جام جم آنلاين: تابستان شده و هوا گرم است. گرماي هوا عامل مهمي براي بروز گرمازدگي است. اين بيماري رايج طيفي از علائم را در برمي‌گيرد كه از وضعيت‌هايي خوش‌خيم تا بسيار بدخيم و مرگبار متغير است.
تعدادي از افراد مبتلا به وضعيتي خوش‌خيم ممكن است سريعاً به حالتي بدخيم تغيير كنند كه اين به پاسخ افراد در مقابل استرس گرمايي مرتبط است.
ميزان بروز گرمازدگي دقيقا مشخص نيست. اغلب موارد گرمازدگي در منزل درمان شده يا هرگز تشخيص داده نمي‌شود. شيوع اختلال در زنان و مردان يكسان گزارش شده است، اما در كشور ما به دليل درگيري بيشتر مردان در وضعيت‌هاي منجر به گرمازدگي، مردان عمدتاً مبتلا مي‌شوند. بيشترين آسيب ناشي از گرما را افراد مسن، كودكان، افراد تحت درمان با داروهاي قلبي و افراد با مشكلات رواني دارند. در مكان‌هايي كه عموماً هوا گرم است و افراد با شرايط تطابق دارند، گرمازدگي كمتر
بروز مي‌كند.
در زمان‌هاي خشكسالي و بروز امواج گرمايي، ميزان مرگ و مير افزايش مي‌يابد. امواج گرمايي واژه هواشناسي است و زماني مطرح مي‌شود كه دماي هوا در 3 روز متوالي يا بيشتر به بيش از 2/32 درجه سانتيگراد برسد.
افراد به دليل گرما، به تنهايي، آسيب نمي‌بينند. گرما با دفع عرق مي‌تواند وضعيت آب و نمك‌هاي موجود در بدن را به هم بريزد. جبران بسياري از املاح، دشوار بوده يا اثرات اين مواد در بدن بسيار اساسي هستند و تغييرات جزيي در آنها مي‌تواند نمود جدي داشته باشد.
دماي بدن هر فرد بر اساس موازنه مابين 3 بخش به تعادل مي‌رسد؛ توليد گرما، تجمع گرما و دفع آن. زماني كه دماي محيطي كمتر از 35 درجه سانتيگراد باشد حرارت از طريق تشعشع و تعريق دفع مي‌شود. اما زماني كه دما از اين حد بگذرد ديگر تشعشع كارآمد نيست و صرفاً گرما از طريق تعريق از دست مي‌رود. اما زماني كه رطوبت هم افزايش يابد ديگر دفع گرما از هر دو روش تشعشع و تعريق به هم مي‌خورد. عرقي كه در اين شرايط از دست مي‌رود گرمايي با خود حمل نكرده بلكه تنها آب بدن را دفع مي‌كند كه وضعيت بدن را بدتر هم مي‌كند.
هر فرد براي مقابله با گرما 4 اقدام انجام مي‌دهد. ابتدا توليد گرما را كاهش داده و در كنار آن عروق پوست گشاد مي‌شود تا گرماي توليدي به بيرون متسع شود. سپس تعريق در پاسخ به افزايش دماي بدن فزوني مي‌يابد. آخرين حربه، فرار از محيط گرما به محلي خنك است.
تا زماني كه دماي بدن به 40 درجه سانتيگراد برسد، سيستم‌هاي تطابقي كه عنوان شد فعال هستند تا دما بالا نرود، اما در دماي بالاتر ديگر كارايي اين ساختارهاي محافظتي از دست رفته و ناخوشي جدي براي بدن بروز مي‌كند. افراد ورزشكار مي‌توانند با تمرينات مرتب و به دست آوردن تطابق با شرايط تا دماي 40 درجه را به راحتي تجربه كنند و ناخوشي جدي بروز نكند.
تطابق، مكانيسم مهمي است كه در آن افراد با ماندن در مكان‌هاي گرم طي چندين هفته، توانايي ماندگاري در محيط را به دست مي‌آورند. همين افراد زماني كه از محيط گرم به محلي با هواي متعادل مي‌روند در ظرف 2 ـ 1 هفته به وضعيت طبيعي خود بر مي‌گردند. اين پديده را مي‌توان در افراد ساكن مكان‌هاي گرم، نانواها، نظاميان و ورزشكاران حرفه‌اي ديد. هفته بعد به انواع خفيف و قابل درمان گرمازدگي در منزل پرداخته مي‌شود.
دكتر بهروز هاشمي
متخصص طب اورژانس