پس از قبول قطعنامه 598 و برقراري آتش بس ميان ايران و عراق، مسأله ادغام نيروهاي انتظامي از طرف وزارت كشور و نمايندگان مجلس به منظور برقراري هر چه بهتر امنيت در داخل كشور و مرزهاي جمهوري اسلامي، جلوگيري از صرف هزينه هاي اضافي و همچنين تداخل وظائف، مسئوليتها و مأموريتهاي مشابه، مطرح و به طور جدي دنبال و سرانجام پس از بحث و بررسيهاي فراوان قانون ادغام نيروي انتظامي شامل 11 ماده و 10 تبصره در 27 تيرماه 1369 از تصويب مجلس گذشت و به تأييد شوراي نگهبان رسيد.
پس از گذشت 6 ماه از تصويب اين قانون، ادغام نيروي انتظامي سابق آغاز شد و نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران در 12 فروردين 1370 با تأييد فرماندهي كل قوا به منصبه ظهور رسيد.
بر اساس ماده 1 اين قانون وزارت كشور موظف گرديد، نيروهاي انتظامي موجود آن زمان(شهرباني، كميته و ژندارمري) را حداكثر ظرف مدت يك سال ادغام نمايد و سازماني تحت عنوان نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران تشكيل دهد.
ماده 2 اين قانون مي گويد:
نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران سازماني است مسلح در تابعيت فرماندهي كل قوا و وابسته به وزارت كشور كه فرمانده آن از طرف فرمانده كل قوا منصوب مي شود.
بنابر ماده 3 قانون ياد شده، هدف از تشكيل نيروي انتظامي، استقرار نظم و امنيت، تأمين آسايش عمومي و فردي، نگهباني و پاسداري از دستاوردهاي انقلاب اسلامي در چارچوب اين قانون در قلمرو كشور جمهوري اسلامي ايران است.
مأموريت و وظايف نيروي انتظامي براساس ماده 4 اين قانون مشتمل بر 25 بند است كه مهكترين آنها عبارتند از:
استقرار نظم و امنيت و تأمين آسايش عمومي و فردي.
مقابله. مبارزه قاطع و مستمر با هرگونه خرابكاري، تروريسم، شورش و عوامل حركتهايي كه مخل امنيت كشور باشد، با همكاري وزارت اطلاعات.
تأمين امنيت براي برگزاري اجتماعات، تشكل ها، راه پيماييها و فعاليتهاي قانوني و مجاز و ممانعت و جلوگيري از هرگونه تشكل و راه پيمايي و اجتماع غير مجاز و مقابله با اغتشاش، بي نظمي و فعاليتهاي غير مجاز.
اقدام لازم در زمينه كسب اخبار و اطلاعات در محدوده وظايف محوله و همكاري با ساير سازمانها و يگانهاي اطلاعاتي كشور در حدود وظايف آنها. حراست از اماكن،تأسيسات، تجهيزات و تسهيلات طبقه بندي شده غير نظامي و حفظ حريم آنها باستثناي موارد حساس و حياتي به تشخيص شوراي عالي امنيت ملي كه به عهده سپاه پاسداران انقلاب اسلامي خواهد بود.
مراقبت و كنترل مرزهاي جمهوري اسلامي ايران، اجراي معاهدات و پروتكل هاي مصوبه مرزي و استيفاي حقوق دولت و اتباع مرزنشين جمهوري اسلامي ايران در مرزها و محدوده انصاري اقتصادي درياها.
اجراي قوانين و مقررات راهنمايي و رانندگي و... حفظ حريم راههاي كشور.
اجراي قوانين و مقرات وظيفه عمومي و...
براساس ماده 5 نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران، سازمانهاي حفاظت اطلاعات و عقيدتي سياسي اين نيرو از ادغام سازمانهاي مشابه در نيروهاي انتظامي سابق تشكيل گرديد. در تبصره يك اين ماده آمده است:
اين سازمانها وظايف و مأموريتهاي سازمانهاي همنام خود را بر اساس قانون ارتش جمهوري اسلامي ايران عهده دار خواهند بود.
حضرت آيت الله العظمي خامنه اي در حكم انتصاب رئيس سازمان عقيدتي سياسي نيروي انتظامي حجت الاسلام والمسلمين محمد علي رحماني فرمودند:
هدايت ديني و توجيه سياسي مسئولان و كاركنان آن نيرو سهم وافري در حسن عمل و رفتار شايسته آنان كه در رابطه نزديك با مردم مي باشند، خواهد داشت و مايه حفظ پاكدامني و صحت عمل آنان خواهد شد.
با نگاهي گذرا به رئوس فعاليتهاي پرسنل نيروي انتظامي طي سالهاي گذشته به ميزان تلاش، فداكاري و ايثار اين انسانهاي نمونه و شريف در انجام وظايف محوله به اين نيرو پي خواهيم برد، و از اين رهگذر به نقش سرنوشت ساز آنان در استقرار امنيت و تأمين آسايش عمومي و به طور كلي حاكميت نظام اسلامي بيش از پيش آگاه مي شويم.
1ـ تأمين امنيت عمومي شهرها و حفاظت از امنيت روستاها و مناطق دور افتاده كشور.
2ـ مبارزه با عوامل بزهكار، جرم و ناامنيني در جامعه.
3ـ تأمين امور انتظامي دستگاه عظيم اداري كشور.
4ـ مبارزه با قاچاق و مصرف مواد مخدر به عنوان ريشه دارترين توطئه فرهنگي ـ اجتماعي.
5 ـ نظم و هدايت امور ترافيك جاده اي به عنوان شريانهاي حياتي اقتصاد و ارتباطات كشور.
6ـ انتظام بخشيدن به امور ترافيك و حمل و نقل شهري.
7ـ حفاظت از مرزها در قالب پاسگاه ها و پادگانهاي مرزي.
8ـ انجام امور اجرايي مربوط به اتباع كشورهاي خارجي در بعد انتظامي و كنترل عملكرد آنان در داخل كشور.
9ـ عهده دار بودن امور انتظامي زندانها و دارالتأديبها و همچنين ضابط بودن براي قوه قضائيه و مراجع اعمال قانون و حاكميت آن در سراسر كشور.
10ـ همكاري با شبكه جهاني پليس (اينترپول) در راستاي اهداف اين سازمان بين المللي در خصوص شناسايي و استرداد مجرومين طبق توافق نامه ها و كنوانسيون هاي بين المللي.
علاوه بر موارد فوق برگزاري موفق مراحل متعدد همه پرسي ها و انتخابات در سراسر كشور طي ساليان بعد از پيروزي انقلاب اسلامي با حمايت نيروي انتظامي، امنيتي حراستي اين نيرو تحقق يافته است، به نحوي كه ايران اسلامي در زمينه برگزاري انتخابات سالم و آرام يكي از موفق ترين و با فرهنگ ترين كشورهاي جهان بوده است.
از سوي ديگر از هنگام تجاوز عراق تا پذيرش قطعنامه 598، جبهه هاي نبرد شاهد حضور يگانهاي متعددي از نيروهاي انتظامي بود كه علي رغم شرح وظايف سازماني مشخص خود، در جبهه هاي جنگ با متجاوزان بعثي صحنه هايي از ايثار و فداكاري را به منصه ظهور رساندند.
خيل شهداي كليه نيروهاي انتظامي كشور ضمن اين كه شاهدي بر اين گفته است خود گوياي مراتب ايمان، رشد، اعتقاد، وفاداري و تعهد آنان به اسلام، ولايت فقيه و جمهوري اسلامي است كه خود مظهر تحقق اراده ملت مسلمان ايران است.
بخشي از رهنمودهاي امام خميني"ره" به پرسنل نيروي انتظامي:
شما امروز در رژيم اسلامي واقع هستيد، يعني رژيمي كه اساسش بر اين است كه مردم با طبقات ارتشي و ژاندارمري و شهرباني خودشان را از هم جدا ندانند. شما خودتان را از آنها بدانيد، آنها هم خودشان را از شما بدانند و با آغوش باز از شما پذيرايي كنند. شما كه ا ين معنا را در ذهن مردم با اعمالتان وارد كنيد... امروزي روزي است كه ملت با اين قشرهاي انتظامي رفيق اند و دوست اند و برادرند. آنها مي خواهند حفظ كنند اين انتظامات را براي ملت. ملت وقتي ديد كه اين طايفه خدمتگزار او هستند و محبت به او مي كنند، به كسي كه خدمت به او مي كند، حفظ مي كند نظم مملكتش را، قهراً علاقمند مي شود. شما كوشش كنيد كه همين معنايي را كه الآن هست كه بنا اين است كه رژيم جمهوري اسلامي رژيم مردمي باشد و همه با هم باشند، در دل ها زنده كنيد.
... شما امروز شهرباني دولت جمهوري اسلامي هستيد، افرادتان يكي يكي بايد ملاحظه اين را بكند كه من در شهرباني اسلامي دارم كار مي كنم. رئيس شهرباني هم بايد همين معنا در ذهنش بياورد. جمعيت تان هم بايد همين معنا را در ذهنش باشد كه ما در يك مملكتي مي خواهيم شهرباني بكنيم كه اين مملكت مال امام زمان ـ سلام الله عليه ـ است، مال حضرت امير ـسلام الله عليه ـ و مال پيغمبر(ص) است. ما داريم خدمت به پيامبر و اسلام مي كنيم. ما نبايد به مردم حالا ـ عرض كنم كه ـ قدرت فروشي بكنيم. خيال بكنيم ما يك قدرتمندي هستيم و مردم جيزي نيستند. اگر اين كار را بكنيد محبوب مردم نيستيد. دلهاتان مطمئن، آرام، وقتي شب مي رويد منزل، با دل آرام منزل مي خوابيد، هيچ تشويشي در خاطر نيست. اما اگر يك رژيمي باشد كه مخالفت بخواهد بكند، حتي آن كس كه ظالم است بر حسب نوع مردم ـ مگر بعضي شان كه ديگر متبدل به يك حيواني شده اند ـ آنها ناراحت اند از اين كه اذيت كنند مردم را، اين يك چيز جبلّي است، آدم وقتي هم به يكي اذيت بكند خودش هم ناراحت مي شود. اما در اين رژيم بايد همه با دل راحت انشاالله و با قدرت، اما قدرت براي اشخاصي كه فساد مي كنند، و رحمت براي دوستان خودتان،"اشدا علي الكفار رحما بينهم" دستور خداست كه وصف مومنين اين است كه در مقابل اجانب مي ايستند قوي، بين خودشان دوست و رفيق و رحيم و اينها..."
رهنمودهايي از مقام معظم رهبري حضرت آيت الله العظمي خامنه اي"مدظله العالي" به پرسنل نيروي انتظامي:
... آنچه من از نيروي انتظامي جمهوري اسلامي توقع دارم در سه فصل قابل بيان است. خصوصيت اول اقتدار است. نيروي انتظامي بايد داراي اقتدار باشد. اقتدار يك امر معنوي است و با صداي كلفت و اسلحه تيز و مشت محكم تفاوت دارد. اقتدار ظاهري در حقيقت اقتدار نيست. بايد وضعيتي به وجود آيد كه هم نيروي انتظامي در خود احساس قدرت كند و هم آحاد ملت دريابند كه پاسدار و حافظ امنيت فردي و اجتماعي آنها، يك مجموعه مقتدر و تواناست.
خصوصيت دوم عزت نفس است. نيروي انتظامي بايد در چشم مردم عزيز باشد. اين عزت از رفتار نيروي انتظامي و چگونگي انجام وظيفه او ناشي مي شود. اگر كسي آلوده و اسير شهوت و تملق و يا وابسته به پول و ماديات بود، بدون استثنا در چشم مردم ذليل مي شود و به دنبال آن سقوط خواهد كرد. پس عزت نيروي انتظامي به اين است كه پارسايي و پاكدامني در تمام اركان آن مشاهده شود و همه احساس كنند كه اين نيرو پاكدامن است و خود را آلوده نمي كند و براي عوضهاي قليل مادي و حقير مادي و پست ارزشي قائل نيست. اين يك امر روحي و معنوي است كه براي نيروي انتظامي عزت خواهد آورد.
خصوصيت سوم رحمت و مهرباني است. بايد نسبت به مردمي كه مي خواهيد از خانه، جاده، امنيت، مرز و كسب و كار آنها محافظت كنيد احساس رأفت و رحمت داشته باشيد. مردم بايد اين معنا را لمس كنند كه همان نيروي مقتدر و باصلابتي كه در مقابل مخلّ امنيت با كمال قدرت و صلابت مي ايستد، وقتي با مردم و تفراد مظلوم مواجه مي شود با رحمت و رأفت برخورد مي كند. پس سه عنصر قدرت، عزت و رحمت خصوصياتي است كه در نيروي انتظامي پيدا شد. اين نيرو در حدي خواهد بود كه جامعه اسلامي مي تواند به عنوان پشتوانه اي كارآمد و قابل قبول به او تكيه كند.
نكته اي وجود دارد كه در حقيقت محور اين بحثها است، و آن موضوع دفاع از ارزشهاي اسلامي است. هم شما و هم آحاد ملت ايران بايد به اين نكته توجه كنيد. اگر مجموعه اي با قدرت و عزت در ميان مردم ظاهر شد، همه بايد بدانند كه اين مجموعه بنا دارد از ارزشهاي اسلامي دفاع كند. در درون نيروي انتظامي بايد ارزشهاي اسلامي معيار و ميزان باشد.