نشاندهنده موقعيت «نادر» است.
به گزارش خبرنگار آيين و انديشه فارس، حضرت مريم عليهاالسلام شخصيت زني را مجسم ميكند كه شور و نشاط بندگي سراسر وجودش را به وفق شيوهاي كه اوج بندگي خدا را تجلي ميبخشد، در برگرفته است، زيرا همزمان با مراحل پذيرش و رشد او، سلسله جديدي از وضعيتها، رويدادها و شخصيتهاي پياپي روي ميآورند و سرانجام، در طي اين مراحل، چندين رويداد اعجازآميز به وجود ميآيند.
داستان زن عمران كه نخستين داستان از سوره آل عمران به شمار ميرود، به منزله مقدمه براي دومين داستان يعني «داستان مريم» است،
اين مقدمه از نظر هنري، در دختري به نام مريم كه مورد نذر قرار گرفته بود، تجلي مييابد، چرا كه او پسري به دنيا خواهد آورد كه وعده خدا به عمران را تحقق ميبخشد، زيرا خدا وحي كرده بود كه به او پسري خواهد داد كه پيامبر ميشود.
پس از كشمكش و رقابت بر عهده گرفتن سرپرستي «مريم»، سرانجام «زكريا» مسئوليت تربيت و پرورش او را ميپذيرد، قرآن كريم به اهميت پرورش «مريم» به طور اعم و نيز به اهميت سرپرستي «زكريا» به طور اخص اشاره ميكند:
«وَأَنبَتَهَا نَبَاتًا حَسَنًا وَكَفَّلَهَا زَكَرِيَّا»،
«به وجهي پسنديده او را پرورش داد و زكريا را به سرپرستي او گماشت»
لازم به ذكر است كه متن قرآن، محيطي را براي مرم ترسيم ميكند كه حوادث و موقعيتهاي عادي، نادر و اعجاز آميز را دربردارد، حوادث و موقعيتهايي كه موجب آشفتگي آن محيط ميشود، در «داستان مريم»، محيط عادي و محيط نادر در ساختن مكان ويژهاي براي «مريم» در مسجد تجلي مييابد، چرا كه براي او محرابي ساخته شد كه در آن در وسط قرار داشت و همانند در كعبه، جز با نردبان امكان بالا رفتن به سوي آن نبود و نيز تنها «زكريا» بود كه ميتوانست از آن بالا رود.
اما حادثه اعجاز آميز كه عبارت است از يك سلسله رويدادها و محيطهاي واقعاً هيجانانگيز مانند ميوه زمستاني در تابستان و ميوه تابستاني در زمستان، محراب از نور مريم روشن شده بود، آيات به اين گونه از رويداد اعجاز آميز سخن ميگويد:
«وَإِذْ قَالَتِ الْمَلاَئِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَى نِسَاء الْعَالَمِينَ»؛
«و [ياد كن] هنگامى را كه فرشتگان گفتند اى مريم خداوند تو را برگزيده و پاك ساخته و تو را بر زنان جهان برترى داده است»؛
«يَا مَرْيَمُ اقْنُتِي لِرَبِّكِ وَاسْجُدِي وَارْكَعِي مَعَ الرَّاكِعِينَ»؛
«اى مريم! فرمانبر پروردگار خود باش و سجده كن و با ركوعكنندگان ركوع نما.» (آل عمران 43- 42)
در اين جا، ويژگي اعجاز در يك سلسله از موقعيتهايي عينيت مييابد كه در گفتگوي شخصيتهاي جديدي يعني فرشتگان و مريم عليهاالسلام تجلي يافته است، در آن جا كه فرشتگان به مريم بشارت دادند كه خداوند او را پاكيزه كرده و به زنان جهان برتري داده است، در اين جا پيوند اساسي ميان دو داستان يعني «داستان مريم» و «داستان زن عمران» به خوبي مشهود است، چرا كه دعاي زن عمران درباره دخترش مبني بر اينكه خدا او را از گناه و آلودگي پاك ساخته و نيز از شر شيطان محفوظ داشته غفلت نورزيده است، به اين گونه هر يك زمينهساز و روشنگر ديگري است.
گفتگوي فرشتگان و مريم(س) با اين ويژگي كه يك طرف آن، شخصيتهاي غير بشري هستند، نشاندهنده اعجازآميز بودن اين موقعيت است همچنان كه اموري مانند گزينش، برتري دادن و تطهير مريم از سوي خداوند نشان دهنده موقعيت «نادر» است، به همين جهت زماني كه اين معجزه، با وقوع حادثه غير مترقبه و غافلگير كننده، يعني «تولد فرزند بدون پدر» رنگ تازهاي به خود ميگيرد، اين رويداد و موقعيت، حيرتآور و شگفتانگيز ميشود.
با نگاهي دوباره به «داستان زن عمران»، متوجه نخستين پيوند طبيعي و اخلاقي ميان دو شخصيت اين دو داستان ميشويم كه هر دو شخصيت زن هستند و هر دو آگاهانه به انجام كارهاي عباديشان سخت اهميت ميدهند، دومين پيوند اين دو داستان، پيوند هنري است و اينكه در هر كدام، يك حادثه ناگهاني اتفاق ميافتد.
خداوند در آيه 45 سوره آل عمران ميفرمايد:
«إِذْ قَالَتِ الْمَلآئِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللّهَ يُبَشِّرُكِ بِكَلِمَةٍ مِّنْهُ اسْمُهُ الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ وَجِيهًا فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ وَمِنَ الْمُقَرَّبِينَ»،
«[ياد كن] هنگامى [را] كه فرشتگان گفتند: اى مريم! خداوند تو را به كلمهاى از جانب خود كه نامش مسيح «عيسىبنمريم» است، مژده مىدهد، در حالى كه [او] در دنيا و آخرت آبرومند و از مقربان [درگاه خدا] است»
در اين جا مادام كه به گفتگوي مريم (س) گوش فرا ندهيد، هرگز به تأييد شگرف آن حادثه ناگهاني پي نخواهيد برد، آن جا كه مريم (س) با حالت استفهام ميپرسد:
«قَالَتْ رَبِّ أَنَّى يَكُونُ لِي وَلَدٌ وَلَمْ يَمْسَسْنِي بَشَرٌ»،
«گفت: پروردگارا! چگونه مرا فرزندي باشد، در حالي كه بشري به من دست نزده»
تأثير اين عنصر غير مترقبه به شخصيت مريم (س) با تأثير عنصر غير مترقبهاي كه بر شخصيت زن عمران باقي گذاشت، تجانس دارد.