کتاب «عدالت پژوهی در آموزه‌های قرآن» اثر سید علی نقی ایازی است که در پژوهشکده اسلام تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تهیه و به همت نشر این پژوهشگاه به چاپ رسید.
به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «عدالت پژوهی در آموزه‌های قرآن» اثر سید علی نقی ایازی است که در پژوهشکده اسلام تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تهیه و به همت نشر این پژوهشگاه در ۲۱۹ صفحه به چاپ رسید.
عدالت بر اساس اعتقادات مذهبی، محور اصلی در نظام تکوین و تشریع عالم است و می‌تواند وصفی برای توسعه قرار گیرد و سازوکارهای آن را اصلاح و تنظیم نماید. بر این اساس، بررسی راهکارها و زمینه‌های عدالت اجتماعی مورد توجه اندیشمندان توسعه بوده و مطالعاتی از چند سو صورت گرفته است. بخشی از آن ناظر به چیستی عدالت و مفهوم شناسی است. بخش دیگر معطوف به چرایی عدالت است و اینکه اصولاً چرا باید عدالت ورزید؟ بالاخره شکل دیگری از مطالعه به چگونگی تحقّق عدالت می‌پردازد.
نوشتار پیش روی به بررسی چگونگی تحقق عدالت و زمینه‌های آن بر اساس منبع وحی و عترت پرداخته و در این مسیر با استفاده از روش نظریه زمینه‌ای به استخراج و تحلیل شرایط و زمینه‌های فردی - اجتماعی، تعاملات و فرایندهایی که به تحقق عدالت می‌پردازد، دست یافته است.
ساختار اثر
این کتاب در چهار فصل تألیف شده است؛ فصل اول با عنوان «کلیات» به بررسی بیان مسئله، پرسش‌های تحقیق، اهمیت موضوع و ضرورت تحقیق و پیشینه تحقیق می‌پردازد.
نویسنده در فصل دوم با عنوان «مبانی و چهارچوب مفهومی تحقیق» به تشریح مفاهیم (مفهوم عدالت، مفهوم قسط و مفهوم عدالت اجتماعی) و اقسام عدالت اجتماعی (عدالت سیاسی، اقتصادی، قضائی و عدالت در قرآن) پرداخته است.
سومین فصل از این کتاب با عنوان «روش شناسی تحقیق» کاربست روش در تحقیق (کدگذاری باز آیات، کدگذاری محوری آیات، کدگذاری گزینشی آیات و روش نمونه گیری) و روش و تکنیک‌های تجزیه و تحلیل اطلاعات را به رشته تحریر درآورده است.
«یافته‌های تحقیق» عنوان چهارمین و آخرین فصل از کتاب حاضر است که در آن کدبندی متمرکز، بسط مفاهیم زمینه‌ها و عوامل تحقق عدالت (مفهوم عدالت ورزی با غیر مسلمانان، مفهوم عدالت ورزی در نهاد خانواده، مفهوم بهره‌مندی از کتب آسمانی، مفهوم حکم قصاص و مفهوم عدالت توزیعی)، کدبندی محوری، زمینه‌های تحقق عدالت ورزی (مقوله زمینه‌های تحقق عدالت در مناسبات اجتماعی و مقوله عدالت در قضاء و مقوله خصوصیت فردی عدالت پیشگی) و کدبندی محوری، عوامل مؤثر بر عدالت (مقوله عامل مؤثر بر عدالت در تقابل با ستم پیشگان، مقوله قضاوت عادلانه و مقوله عدالت ورزی در مناسبات اقتصادی) تبیین شده و کدبندی گزینشی، زمینه‌ها و عوامل مؤثر بر تحقق عدالت، کدبندی متمرکز موانع تحقق عدالت اجتماعی (مفهوم ترک حمایت اجتماعی، گمراهی، مفهوم تفرقه افکنی و مفهوم کفر و فسق)، کدبندی محوری موانع تحقق عدالت و کدبندی گزینشی موانع تحقق عدالت به نگارش درآمده است.
عدالت در تعامل با ایتام
افراد آسیب دیده می‌توانند به مثابه تهدید بالفعل یا بالقوه در مقابله نظم عمومی محسوب شوند؛ لذا از سایر افراد جامعه متفاوت تلقی می‌شوند. توجه و اهتمام به امور این طبقه از مردم، به بهبود مناسبات اجتماعی و مطلوبیت جامعه کمک قابل توجهی می‌کند. ایتام به عنوان کسانی که با از دست دادن یکی از اعضای رئیسه یا هر دوی آنها اختلالاتی در مناسبات اجتماعی‌شان به وجود می‌آید و احتمال اجحاف و ستم به ایشان از سوی بالا دستان وجود دارد عدالت پیشگی با ایران زمینه بهبود وضعیت را فراهم می‌کند. پرهیز از تصرفات عدوانی این دسته از طبقه اجتماعی به بهبود وضعیت معیشتی کمک کرده، زمینه پیشرفت اقتصادی را موجب می‌شود.
هشدار آن دسته آیاتی که به عدالت ورزی در ازدواج با ایتام بدان تأکید شده نیز ترمیم در بهبود وضعیت اجتماعی را در پی دارد؛ چنانکه عدالت ورزی به شکل عام می‌تواند مشمول ابعاد متنوعی شود و به بهبود در مناسبات اجتماعی کمک کند.