در گردهمایی رؤسای جهاددانشگاهی کشور به میزبانی شهر مقدس قم، سعادتی نصیب شد که از بیانات مرجع عالیقدر جهان تشیع آیت‌الله العظمی نوری همدانی (دامت برکاته) فیض ببریم. ایشان در ابتدای سخنان خویش اشاره‌ای به آیات نخستین سوره قیامت داشتند. به این بهانه، نکاتی درباره این سوره بیان می‌شود.
عظمت علمی قرآن در بیان بهترین راه «تشخيص هويت» انسانجلیل بیت‌مشعل، سرپرست سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور جهاددانشگاهی و مدیرعامل ایکنا که از دانش‌آموختگان دکتری قرآن و حدیث است، در یادداشتی با عنوان «عظمت علمی قرآن در بیان بهترین راه «تشخيص هويت» انسان» به بیان مطالبی مربوط به دیدار رؤسای جهاددانشگاهی کشور با آیت‌الله نوری همدانی پرداخته است، متن این یادداشت را با هم می‌خوانیم:
در گردهمایی رؤسای جهاددانشگاهی کشور به میزبانی شهر مقدس قم، سعادتی نصیب شد که از بیانات مرجع عالیقدر جهان تشیع آیت‌الله العظمی نوری همدانی (دامت برکاته) فیض ببریم. ایشان در ابتدای سخنان خویش اشاره‌ای به آیات نخستین سوره قیامت داشتند. به این بهانه، نکاتی درباره این سوره بیان می‌شود:
۱. سوره قیامت جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، سی و یکمین سوره‌ای است که بر پیامبر اکرم(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، هفتاد و پنجمین سوره است و در جزء ۲۹ قرآن جای دارد. سوره قیامت ۴۰ آیه، ۱۶۴ کلمه و ۶۷۶ حرف دارد. این سوره به لحاظ حجمی جزو سوره‌های مُفَصَّلات (دارای آیات کوتاه) است.
۲. تاريخ نزول سوره قیامت ما بين هجرت مسلمين به حبشه و معراج پيامبر اكرم(ص) است و بعد از سوره قارعه نازل شده است.
عظمت علمی قرآن در بیان بهترین راه «تشخيص هويت» انسان
۳. این سوره را به این مناسبت «قیامت» يا رستاخيز می‌نامند که با سوگند خداوند به روز قیامت آغاز می‌شود. اين تابلو نشان مى‌دهد كه در اين سوره و آيات روشنگر آنچه مفاهيم و موضوعاتى طرح مى‌شود. در اين سوره پس از ياد و نام با عظمت خداوند، به رستاخيز سوگند ياد مى‌شود، تا توجه انسان‌هاى كمال‌طلب و آينده‌نگر را بيشتر برانگيزد، آن‌گاه بحث‌هاى متنوعى به تابلو مى‌رود كه مهم‌ترين آنها عبارتند از:
الف: مسائل مربوط به اشراط الساعة (حوادث عجيب و بسيار هول‌انگيزى كه در پايان اين جهان و آغاز قيامت روى مى‌دهد).
ب: مسائل مربوط به وضع حال نيكوكاران و بدكاران در آن روز.
پ: مسائل مربوط به لحظات پر اضطراب مرگ و انتقال از اين جهان به جهان ديگر.
ت: بحث‌هاى مربوط به هدف آفرينش انسان و رابطه آن با مسئله معاد.
۴. ابى‌بن‌كعب از پيامبر اکرم(ص) روايت کرده كه هر كه سوره قيامت را قرائت كند من و جبرئيل براى او در روز قيامت گواهى می‌دهيم كه او ايمان به روز قيامت داشته و در آن روز در حالى كه چهره‌اش برافروختگى و زيبايى بر صورت‌هاى مردم دارد، می‌آید. ابوبصير از حضرت امام صادق(ع) روايت کرده كه فرمود: «هر كه قرائت سوره لا أقسم را ادامه دهد و عمل نیز عمل کند خداوند آن را در روز قيامت با او در قبرش برانگيزد در بهترين و زيباترين صورت‌ها كه او را بشارت داده و بخندد در روى او تا از صراط و ميزان بگذرد (تفسير مجمع‌البيان، ج ۲۶، ص۹۱-۹).
در تفسير برهان از حضرت صادق(ع) نقل شده كه فرمود: «قرائت سوره قيامت خشوع آورده و جلب عفت و مصونيت می‌کند و هركه آن را قرائت كند از سلطانى نترسد و در شب و روز به اذن خدای متعال محفوظ می‌ماند وقتى آن را قرائت كند». (تفسير المیزان، ج ۱۹، ص۱۱۴).
۵. از آیات مشهور این سوره، آیه ۳ و ۴ است که از این دو آیه به عنوان معجزه علمی درباره اثر انگشت یاد می‌شود. این دو آیه اشاره می‌کنند که خداوند نه تنها قادر است استخوان‌های پوسیده را در قیامت بازسازی کند، بلکه تواناست سرانگشتان را دوباره بیافریند.
۶. تفاسیر شیعه و سنی در مورد شأن نزول این آیات چنین بیان می‌کنند که عدیّ بن ربیعه ابن ابی سلمه ـ البته طبق نقل برخی؛ على بن ابى ربیعه ـ یکى از مشرکان که در همسایگى پیامبر(ص) زندگى می‌کرد خدمت حضرت آمد و پرسید که روز قیامت چگونه است و کِى خواهد بود؟ سپس افزود: اگر من آن روز را با چشم خودم هم ببینم، همچنان تو را تصدیق نمی‌کنم و به تو ایمان نمی‌آورم! و ادامه داد که آیا ممکن است خدا این استخوان‌ها را جمع‌آورى کند؟ این باور کردنى نیست! این‌جا بود که آیات فوق نازل شد و به او پاسخ گفت و پیامبر(ص) درباره این مرد لجوج معاند فرمود: «اللهم اکفنى شر جارى السوء»؛ (تفسیر روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن ابوالفتح رازی، ج ۲۰، ص ۴۶). یعنی خدایا! شرّ این همسایه بد را از من دور کن.
۷. در پاسخ به این سؤال نیز مفسران جواب‌های متعددی بیان کرده‌اند:
الف. این تعبیر می‌تواند اشاره لطیفى به خصوصیات موجود در خطوط سرانگشت انسان‌ها باشد که امروزه می‌گویند کمتر انسانى در روى زمین پیدا می‌شود که خطوط سرانگشت او با دیگرى یکسان باشد. به تعبیر دیگر؛ خطوط ظریف و پیچیده‌اى که در سرانگشتان هر انسانى نقش بسته است معرّف شخص او است. به همین دلیل در عصر ما «انگشت‌نگارى» به عنوان راهی برای شناسایی اشخاص و به ویژه مُجرمان مطرح است(تفسیر نمونه، ج ۲۵، ص ۲۷۸ – ۲۷۹)
ب. شاید براى این بوده است که به خلقت عجیب آن اشاره کند که صورت‌هاى مختلف، و خصوصیات ترکیبی و عددی را در خود جمع کرده و فواید بسیارى بر آن مترتب می‌شود؛ مثلاً به انحاء گوناگون بسته و باز می‌شود، می‌دهد و می‌ستاند و… همچنین حرکات لطیف و اعمال دقیق دیگر توسط آن انجام می‌شود و با همان‌ها انسان از سایر حیوانات ممتاز می‌شود و نیز شکل‌هاى گوناگون و خطوطى در آن وجود دارد که به طور دائم اسرارش یکی پس از دیگری براى انسان کشف می‌شود. (المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۲۰، ص ۱۰۴).
پ. انگشتان، کوچک‌ترین اعضای بدن هستند و نیز بدان جهت که آخرین اعضای خلق شده بدن هستند.( الفواتح الإلهیه و المفاتح الغیبیه نخجوانی، ج ۲، ص ۴۶۵).
۸. به هر حال از نكاتى كه اين دو آيه، مى‌تواند اشاره به آن باشد كشف مهمى است كه در عصر ما نسبت به خطوط سر انگشتان شده است؛ زيرا اين معنا مسلم شده كه خطوط سر انگشتان هر كس معرّف شخصيت او است و از هر امضايى اطمينان بخش‌تر و دقيق‌تر است؛ امضايى كه هيچ كس نمى‌تواند آن را جعل كند، در حالى كه پيچيده‌ترين امضاها قابل جعل است. به همين دليل در عصر ما مسئله انگشت‌نگارى به صورت علمى درآمده و در مراكز انتظامى دايره مخصوصى براى آن وجود دارد و از طريق آن بسيارى از مجرمان شناخته می‌شوند، كافى است كه يك سارق، هنگامى كه وارد اطاق يا منزلى مى‌شود، دست خود را بر دستگيره در يا شيشه اطاق و يا قفل و صندوق و صندلى بگذارد و اثر انگشت وى، روى آن بماند؛ يا اينكه در يك ماجراى قتل، سلاحى كشف شود كه اثر انگشت كسى بر آن اسلحه باشد، فوراً از آن نمونه‌بردارى كرده و با سوابقى از سارقان و مجرمان، يا افرادى كه در آن حادثه مظنون به نظر مى‌رسند تطبيق مى‌دهند و مجرم را پيدا مى‌كنند.
۹. بنابراين تفسير آيه مى‌گويد: نه تنها ما مى‌توانيم استخوان‌هاى بزرگ و كوچك را جمع‌آورى كنيم؛ بلكه حتى توانايى داريم انگشتان و سر انگشتان هر كس را با تمام ويژگى‌هايش كه از ظريف‌ترين خصوصيات بدن او است، تنظيم كنيم و به حال اول بازگردانيم.
۱۰. تناسب اين معنا با مسئله قيامت كه دادگاه بزرگ عدل الهى است و مجرمان و گنهكاران بايد در آن تعقيب شوند، بسيار جالب است؛ چرا كه در دنيا نيز از اين مسئله، بيش از همه جا در دادگاه‌ها بهره‌گيرى مى‌شود و از آن براى تشخيص هويت افراد استفاده مى‌شود.