جام جم آنلاين: اشاره: اگر صنعت نفت و تسليحات نظامي را به عنوان دو تجارت اول پرسود جهان در نظر بگيريم، تجارت موادمخدر، سومين تجارت است. تجارت سازمان‌يافته قاچاق موادمخدر امروزه ديگر مرز و مليت نمي‌شناسد و به صورت چندمليتي اداره مي‌شود.
سرمايه در گردش اين تجارت طي سال، حدود 2000 ميليارد دلار برآورد شده كه سود حاصل از اين صنعت، بيش از 600 ميليارد دلار است. در صورتي كه محموله‌ها از سوي كشورهاي واسطه توقيف شود، حداقل سود اين صنعت 450 ميليارد دلار برآورد مي‌شود.
طبق آمار سازمان ملل كه براساس آمار رسمي كشورها تهيه شده، حدود 185 ميليون معتاد در جهان وجود دارد. البته آمار غيررسمي بسيار بالاتر از اين است و حداقل 400 ميليون نفر برآورد مي‌شود.
امروزه در تمام نقاط، همه‌گونه موادمخدر يافت مي‌شود و دسترسي آسان به موادمخدر، امنيت انساني تمام كشورها را دچار مشكل كرده است. در كشور ما، سالانه 8500 ميليارد تومان خسارت ناشي از قاچاق موادمخدر به اقتصاد کشور وارد مي‌شود.
در 20 سال گذشته در كشور حدود يك ميليون و 53هزار و 836 كيلوگرم انواع موادمخدر كشف و ضبط شده است، در اين سال‌ها حدود 4 ميليون نفر قاچاقچي و7 ميليون نفر معتاد شناسايي و دستگير شده‌اند، 75 درصد از زندانيان كشور را به طور مستقيم و غيرمستقيم مجرمان موادمخدر تشكيل ميدهند. هر 2 ساعت يك معتاد در كشور مي‌ميرد. ايران در همسايگي بزرگ‌ترين توليدكنندگان انواع موادمخدر جهان (افغانستان و پاكستان) موسوم به هلال طلايي و در مسير ترانزيت موادمخدر قرار گرفته است. اين تنها بخشي از آمارهاي واقعي نشان‌دهنده وضعيت بغرنج و نگران‌كننده از انسان‌هاي اين جامعه است كه به ورطه اعتياد كشيده شده‌اند.
مواد از نوع صنعتي
براساس گزارش دفتر مقابله با موادمخدر و جرم سازمان ملل، مصرف سالانه موادمخدر صناعي از مجموع مصرف كوكائين و هروئين بيشتر شده است. تخمين مجموعه بازار جهاني عمده و خرده‌فروشي محرك‌هاي نوع آمفتامين به رقم 65 ميليارد دلار رسيده است.
در ايران نيز شاهد افزايش آمار گرايش به مخدرهاي صنعتي از سوي جوانان هستيم. با توجه به نوظهور بودن اين مواد در كشور، جامعه آگاهي لازم را از مضرات آن ندارد و تصور مي‌شود كه اين قرص‌ها براي لذت‌هاي زودگذر است و آثاري هم برجا نمي‌گذارد. در حالي كه موادمخدر صنعتي اعتيادآور است و كسي هم كه معتاد شد، اگر مصرف نكند، دچار افسردگي‌هاي شديد و وابستگي روحي، رواني و حتي جسمي مي شود.
دسترسي راحت و آسان به مخدرهاي صنعتي و روانگردان، يكي از علل اصلي در گرايش نسل جوان جامعه به سمت استفاده از اين مخدرهاي كشنده است.
البته اين موضوع مختص ايران نيست. اواخر دهه 1990 هنگامي كه متامفتامين به عنوان دشمن شماره يك معرفي شد، مصرف موادمخدر صناعي در آمريكاي شمالي، اروپا و اقيانوسيه ثابت ماند و حتي رو به كاهش نهاد؛ اما در سال‌هاي گذشته اين مشكل به بازار‌هاي جديد روي نهاد. در حال حاضر آسيا با جمعيت زياد و ثروت رو به افزايش، بازار تقاضا براي اين مواد شده است. سال 2006 تقريبا نيمي از كشورهاي آسيايي، گزارش افزايش مصرف متامفتامين را دادند. در همان سال عربستان سعودي بيش از 12 تن آمفتامين از قاچاقچيان كشف كرد كه شامل يك‌چهارم كشفيات محرك‌هاي نوع آمفتامين در جهان مي‌شود. سال 2007 اين مقدار كشفيات به 14 تن رسيد.
خانواده در برابر اعتياد
اعتياد يك معضل خانمانسوز است و تمام خانواده‌ها بايد آگاهي و اطلاعات لازم در زمينه اعتياد داشته باشند. خانواده، ركن اساسي و مهمي در امر پيشگيري از اعتياد محسوب مي‌شود. گروه زيادي از متخصصان، اعتياد را نشانه بحران خانوادگي يا اجتماعي مي‌دانند. نگرش مثبت يا گرايش به مصرف موادمخدر در خانواده، ازهم‌گسيختگي خانواده، ناسازگاري‌ها و اختلالات خانوادگي، كمبودهاي عاطفي، بيسوادي و ناآگاهي والدين نسبت به مسائل اجتماعي، عدم كنترل فرزندان و روش‌هاي نامناسب تربيتي، فقر خانواده از عوامل اصلي اعتياد به شمار مي‌آيند.از طرف ديگر خانواده گرم و صميمي، يكي از بهترين ابزارهاي پيشگيري از گرايش فرزندان به مصرف موادمخدر است. ايجاد و پرورش روابط صميمي و سرشار از ثبات و امنيت عاطفي در خانواده، پرورش اعتماد به نفس همراه با احساس تعلق به جمع و نوع‌دوستي، با رفتارهاي گوناگوني امكان‌پذير مي‌شود كه پدران و مادران بايد آنها را ياد بگيرند و به كار بندند.
خانواده بايد تمامي علائم و زمينه‌هاي ناهنجاري‌ها را بشناسند و براي مقابله با آن به كسب مهارت بپردازد و در ضمن اين‌كه خانواده‌ها با توجه به دانش و اطلاعاتي كه كسب كرده‌اند، بايد به فرزندان خود نه گفتن را ياد دهند تا جوانان در معرض آسيب‌هاي اجتماعي مصون بمانند.
روزي براي مبارزه جهاني
كنفرانس بين‌المللي مبارزه با اعتياد و قاچاق موادمخدر از تاريخ 17 تا 26 ژوئن 1987 در شهر وين به منظور ابراز عزم سياسي ملت‌ها در امر مبارزه با پديده خانمانسوز و شوم موادمخدر تشكيل شد و در آن، سندي به تصويب كشورهاي شركت‌كننده رسيد. اين سند، خط‌مشي همه‌جانبه اقدامات در امر كنترل موادمخدر را از سوي كشورهاي شركت‌كننده مشخص و آنان را متعهد كرده است تا اقدامات بين‌المللي درخصوص مبارزه با قاچاق موادمخدر را قاطعانه دنبال كنند. اين سند در 4 فصل تنظيم شد كه بيش از 35 مورد اقدام عملي را همچون ارزيابي ميزان مصرف، پيشگيري از طريق آموزش، نقش رسانه‌ها در بازگشت معتادان به دامن اجتماع و معالجه آنان، ريشه‌كني مزارع غيرمجاز خشخاش، نابودي شبكه‌هاي عمده قاچاق موادمخدر، همكاري‌هاي حقوقي كشورها را در خود جاي داد. اين سند در 26 ژوئن مصادف با 5 تيرماه به اتفاق آرا مورد تاييد و تصويب كشورهاي شركت‌كننده قرار گرفت و سالروز تصويب اين سند به نام روز جهاني مبارزه با موادمخدر اعلام شد.
زنان و اعتياد
اعتياد، خسارات جبران‌ناپذيري را بر پيکره جوامع وارد مي‌کند، اما اعتياد زنان به مراتب آسيب بيشتري را به خانواده و جامعه وارد مي‌کند. زنان معتاد بسيار آسيب‌پذيرتر از مردان معتاد هستند، زيرا مصرف مواد در زنان اغلب با آسيب‌هاي اجتماعي ديگر از جمله فرار از خانه، فقر و... توام است.
زنان معتاد بسيار آسيب‌پذيرتر از مردان معتاد هستند، زيرا مصرف مواد در زنان اغلب با آسيب‌هاي اجتماعي ديگر از جمله فرار از خانه، فقر و... توام است
مطالعات نشان داده است فاصله زماني اولين تجربه مصرف موادمخدر تا تزريق در زنان به طور متوسط 2 سال و در مردان 8 سال است و به اين ترتيب زنان 6 سال زودتر از مردان به ورطه وابستگي شديد کشيده مي‌شوند که در اين صورت درمان سخت‌تر و عوارض جسمي، رواني و اجتماعي آن نيز به مراتب بيشتر مي‌شود.از ديگر مشکلات پيش روي زنان معتاد اين است که در کشور ما به دليل اعتقاد مذهبي و عوامل فرهنگي، مصرف مواد در زنان قبيح‌تر از مردان تلقي مي‌شود و اين امر موجب شده اغلب زنان از مراجعه به مراکز درماني معتادان اکراه داشته باشند. از سوي ديگر زناني که داراي فرزند هستند، جهت شروع درمان و ترک اعتياد دغدغه‌هاي جدي نسبت به ترک فرزندان و نحوه نگهداري آنها در حين دوره درمان دارند که اين امر سبب مي‌شود روند ترک اعتياد و درمان با کندي و تاخير مواجه شود.
هرچند در آمارها، ميزان اعتياد زنان بسيار كمتر از مردان است، اما بايد توجه داشت بسياري از زنان و دختران به دليل برچسب‌هايي که به يک زن و دختر معتاد در جامعه زده مي‌شود، کمتر تصور مراجعه به مراکز خودمعرف را دارند و اغلب، اعتياد در زنان و دختران پنهان مي‌ماند و بخش قابل توجهي از جمعيت معتادان زن کشور در آمار گنجانده نمي‌شوند.
موادمخدر و ايدز
در دنيا نزديک به 90 درصد انتقال ويروس ايدز مستقيم و غيرمستقيم مرتبط با سوء مصرف موادمخدر است. در دنيا، تزريق مشترک و رفتارهاي پرخطر جنسي 2 راه اصلي انتقال ايدز است. سال‌هاي اوليه که برنامه‌هاي کاهش آسيب در کشور ايران شروع شد، مدل انتقال آسيب‌هاي ناشي از اعتياد از جمله ايدز با امروز متفاوت بود. سال‌هاي گذشته معتادان تزريقي در زندان‌ها به دليل تزريقات مشترک کانون انتقال ويروس ايدز بودند، ولي امروز مي‌توان ادعا کرد با توسعه برنامه‌هاي کاهش آسيب اين روند به مرحله قابل کنترلي رسيده است.
در ايران، مهم‌ترين علت در انتقال ويروس اچ.آي.وي تزريق مشترک بوده است و اکنون آمارها نشان مي‌دهد که ما با توسعه برنامه‌هاي درمان و کاهش آسيب توانسته‌ايم اين امر را کنترل کنيم.
تغييرات ايجاد شده ضرورت اين موضوع را نشان مي‌دهد كه ما نيز بايد برنامه‌هاي خود را به راه ديگر انتقال يعني رفتارهاي پرخطر جنسي معطوف كنيم.
مصرف قرص‌هاي اكستازي كه متاسفانه در ايران نيز افزايش يافته است، به علت ايجاد صميميت كاذب موجب برقراري رابطه جنسي غيرمتعارف مي‌شود.
از سوي ديگر، آمار بروز رفتارهاي پرخطر در مصرف‌كنندگان اكستازي هشداردهنده است. مصرف اين دارو، با ايجاد بي‌پروايي، رفتارهاي جنسي محافظت‌نشده و مكرر به دنبال خواهد داشت. در نتيجه ارتباط نزديكي ميان مصرف اكستازي و ابتلا به ايدز يافت شده است. همچنين بيماري‌هاي مقاربتي در مصرف‌كنندگان اكستازي شيوع بيشتري دارد.
استفاده از كريستال يا قرص‌هاي اكستازي مي‌تواند نياز و فعاليت جنسي فرد را به طور غيرعادي افزايش دهد. اين به همراه ديگر تاثيرات استعمال اين ماده ممكن است فرد را به قدري بي‌توجه و از خود بي‌خود كند كه فرد استفاده از وسايل حفاظتي پيشگيري را فراموش كند و همچنين شخص را وادار به افراط در فعاليت‌هاي جنسي مي‌كند كه قطعا آسيب‌هاي جبران‌ناپذيري را به همراه دارد و امكان ابتلا به ويروس و ديگر بيماري‌هاي مقاربتي را افزايش مي‌دهد.
از سوي ديگر، بعضي داروهاي ضد ايدز مي‌تواند مانع عكس‌العمل بدن در تجزيه كريستال شود و اين موجب مي‌شود تا سطح پايداري كريستال در سيستم گردش خون طولاني‌تر و بيشتر شود. اگر مبتلايان به ايدز از كريستال به طور گسترده و در مدت زمان طولاني استفاده كنند، تعداد ويروس‌ها در بدن آنها افزوده خواهد شد.
علي اخوان بهبهاني/ جام جم