استفاده از نمك يددار سبب پيشگيري از بروز گواتر و احتمالا توقف رشد بسياري از گواترهاي كوچك مي ‌شود اما فراموش نكنيد كه مصرف زياد نمك خطر پرفشاري خون را افزايش مي ‌‌دهد و تبليغ نمك يددار به اين معني نيست كه ما مصرف آن را بالا ببريم.

سال ‌هاست كه پزشكان و متخصصان از خانواده‌ ها مي‌ خواهند كه نسبت به مصرف نمك يددار اقدام كنند، اما هنوز هم برخي از خانواده‌ ها دقت لازم در اين مورد را ندارند در حالي كه فوايد استفاده از اين نمك براي سلامتي افراد خانواده بسيار اهميت دارد.

بر همين اساس لازم است همه خانواده‌ ها بدانند كه مهم ‌ترين منبع غذايي يُد را مواد غذايي دريايي مانند ماهي‌ هاي آب شور، ميگو، صدف و جلبلك ‌هاي دريايي تشكيل مي‌ دهد، اما مصرف نمك يددار مهم ‌ترين ‌موارد بهداشتي براي از بين بردن اختلالات ناشي از كمبود يُد محسوب مي ‌شود كه در اين بين نمك ‌هاي تصفيه شده به دليل خلوص بالا، ميزان يد را بهتر و به مدت بيشتر حفظ مي ‌كنند.

انسان يُد را از مواد غذايي، حيواني و گياهي دريافت مي‌ كند و آن را به راحتي از راه دستگاه گوارش جذب و توسط غده تيروئيد مي‌ گيرد و مازاد آن را از راه ادرار دفع مي ‌كند.

يافته‌ هاي پزشكي نشان مي ‌دهد در مناطقي كه خاك و آب آن داراي يد كافي نيست، ميزان يد مواد غذايي براي صحت اعمال تيروئيد كفايت نمي ‌كند.

پزشكان معتقدند نياز مطلوب روزانه به يُد بين 100 تا 300 ميكروگرم است كه اگر مصرف يد روزانه به كمتر از 100 ميكروگرم برسد، ممكن است گواتر بروز كند و در صورتي كه به كمتر از 50 ميكروگرم برسد به بروز اختلات ديگر ناشي از كمبود يد منجر خواهد شد. مطالعات انجام شده در ايران نشان مي ‌دهد، گواتر در اكثر استان‌ هاي كشور وجود دارد، هر چند كم كاري تيروئيد بسيار محدود و فقط در بعضي از مناطق كوهستاني گزارش شده است.

در مناطق كوهستاني اختلال در رشد جنسي(قد و وزن)، عقب ‌افتادگي رواني، كاهش ضريب هوشي، علائم نورولوژيك غيرطبيعي، كاهش شنوايي و اختلال در اعمال سايكوموتور گزارش شده است.

از نمك يددار تا بيماري گواتر


در اكثر موارد، تنها تظاهر كمبود يُد بيماري گواتر است، بزرگ شدن غده تيروئيد به هر علت گواتر ناميده مي ‌شود كه علت اصلي اين بيماري، كمبود يُد در مواد غذايي است و بزرگ شدن تيروئيد، واكنش جبراني بدن براي استفاده بيشتر از يُد وارد شده به بدن است.
در چند دهه ي اخير، افزودن يُد به نمك طعام سبب پيشگيري و شايد ريشه كن كردن اين نوع گواتر در بسياري از كشورها از جمله كشور خودمان شده است.

متداول‌ ترين روش پيشگيري از بروز اين بيماري، استفاده از نمك يُددار است كه در همه ي سنين استفاده مي‌ شود و به ‌جاي نمك معمولي و به همان ميزان مورد استفاده قرار مي ‌گيرد، هيچ منعي براي استفاده از آن در بارداري وجود ندارد و در بعضي مناطق دنيا به آب آشاميدني يا آرد نانوايي نيز يُد اضافه مي ‌شود.

استفاده از نمك يددار سبب پيشگيري از بروز گواتر و احتمالا توقف رشد بسياري از گواترهاي كوچك مي ‌شود.

نمك يُددار درست مصرف شود


دكتر نسرين اميدوار، متخصص تغذيه و رژيم درماني مي ‌گويد: مهم‌‌ ترين علامتي كه ميان مردم به عنوان كمبود يد شهرت دارد، بزرگ شدن تدريجي غده تيروئيد و بروز بيماري‌ غم ‌باد يا گواتر است. علاوه بر آن بايد گفت اگر خانم ‌هاي باردار در دوران بارداري به كمبود اين ماده معدني مبتلا باشند، خطر اين كه كودك شان دچار بيماري ‌‌هايي مانند عقب ‌افتادگي ذهني شود، وجود دارد.
به هر حال، به دليل اين كمبود در كشور ما پس از بررسي‌‌ هاي مختلف، تصميم بر اين گرفته شد كه يد به يك ماده غذايي پرمصرف و راحت يعني نمك اضافه شود و در حال حاضر چند سال است كه نمك ‌‌هاي كشور يددار شده‌ اند.

اين برنامه، كمك‌ بسياري كرده است كه يُد موجود در بدن وضعيت بهتري پيدا كند و البته بررسي ‌هايي كه روي ميزان يد موجود در ادرار دانش ‌آموزان كشور هر چند وقت يك بار انجام مي ‌‌شود، اين موضوع را ثابت كرده است.

اما دانستن چند نكته در مورد نحوه استفاده و نگهداري از نمك يددار ضروري است. مثلا فراموش نكنيد كه مصرف زياد نمك خطر ابتلا به پرفشاري خون را افزايش مي ‌‌دهد و اين كه نمك يددار خوب است به اين معني نيست كه ما مصرف آن را بالا ببريم بلكه رعايت تعادل قدم اول است، زيرا همچنان يكي از توصيه‌‌ هاي سلامت در كشور مانند هر نقطه ديگر از دنيا، مصرف كم نمك است. از اين رو، سر سفره نمكدان نگذاريد و به همان نمكي كه در حين پخت به غذا اضافه شده، بسنده كنيد.

همچنين لازم است بدانيد كه در موقع پخت غذا هم هر چه ديرتر نمك اضافه شود بهتر است، چرا كه يد بيشتر حفظ مي ‌شود و بر اثر حرارت از ميان نمي‌ رود.

علاوه بر تمام نكات ياد شده، مواد غذايي ‌‌اي هم وجود دارند كه مي ‌‌توانند مانع جذب يد باشند، مانند خانواده كلم و برخي ريشه‌‌ ها كه معمولا مصرف خام‌‌ شان در مناطقي كه شيوع كمبود يد فراوان است يا توصيه نمي‌ شود يا مصرف پخته شده‌ شان پيشنهاد مي ‌شود.

نمك ‌هاي تصفيه نشده


از مصرف نمك‌ هاي تصفيه‌ نشده هم پرهيز كنيد. نمك‌‌ هاي تصفيه ‌نشده سرشار از انواع آلودگي است و حتي مي ‌تواند منجر به سرطان ‌‌زايي در افراد شود.
ناخالصي ‌هاي موجود در نمك‌ هاي تصفيه نشده شامل سرب، جيوه، آرسنيك، كادميوم، فلور و ساير املاح سنگيني است كه بر اندام‌ هاي داخلي بدن تأثيرات مخربي دارند.

نمك استخراج شده از معدن يا دريا، ناخالصي ‌هاي فراواني دارد كه عمده‌ ترين آن ها، سولفات كلسيم يا همان گچ است كه به دليل سفيد بودن، قابل تشخيص از اصل نمك نيست.