جام جم آنلاين: در حالت طبيعي چشم ما انسانها براي ديدن فواصل دور و نزديك از مكانيسم تطابق در عدسي چشم و تغيير انحناي عدسي استفاده ميكند كه اين روند را به صورت خودكار براي افزايش وضوح تصاويري كه در ميدان ديد يا بينايي قرار ميگيرند، انجام ميدهد،
اما اگر به هر علتي قدرت عدسي چشم كاهش يابد، چشم قادر نخواهد بود بخوبي از عهده انجام اين كار برآيد و در نتيجه ديد نزديك فرد مختل خواهد شد. حتما شما هم در اطراف خود يا در ميان اقوام، دوستان، خانواده يا آشنايان افرادي را ميشناسيد كه براي خواندن چند سطر از روزنامه يا كتاب مجبورند نوشتهاي را كه قصد خواندن آن را دارند، چندين بار پيش روي خود به جلو و عقب ببرند تا در جايي در اين فاصله موفق شوند متن موردنظرشان را به وضوح ببينند و آن را بخوانند. اگرچه ميتوان با استفاده از عينك مطالعه اين مشكل را به آساني برطرف كرد.
پيرچشمي پديدهاي است كه از حدود 40 سالگي به بعد همه افراد مجبور خواهند شد دير يا زود با مشكلات و عواقب آن دست و پنجه نرم كنند. آن دسته از افرادي كه به نزديكبيني مبتلا هستند، قدري ديرتر و افرادي كه دوربين هستند، زودتر به اين وضعيت مبتلا خواهند شد و اين در حالي است كه بيماراني كه تحت عمل آبمرواريد قرار ميگيرند نيز پس از انجام عمل جراحي براي درمان آب مرواريد كاملا پيرچشم خواهند شد.
كاهش بينايي نزديك
عدسي چشم بخشي از چشم است كه شفاف و قابل انعطاف بوده و فاقد رگهاي خوني است. عدسي پشت مردمك چشم قرار گرفته و مسووليت تطابق و متمركز كردن نور روي شبكيه را به عهده دارد. هنگام مطالعه، عدسي با تغيير ميزان انحناي خود، اين امكان را به ما ميدهد كه بتوانيم اجسام نزديك را به وضوح و بدون اين كه با مشكلي مواجه شويم، ببينيم، اما پس از 40 تا 45 سالگي توانايي عدسي براي تغيير انحنا به ميزان قابل توجهي كاهش مييابد و در نتيجه فرد به پيرچشمي مبتلا ميشود.
به عبارت ديگر، با افزايش سن حالت ارتجاعي عدسي كاهش يافته و در نتيجه قدرت تطابق آن نيز كمتر خواهد شد. در چنين شرايطي، فرد اجسامي را كه در فاصلهاي نزديك نسبت به چشمها قرار دارند، واضح نميبيند. اگرچه علت اصلي پيرچشمي موضوعي است كه هنوز دلايل قابل قبولي براي آن ارائه نشده و اختلافنظرهاي بسياري درباره آن وجود دارد، اما نتايج به دست آمده از مطالعات انجام شده حاكي است سختتر شدن عدسي چشم و در نتيجه كاهش انعطافپذيري آن در نتيجه افزايش سن، مهمترين علت ابتلا به پيرچشمي است. بسياري از محققان نيز بر اين باورند كه پيرچشمي ناشي از ضعيف شدن عضلات مژگاني است كه نيروي لازم براي تغييرشكل و انحناي عدسي را انتقال ميدهد. كاهش بينايي نزديك از مهمترين علائم و نشانههاي ابتلا به پيرچشمي است. افراد مبتلا به پيرچشمي براي ديدن اجسام نزديك، سر خود را عقبتر ميبرند يا اين كه آن شيء را دورتر از چشم خود نگاه ميدارند. در مكانهايي كه روشنايي كافي نباشد يا هنگام عصر كه هوا كمي تاريكتر ميشود و در نتيجه مردمك چشم در واكنش به كاهش شدت نور بازتر ميشود و اين افراد با مشكلات بيشتري در ديدن اجسام نزديك مواجه ميشوند. تلاش براي افزايش وضوح ديد به ايجاد علائمي مانند خستگي چشم، سردرد، سوزش چشم و چشمدرد منجر خواهد شد. براساس آنچه گفته شد، ميتوان به اين نتيجه رسيد كه در بيماري پيرچشمي، انعطافپذيري عدسيهاي چشم به ميزان قابل توجهي كاهش مييابد و عدسيها سفت ميشوند. همچنين ماهيچههايي كه عدسي چشم را كنترل ميكنند، ضعيف ميشوند و در نتيجه توانايي كافي براي خم كردن عدسيها به منظور تمركز نور روي شبكيه را نخواهند داشت و به همين علت در چنين شرايطي، چشم براي تمركز روي اشيا با مشكل مواجه خواهد شد. براساس تحقيقات انجام شده، شروع پيرچشمي به عوامل متعددي مانند نژاد، تغذيه، عوامل فيزيولوژيك فرد و همچنين شرايط آب و هوايي بستگي دارد. براي مثال در كشورهاي اروپايي افراد معمولا در فاصله سني 45 تا 50 سالگي به پيرچشمي مبتلا ميشوند و اين در حالي است كه سن ابتلا به پيرچشمي در كشورهايي مانند هند و عربستان از حدود 40 سالگي است.
نكته: بيمار بلافاصله پس از قرار گرفتن اين لنزها ي تركيبي درداخل كپسول عدسي چشم ميتواند زندگي عادي خود را از سر بگيرد
در كشور ما نيز معمولا سن متوسط ابتلا به پيرچشمي در اغلب نقاط كشور 37 سالگي است. بايد توجه داشت كه مصرف ميوهها و بخصوص مركبات و همچنين سبزيجات ازجمله عواملي است كه ميتواند نقش بسيار مهمي در پيشگيري از بروز پيرچشمي در سنين پايينتر داشته باشد. البته عارضه دوربيني ازجمله عواملي است كه موجب خواهد شد سن ابتلا به پيرچشمي كاهش يابد، از اين رو گفته ميشود كه افراد دوربين در مقايسه با افراد نزديكبين زودتر به پيرچشمي مبتلا ميشوند. علاوه بر اين داروهايي مانند آنتيهيستامينها و همچنين داروهاي ضدافسردگي موجب كاهش انعطافپذيري عدسي چشم و در نتيجه تسريع بروز پيرچشمي در افراد خواهند شد. شايد بتوان گفت كه پيرچشمي از شايعترين بيماريها در جوامع انساني است، چراكه بالاخره همه افراد پس از عبور از دهه چهارم زندگي خود بناچار درجاتي از مشكلات بينايي را تجربه خواهند كرد.
درمان پيرچشمي به شيوهاي جديد
به گفته دكتر حيدر سياتيري، فوقتخصص قرنيه و دانشيار دانشگاه علوم پزشكي ايران كه براي نخستين بار از روش جديدي در درمان بيماران مبتلا به پيرچشمي استفاده كرده است، بهبود پيرچشمي با استفاده از عمل جراحي يكي از متداولترين شيوههاي درماني است كه ضعف رشتههاي متصل به عدسي چشم را برطرف ميكند و قدرت تمركز و انطباق را به عدسي چشم بازميگرداند، اما خطر پارگي كره چشم، فرسايش چشم، عفونت و همچنين كاهش خونرساني به كره چشم ازجمله مشكلاتي است كه انجام اين روش را با محدوديت مواجه ميسازد. معمولا هنگام عمل آب مرواريد عدسي طبيعي چشم از چشم خارج شده و به جاي آن، لنزهاي چشمي تككانوني كار گذاشته ميشود كه فرد با استفاده از آن، فقط براي فواصل دور ديد خوبي خواهد داشت و در نتيجه فرد براي مطالعه باز هم به عينك نياز دارد، اما لنزهايي كه در اين روش جديد از آنها استفاده ميشود، از انواع لنزهاي چندكانوني و تطابقي هستند كه علاوه بر اصلاح ديد دور، ديد نزديك و ديد مياني را نيز اصلاح ميكنند. از اين لنزها براي اصلاح و درمان پيرچشمي نيز ميتوان استفاده كرد.
به گفته سياتيري، اگرچه دانشمندان همواره در تلاش بودهاند تا به راهكار جديدي براي رفع اين اختلال در بينايي ـ كه از معضلات اغلب افراد پس از 40 سالگي يا افرادي است كه تحت عمل جراحي آب مرواريد قرار گرفتهاند ـ دست يابند، اما متاسفانه با اين كه روشهاي درماني متعددي براي اين بيماري وجود دارد، اما تاكنون هيچ يك از اين روشها نتايج مطلوبي را در درمان پيرچشمي يا عدم ديد نزديك در بر نداشته است. در اين روش جديد كه براي نخستين بار در سطح كشور مطرح شده و مورد توجه قرار گرفته است، از پر كردن كپسول عدسي چشم پس از انجام عمل آب مرواريد يا حتي افرادي كه با مشكل آب مرواريد مواجه نبودهاند، به عنوان راهحل مناسبي براي درمان پيرچشمي استفاده ميشود و به اين ترتيب در افراد مبتلا به پيرچشمي لنزهايي از نوع تركيبي و موسوم به wiol در داخل چشم قرار ميگيرد كه مشابه عدسي چشم انسان عمل ميكند. معمولا از لنزهاي مشابه ديگري نيز در درمان پيرچشمي استفاده ميشود كه براي رانندگي يا ديد در شب مشكلاتي را به وجود ميآورند يا اين كه با گذشت زمان و تغيير سن فرد بيمار، كپسول عدسي بتدريج كور شده و در نتيجه توانايي لنزهاي تطابقي به ميزان قابلتوجهي كاهش مييابد. در طراحي و ساخت لنزهاي جديد از 2 مكانيسم تطابقي و چند كانوني به طور همزمان استفاده شده است. به گفته سياتيري، اگر چه روشهاي درماني متعددي براي اصلاح پيرچشمي وجود دارد، اما با توجه به اين كه هر كدام از اين روشها، مزايا و معايب خاصي دارند، ميتوان گفت كاشتن لنزهاي تركيبي ميتواند بهترين و موثرترين راهكار براي درمان پيرچشمي باشد. اين لنز در حقيقت با بهرهگيري از ساختار عدسي چشم طبيعي انسان طراحي و ساخته شده است كه ميتواند از طريق تطابق و ساختار چند كانوني، ديد بيمار را به نحو موثري اصلاح كند. نكته جالب توجه اين است كه اين لنزها در يك عمل چند دقيقهاي و بدون نياز به بيهوشي و حتي تزريق بيحسي اطراف چشم و بدون نياز به پانسمان يا بخيه در داخل عدسي چشم قرار ميگيرد. اين لنز پس از گذشت 24 تا 48 ساعت پس از قرار گرفتن در داخل چشم حجيم شده و فضاي داخل عدسي چشم را پر ميكند و به اين ترتيب، مانند عدسي طبيعي عمل ميكند. اين روش براي نخستين بار در ايران انجام شده است و ويژگي منحصر به فرد اين روش درماني در مقايسه با روشهاي درماني مشابهي كه در درمان پيرچشمي از آنها استفاده ميشود، اين است كه بيمار بلافاصله پس از قرار گرفتن اين لنزها درداخل كپسول عدسي چشم ميتواند زندگي عادي خود را از سر بگيرد.
به گفته دكتر سياتيري، تاكنون تعداد زيادي از بيماران تحت عمل كاشت لنز و درمان آب مرواريد قرار گرفتهاند كه نتايج آن دور از انتظار بوده است و از فرداي روز عمل، فرد زندگي عادي خود را از سر ميگيرد؛ با اين تفاوت كه قادر است تمامي فواصل را براحتي ببيند. اين عمل حتي در افرادي كه هنوز آب مرواريد نداشته و تنها از پيرچشمي رنج ميبرند، قابل انجام است؛ ضمن اين كه آب مرواريد آنها را نيز پيش از ابتلا درمان ميكند.
فرانك فراهاني جم / جام جم