از مهمترین وقایع ماه ربیع‌الاول آغاز امامت پربرکت حضرت بقیة اللّه(عج) و ماه رخداد واقعه عظیم «لیلة‌المبیت» است.

نگاهی به وقایع تاریخی ماه ربیع الاولبهار ماه‏‌ها، ربیع الاول است، چرا که آثار رحمت الهی و ذخایر برکات خداوندی در این ماه پدیدار می‏‌شود و انوار جمال الهی بر زمین و زمینیان می‌تابد. ماه ربیع‌الاول آمیخته با خاطره غم‌انگیزی چون شهادت امام حسن عسکری(ع) و مطابق روایت معروف، ماه میلاد مبارک پیامبر گرامی اسلام(ص) و امام صادق(ع)، هجرت پیامبر اکرم(ص) از مکه به مدینه، آغاز امامت پربرکت حضرت بقیة اللّه(عج) و ماه رخداد واقعه عظیم «لیلة‌المبیت» است.

اعمال و وقایع رخ داده در ماه ربیع‌الاول به عنوان سومین ماه قمری، شب اول، این شب به نام «لیلة المبیت» مزیّن است، در این شب یک حادثه مهمّ تاریخی واقع شد و آن این که در سال سیزدهم بعثت، رسول خدا (ص) از مکّه به قصد هجرت به سوی مدینه، از شهر خارج شد و در «غار ثور» پنهان شد و امیرمومنان علی(ع) برای اغفال دشمنان، فداکارانه در بستر رسول خدا(ص) خوابید.

آیه شریفه «وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّهِ وَ اللّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبادِ؛ بعضی از مردمِ (با ایمان و فداکار) جان خود را در برابر خشنودی خدا می‌فروشند و خداوند نسبت به بندگان مهربان است» در حق آن حضرت نازل شد. سال هجرت رسول خدا(ص) مبدأ تاریخ مسلمانان است و تحولی عظیم در جهان اسلام روی داد.

روزه گرفتن به شکرانه سلامتی پیامبر اعظم و امیرمومنان از گزند کفار و مشرکان در اول ربیع‌‏الاول، خواندن زیارت پیامبر(ص) و علی(ع) در این روز، روزه، که برای آن فضیلت بسیار نقل شده است، از جمله در روایاتی از ائمه معصومین(ع) آمده است: کسی که روز هفده ربیع را روزه بدارد، خداوند برای او ثواب روزه یکسال را مقرر می‌فرماید.

در روز هشتم ربیع الاول، سال ۲۰۶، شهادت امام حسن عسکری(ع) طبق روایتی واقع شده است و از همان روز، امامت حضرت صاحب الزمان(ع) آغاز شد.

در این روز شایسته است زیارت امام حسن عسکری(ع) خوانده شود و البته بسیاری معتقدند روز نهم ربیع، آغاز امامت امام زمان (عج) است بین روز هشتم و نهم ربیع بین محدثان اختلاف است. ما قول مشهور را آورده‌ایم و اینگونه نیست که فردای روز شهادت امام یازدهم آغاز امامت امام دوازدهم باشد، بلکه توام با شهادت یک امام آغاز امامت امام بعدی است چرا که امامت ایشان از قبل مشخص بوده است.

روز دهم، روز ازدواج رسول خدا(ص) با حضرت خدیجه کبری(ع) است. روز دوازدهم، این روز مطابق نظر مرحوم شیخ کلینی و مسعودی و همچنین مشهور میان اهل سنت، روز ولادت با سعادت نبی مکرم اسلام(ص) است. همچنین در این روز، رسول خدا(ص) بعد از ۱۲ روز که مسیر راه میان مکه و مدینه را پیمود وارد مدینه شدند و نیز روز انقراض دولت بنی مروان در سال ۱۳۲ است.

روز چهاردهم، در سال ۶۴ در چنین روزی، یزید بن معاویه به هلاکت رسید. وی پس از سه سال و ۹ ماه خلافت که همراه با جنایات عظیمی بود که مهمترین آن واقعه کربلا و شهادت ابی عبداللّه الحسین(ع) و یارانش است در سن سی و هفت سالگی در منطقه «حوران» زندگی ننگینش به پایان رسید جنازه‌اش را در دمشق دفن کردند ولی اکنون اثری از او نیست.

شب هفدهم، طبق روایات مشهور شیعه، شب ولادت حضرت خاتم الانبیاء، رسول معظم اسلام(ص) است و شب بسیار مبارکی است. غسل به نیت روز هفدهم ربیع الاول، روزه که برای آن فضیلت بسیار نقل شده است، از جمله در روایاتی از ائمّه معصومین(ع) آمده است: کسی که روز هفده ربیع را روزه بدارد، خداوند برای او ثواب روزه یکسال را مقرر می‌فرماید.

دادن صدقه، احسان نمودن و خوشحال کردن مومنان و به زیارت مشاهد مشرفه رفتن، زیارت رسول خدا(ص) از دور و نزدیک در روایتی از آن حضرت آمده است: هرکس بعد از وفات من، قبرم را زیارت کند مانند کسی است که به هنگام حیاتم به سوی من هجرت کرده باشد، اگر نمی‌توانید مرا از نزدیک زیارت کنید، از همان راه دور به سوی من سلام بفرستید (که به من می‌رسد).

زیارت امیرمومنان علی(ع) نیز در این روز مستحب است با همان زیارتی که امام صادق(ع) در چنین روزی کنار ضریح شریف آن حضرت(ع) وی را زیارت کرد. (این زیارت در بخش زیارات، مفاتیح آمده است).

تکریم، تعظیم و بزرگداشت این روز بسیار بجاست، مرحوم «سید بن طاووس»، در اقبال، در تکریم و تعظیم این روز به خاطر ولادت شخص اول عالم امکان و سرور همه ممکنات حضرت نبی اکرم (ص) سفارش بسیار کرده است. همچنین یکسال قبل از هجرت رسول خدا(ص)، در چنین شبی معراج آن حضرت صورت گرفت.

روز هفدهم، همان گونه که گفتیم مشهور میان علمای امامیه آن است که روز هفدهم ربیع الاول، روز ولادت با سعادت رسول خدا حضرت محمد بن عبداللّه(ص) است و معروف آن است که ولادتش در مکه معظمه، واقع شده است و زمان ولادتش هنگام طلوع فجر، روز جمعه، سنه عام الفیل بوده است. همچنین در چنین روزی در سال ۸۳ هجری قمری، ولادت امام صادق(ع) واقع شده است و از این جهت نیز بر اهمیت این روز افزوده شده است.

منابع: سوره بقره، آیه ۲۰۷، اقبال الاعمال، تفسیر نمونه، کافی، زاد المعاد، مصباح المتهجد، تتمة المنتهی، بحارالانوار