جام جم آنلاين: از اواسط دهه 70 تلويزيون رويكرد خود را نسبت به شيوه ساخت و مضمون سريال‌هاي مناسبتي تغيير و توجه به آثاري با فيلمنامه قوي، كارگردان حرفه‌اي و بازيگران شناخته‌شده را در دستور كار خود قرار داد. در اين ميان، ماه مبارك رمضان به شكل ويژه مورد توجه مديران تلويزيون قرار گرفت و سريال‌هاي شبكه‌هاي مختلف به گونه‌اي توليد شدند كه در كنار جذب مخاطب، به غناي مفهومي هم توجه كنند.
اين موضوع باعث شده مردم پاي سفره افطار به تماشاي اين سريال‌ها بنشينند و عموما ميزان نظرسنجي نشان داده سريال‌هاي مناسبتي ماه مبارك رمضان با استقبال مخاطبان همراه است. مطلع شديم يكي از اين سريال‌ها به نام «تكيه بر باد» به تهيه‌كنندگي حميدرضا مهدوي و كارگرداني محمود معظمي، نيمي از تصويربرداري را پشت سر گذاشته و بزودي براي پخش در ماه مبارك رمضان آماده خواهد شد. اين سريال در 30 قسمت 35 دقيقه‌اي به سفارش گروه فيلم و سريال شبكه تهران توليد مي‌شود.

در اين سريال فرامرز قريبيان و مهدي فخيم‌زاده در نقش‌هاي اصلي ظاهر شده‌اند. حضور اين دو چهره سينمايي و تلويزيوني كه در بسياري از آثار شاخص نقش‌آفريني كرده‌اند باعث مي‌شود اين اثر نيز خاطره‌خوش آثار قبلي اين هنرمندان را دوباره زنده كند. البته بايد بگويم اين دو بازيگر نام آشنا براي اولين بار در يك اثر نمايشي با يكديگر همبازي شده‌اند.

پس از هماهنگي با حسين فلاح، دستيار كارگردان به جاده مخصوص كرج مي‌روم تا در يكي از لوكيشن‌هاي اين سريال حاضر شوم و گزارشي را از روند توليد سريال تهيه كنم. طبقه پنجم ساختماني در كيلومتر 9 جاده مخصوص كرج، دفتر شركتي دارويي است كه مديريتش به عهده محسنيان است كه فخيم‌زاده نقش او را بازي مي‌كند. عوامل سريال همه پر انرژي هستند. فلاح من را به عوامل معرفي مي‌كند تا بتوانم گزارشم را تهيه كنم. يك ساعت منتظر مي‌شوم تا سكانس‌هايي از اين مجموعه تصويربرداري شود.

در اين سكانس بازي فخيم‌زاده با شهرام عبدلي كه نقش برادرش (ناصر)‌ را بازي مي‌كند، تصويربرداري مي‌شود. معظمي تنفسي اعلام مي‌كند تا عوامل استراحت كوتاهي داشته باشند. وي كه كارگرداني اين مجموعه را به عهده دارد پيشتر 27 قسمت از اپيزودهاي مجموعه «شايد براي شما هم اتفاق بيفتد» را كارگرداني كرده است. البته معظمي تاكنون 6 تله‌فيلم ساخته كه آخرين آن با عنوان «خانه كاغذي» هنوز پخش نشده است. معظمي از اين‌كه با تاخير مي‌آيد عذرخواهي مي‌كند و با نگاهي به صورتش مي‌توان فهميد درصدد است اثري ماندگار توليد كند و به همين دليل تمام توان خود را صرف اين سريال كرده است. وي بازيگران حرفه‌اي و فيلمنامه قوي را از ويژگي‌هاي اين سريال عنوان مي‌كند و مي‌گويد: پس از اين‌كه فيلمنامه را خواندم مطمئن شدم مي‌توان سريالي مخاطب پسند توليد كرد به همين علت همكاري با اين سريال را قبول كردم.

وي با اشاره به اين‌كه سريال‌هاي مناسبتي ماه مبارك رمضان هميشه با اقبال عمومي مخاطبان همراه است، تصريح مي‌كند: اگر جذابيت‌هاي لازم در توليد سريال مورد توجه قرار نگيرد قطعا نمي‌توان انتظار داشت مخاطب با سريال همراه شود.معظمي به تيم جوان اين سريال اشاره مي‌كند و مي‌افزايد: گروه توليد سريال، افراد جوان و علاقه‌مندي هستند كه كنار بازيگران بنام و پيشكسوت در تلاشند اثر خوبي توليد كنند. به‌همين جهت از همه توانمندي خود در اين خصوص استفاده مي‌كنند. وي در پاسخ به اين پرسش كه استفاده از بازيگراني كه خود علاوه بر بازيگري از كارگردان‌هاي برجسته سينما و تلويزيون هستند مشكلي در كارگرداني‌اش به وجود نمي‌آورند، مي‌گويد: در ميزانسن، دكوپاژ و حتي در بازي از تجربيات آنها استفاده مي‌كنم و ارتباط و تعامل بسيار خوبي بين ما وجود دارد چون هدف اصلي اين گروه توليد اثر كيفي و موثر است.

معظمي مي‌افزايد: بايد در سريال‌سازي به مخاطبان امروز كه داراي ويژگي‌هاي خاصي هستند توجه شود، چرا كه مخاطبان امروز ما با توجه به رقبايي كه داريم انتظار بيشتري از تلويزيون دارند، بنابراين وقتي براساس نظر مخاطبان سريال‌ توليد شود، تاثيرگذارتر و موفق‌تر خواهد بود.

وي خاطر نشان مي‌كند: بايد بپذيريم حضور عوامل خلاق و جوان موجب حركت‌هاي تازه خواهد شد كه در جذب مخاطب و تغيير ساختار سريال‌ها بسيار مثمرثمر خواهد بود.

اعتماد كارگردان به بازيگر، شرط اصلي است

فخيم‌زاده اولين نفري است كه پس از تنفس آمادگي‌اش را براي ادامه ضبط اعلام مي‌كند. بخش دوم سكانس در شركت دارويي ـ كه صحبت‌هايي ميان فخيم‌زاده و عبدلي است ـ با چندبار تمرين تصويربرداري مي‌شود. پس از اتمام اين سكانس، با شهرام عبدلي در گوشه‌اي از لوكيشن مي‌نشينيم تا در خصوص نقش‌اش و بازي در اين سريال توضيح دهد. عبدلي از سال 75 فعاليت‌اش را در حوزه آثار نمايشي با تله‌تئاتر «رستم و سهراب» آغاز كرد و پس از آن با سريال «خط قرمز» شناخته شد. وي با اشاره به نحوه همكاري‌اش با اين سريال مي‌گويد: من در اين سريال نقش ناصر را دارم كه در شركت دارويي برادرم به او كمك مي‌كنم. اين شخصيت فردي خاكستري است كه علاقه زيادي به‌برادرش دارد و به نوعي ارتباط عاطفي با او برقرار كرده است.

وي با بيان اين‌كه كارگردانان و تهيه‌كنندگان قدرت ريسك‌پذيري كمتري دارند، مي‌گويد: معمولا انتخاب بازيگران بر اساس نقش‌هاي قبلي‌اي كه داشته‌اند، صورت مي‌گيرد به طور مثال اگر بازيگري در چند نقش‌ منفي بازي كند هميشه به او نقش منفي پيشنهاد مي‌شود و كمتر اجازه ايفاي نقش‌هاي ديگر به او داده مي‌شود كه اين موضوع باعث مي‌شود خلاقيت بازيگر گرفته شود؛ درحالي كه كارگردان اگر قدرت ريسك‌پذيري داشته باشد مي‌تواند از بازيگر براحتي بازي بگيرد و او را در نقش جديدي به‌تصوير بكشد.

نكته: داستان اين سريال از جايي آغاز مي‌شود كه دختري به نام عاطفه در دانشگاه تهران قبول مي‌شود. او بايد از شيراز به تهران بيايد. تلاش وي براي آمدن به تهران بر زندگي آدم‌هاي بسياري تاثير مي‌گذارد
وي شناخت كارگردان از بازيگرانش را بسيار مهم و ضروري عنوان مي‌كند و ادامه مي‌دهد: اگر كارگردان به توانايي‌هاي بازيگرش اعتقاد داشته باشد و بر همين اساس او را انتخاب كند قطعا در واگذاري شخصيت به آن با مشكل مواجه نخواهد شد، چون بازيگر علاقه‌مند است در اثري كه بازي مي‌كند بهترين و ماندگارترين نقش را به نمايش بگذارد.وي همكاري با بازيگراني همچون فخيم‌زاده و قريبيان را فرصت بسيار خوبي براي كسب تجربه مي‌داند و مي‌افزايد: در هر صورت اين بازيگران با تجربه و پيشكسوت هستند و من هم سعي مي‌كنم در كنار بازي با آنها از نكات ارزشمندشان هميشه استفاده كنم.

عبدلي به ويژگي‌هاي سريال موفق اشاره مي‌كند و مي‌گويد: اگر مخاطب مد نظر باشد و فيلمنامه و عوامل كيفي كنار هم قرار بگيرند مي‌توان اثري توليد كرد كه مورد رضايت مخاطبان قرار بگيرد.وي خاطرنشان مي‌كند: معظمي كارگردان خوب و كاربلدي است و با توجه به اين‌كه فيلمنامه خوب نوشته شده و بازيگران بنامي هم در اين سريال به ايفاي نقش مي‌پردازند، قطعا با پخش سريال مي‌تواند بسياري از مخاطبان را پاي گيرنده‌هاي تلويزيون بكشاند.

عموم مخاطبان مهم هستند، نه تعدادي خاص

مهدي فخيم‌زاده براي همه ما شناخته شده است. هميشه كارهاي او چه در بازيگري و چه در كارگرداني با استقبال عمومي مخاطبان مواجه مي‌شود. وي كه علاوه بر بازيگري وظيفه مشاور كاگرداني را نيز عهده دارد تلاش مي‌كند با دقتي بيشتر در اين سريال به ايفاي نقش بپردازد. وي درخصوص نحوه همكاري‌اش با اين سريال مي‌گويد: معظمي سال‌ها دستيار من بوده و من به ويژگي‌هايش كاملا آشنا هستم و مي‌دانم كه او جوان‌ با استعداد و موفقي است كه مي‌تواند اثرهاي خوبي را توليد كند به همين سبب علاوه بر مشاوره، بازي در اين سريال را پذيرفتم. وي معتقد است: فيلمنامه با دقت كافي نوشته شده و گروه توليد نيز پتانسيل لازم براي توليد اثري موفق را دارد.

فخيم‌زاده در پاسخ به اين پرسش كه عكس‌العمل كارگردان در مقابل نكات و مشاوره‌هاي شما چگونه است؟ مي‌گويد: من دخالتي در كارگرداني نمي‌كنم و بيشتر معظمي سعي مي‌كند از زاويه ديد خودش اين سريال را به تصوير بكشد علاوه بر اين‌كه معظمي خودش كارگردان حرفه‌اي است و تاكنون آثار نمايشي از جمله تله‌فيلم و سريال‌هايي را نيز كارگرداني كرده و توانسته قابليت‌هاي خودش را اثبات كند. وي با اشاره به اين‌كه من هيچ‌گاه براي جشنواره يا مخاطب خاص فيلم توليد نكرده‌ام، مي‌افزايد: به شخصه در همه آثارم سعي كردم به مخاطب عام توجه كنم و با اين‌گونه مخاطبان ارتباط برقرار كنم. البته به اين موضوع توجه كرده‌ام كه علاوه بر مخاطب عام اثري بسازم كه نظر مخاطب خاص را هم برانگيزد و با آن هم بتواند ارتباط برقرار كند.فخيم‌زاده كه ايفاگر نقش محسنيان در اين مجموعه است به تفاوت‌هاي فعاليتش در حوزه بازيگري و كارگرداني اشاره مي‌كند و مي‌افزايد: معمولا سعي مي‌كنم در آثارم متفاوت باشم و مخاطب با ديدن نقشم در اين سريال اين تفاوت را بيشتر حس خواهد كرد چرا كه تاكنون چنين نقشي را بازي نكرده‌ام.

گروهي نوشتن حُسن است

عباس نعمتي نويسندگي اين مجموعه را به عهده دارد. وي با همكاري 2 نفر از دوستانش سريال «تكيه بر باد» را به رشته تحرير درآورده است. وقت شام است و عوامل هر كدام مشغول صرف شام خوردن هستند. نعمتي جوان خوشرويي است كه هنگام شام خوردن به سوال‌هايم پاسخ مي‌دهد. وي در خصوص داستان اين سريال مي‌گويد: «تكيه بر باد» يك ملودرام اجتماعي را روايت مي‌كند و مضمون داستان آن برپايه مهاجرت و تبعات آن بنا شده است.وي مي‌افزايد: داستان اين سريال از جايي آغاز مي‌شود كه دختري به نام عاطفه در دانشگاه تهران قبول مي‌شود. او بايد از شيراز به تهران بيايد. تلاش او براي آمدن به تهران بر زندگي آدم‌هاي بسياري تاثير مي‌گذارد. او به تهران مي‌آيد و سعي مي‌كند خودش را با شرايط اين شهر بزرگ وفق دهد، اما واقعيت اين است كه انجام اين‌كار براي اين دختر جوان خالي از دردسر نيست.

وي به ويژگي‌هاي فيلمنامه و توليدات نمايشي در ماه مبارك رمضان اشاره مي‌كند و مي‌گويد: مخاطب در ماه مبارك رمضان آمادگي و توقع بيشتري دارد تا مفاهيم اخلاقي و ديني پيچيده‌تري برايش طرح شود. اين سريال كه رئاليستي و اجتماعي است سعي مي‌كند مفاهيم عميق ديني و اخلاقي را در بستر خانواده بررسي كند و با واكاوي اين مفاهيم مخاطب آگاهي بيشتري نسبت به موضوعات ديني و اخلاقي بيابد و اميدبخش و اميدآفرين باشد.

نعمتي در پاسخ به اين پرسش كه چطور مي‌توان مشكل كمبود فيلمنامه خوب را حل كرد، مي‌گويد: هيچ‌كس در فيلمنامه سرمايه‌گذاري نمي‌كند. كارگردان، تهيه‌كننده و حتي مديران، اعتبار كافي را براي اين بخش از توليد در نظر نمي‌گيرند در حالي كه مهم‌ترين شاكله توليد يك اثر نمايشي فيلمنامه است.

افسانه پاكرو، بهزاد خداويسي، شراره دولت‌آبادي، نگين معتضدي، محمد مهدوي و... از جمله بازيگراني هستند كه در اين سريال در نقش‌هاي متفاوت ديده خواهند شد. افسانه پاكرو، همان دختري است كه از شيراز عازم تهران مي‌شود. سال گذشته هم اين بازيگر جوان را در سريال «در مسير زاينده‌رود» ديديم. در مسير زاينده‌رود ساخته حسن فتحي سال گذشته در شب‌هاي ماه رمضان از شبكه يك سيما پخش شد.

فرشيد قره‌لي / جام‌جم