لبخند تاریخ تکاملیِ عظیمی به قدمتِ ۳۰ میلیون سال دارد. در حالی که امروزه لبخند ژستی دوستانه محسوب می‌شود، شواهدی که دانشمندانِ رفتارشناسیِ حیوانات از سراسر جهان ارائه کرده‌اند، نشان می‌دهد که ریشه لبخند «هراس» و «وحشت‌افکنی» بوده است.
به گزارش ایسنا، فرادید نوشت: «می‌گویند «کلام کی بود مانند لبخند؟» یا به عبارتی «لبخند به هزاران واژه می‌ارزد.» امروزه لبخند حالتی از چهره برای بیانِ شادی، شگفتی و لذت شناخته می‌شود اما آیا همیشه همین معنا را داشته است؟ در این مقاله شرح می‌دهیم که چگونه لبخند طی قرن‌ها تغییر یافته است.
خاستگاه لبخند چیست؟
لبخند تاریخ تکاملیِ عظیمی به قدمتِ ۳۰ میلیون سال دارد. در حالی که امروزه لبخند ژستی دوستانه محسوب می‌شود، شواهدی که دانشمندانِ رفتارشناسیِ حیوانات از سراسر جهان ارائه کرده‌اند، نشان می‌دهد که ریشه لبخند «هراس» و «وحشت‌افکنی» بوده است. یکی از نخستین مطالعات درباره لبخند بین این پدیده و ایده «ترساندن با پوزخند» یا «نمایش دندان‌ها در سکوت» ارتباط برقرار کرده است.
طبق مطالعاتی که در دهه ۱۹۹۰ توسط نخستی‌شناسی به نام دکتر سیگنی پرشافت انجام شد، پوزخندزدن را می‌توان در نخستیانی مثل میمون‌های رزوس، که به خصوص در موقعیت‌های بحرانی از لبخند برای تعیین قلمرو یا اثبات برتری استفاده می‌کنند، ردیابی کرد. این پدیده که به میمون‌ها مرتبط است، خاستگاه عادتِ لبخندهای مدرنِ ماست!
لبخند کهن
برویم جلوتر به قرن ششم قبل از میلاد و زمانی که یونان باستان از بازنمایی‌های طبیعیِ انسان در هنر استقبال می‌کرد. این دوران را به نامِ دورانِ کهن می‌شناسند. اگر به مجسمه‌هایی که در این دوران در یونان ساخته شده‌اند دقت کنید، متوجه می‌شوید که گوشه لب‌های مجسمه‌ها قدری به سمتِ بالا متمایل شده است. این لبخند کم‌کم به نامِ لبخندِ کهن معروف شد که در مجسمه‌هایی که مابین سال‌های ۶۵۰ تا ۴۸۰ قبل‌ازمیلاد ساخته شده‌اند، بسیار رایج است.
با این که هنوز مشخص نیست که آن زمان این نوع لبخند چه معنایی برای سازندگان داشته است، بحث‌های زیادی درباره این موضوع وجود دارد. برخی می‌گویند گرایش به این شمایل از افزایش تمایل به آناتومیِ انسان نشأت‌گرفته و برخی باور دارند که این لبخندها منعکس‌کننده سلامتی و ثروتِ ایده‌آل بوده است.
چرا آدم‌ها در نقاشی‌ها لبخند نمی‌زدند؟
ممکن است متوجه شده باشید که برخی از معروف‌ترین سوژه‌های نقاشی پرتره در تاریخ فاقد لبخندی بر چهره هستند. تابلوی مونالیزا اثر لئوناردو داوینچی که لبخندِ معروفش باعث درگرفتنِ بحث‌های داغ در سراسر جهان شده یا پرتره یک مرد اثر یان وان آیک را در نظر بگیرید که چطور با دهانِ بسته که فاصله زیادی با درخشش دندان‌ها دارد، لبخند می‌زنند.
دلایل زیادی وجود دارد که مردم تمایلی به لبخند زدن در پرتره‌ها نداشتند. یکی از مهم‌ترین دلایلش این بود که هم برای هنرمندان و هم برای سوژه‌ها لبخندزدن به مدتِ طولانی بسیار سخت بود. از آن مهم‌تر در سراسر اروپا آدم‌هایی که لبخند می‌زدند به عنوان آدم‌های خیلی نادرست شناخته می‌شدند، بنابراین لبخندزدن در میانِ افرادی که پایگاه اجتماعی بالایی داشتند، مرسوم نبود. حداقل آنها در انظار عمومی لبخند نمی‌زدند.
بگو پنیر!
با ظهور عکاسی در دوران ویکتوریا ادراک از لبخند برای همیشه تغییر کرد. نخستین سلفی تاریخ در سال ۱۸۳۹ توسط یک شیمی‌دانِ غیرحرفه‌ای به نام رابرت کورنلیوس در فیلادلفیا ثبت شد - ۱۷۴ سال قبل از آنکه واژه «سلفی» وارد فرهنگ لغات شود!
راه‌اندازی دوربینِ کداک در سال ۱۸۸۸ عکاسی را برای افراد عادی جامعه راحت‌تر از قبل کرد. تبلیغات نقش مهمی در ارتباط بین لبخند زدن و عکاسی ایفا کرد. در مقاله‌ای که در سال ۱۹۹۸ منتشر شد، یک شخصیتِ دانشگاهی به نام فرد شوئِدر استدلال کرد که در دومین دهه قرن بیستم بسیاری از آگهی‌کنندگان از لبخند که شناخته‌شده‌ترین نمادِ شادیِ انسانی است، استفاده می‌کردند تا ایده ایجاد لذت به واسطه محصول‌شان را القا کنند.
مطالعه دیگری که در سال ۲۰۱۵ توسط دانشگاه کالیفرنیا برکلی و براون انجام شد، به بررسی تصاویر دانش‌آموزانِ دبیرستان بین سال‌های ۱۹۰۵ تا ۲۰۰۵ پرداخت. محققان با تحلیل ۳۷۹۲۱ تصویر نشان دادند که میانگین انحنای لب دانش‌آموزان در هر دهه افزایش یافته و هر چه زمان به جلو حرکت کرده است، زنان بیشتر از مردان در تصاویر لبخند به چهره دارند.
لبخندهای دیجیتالی
با ظهور اینترنت، ظاهرشدنِ لبخند در دنیای دیجیتال کاملاً طبیعی به نظر می‌رسید. در سال ۱۹۸۲، پروفسور اسکات فاهلمن فکر کرد که باید راهی برای شناساییِ پست‌های طنز در بولتنِ آنلاینِ دانشگاه کارنگی مِلون وجود داشته باشد. در نتیجه، پیشنهاد داد که همکارانش از کاراکترِ خندان :) برای نشان دادنِ شادی و از کاراکترِ :( برای نشان دادنِ جدیت استفاده کنند.
او در آن زمان نمی‌دانست که با این کار دارد جهانِ آنلاین را به نحوی تغییر می‌دهد که در آن هر روز به طور متوسط ۱۰ میلیارد ایموجی در ارسال می‌شود. طبقِ کنسرسیومِ بین‌المللیِ یونیکود، سازمانی که مسئولِ دیجیتالی کردنِ جهانِ زبان است، ۵ تا از ۱۰ ایموجیِ برتر سال ۲۰۲۱ شکلک‌های خندان بوده است. این خبر خودش خیلی خنده‌دار است!»