به اعتقاد کارشناسان، قرابت و پیوند دیرینه فرهنگی، دینی و تاریخی میان ایران و تاجیکستان، بستری مناسب برای توسعه و تعمیق روابط دوجانبه در زمینه های مختلف میان تهران- دوشنبه ایجاد کرده است بطوری که تعاملات دو کشور برغم سنگ اندازی های خارجی در حال گسترش است.

به گزارش نصر، امامعلی رحمان، رئیس جمهور تاجیکستان  امروز یکشنبه در راس یک هیئت بلندپایه سیاسی-اقتصادی به دعوت رسمی آیت الله سید ابراهیم رئیسی، عازم تهران شد. استقبال رسمی، گفت‌وگوی دوجانبه روسا و رایزنی هیئت های عالی دو کشور، ‌ امضا چند سند همکاری در حوزه های اقتصادی، ‌ علمی، سیاسی و فرهنگی و مصاحبه مطبوعاتی روسای جمهور دو کشور از برنامه های این سفر دو روزه اعلام شده است.
سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری کشورمان نیز شهریور ۱۴۰۰ به دعوت همتای تاجیک خود و نیز به منظور شرکت در اجلاس سران کشورهای عضو شانگهای به دوشنبه سفر کرد که در جریان آن ۸ سند همکاری بین ایران و  تاجیکستان به امضای مقامات ۲ کشور رسید و همچنین روند عضویت رسمی ایران در سازمان شانگهای آغاز شد.  
روابط تهران - دوشنبه از ابتدای استقلال تاجیکستان در سال ۱۹۹۱ در حال رشد بوده که به گفته کارشناسان، پیوند دیرینه فرهنگی، دینی و تاریخی میان دو کشور مهمترین دلیل این تعاملات روزافزون بوده است، محمد تقی صابری سفیرجمهوری اسلامی ایران در دوشنبه برسمیت شناختن استقلال تاجیکستان از سوی ایران به عنوان اولین کشور در جهان را دلیلی بر عمق روابط راهبردی دو کشور می داند و می گوید ایران برای توسعه روابط با تاجیکستان هیچ محدودیتی ندارد.
تاجیکان ایران را برادر بزرگ خود می دانند و برخی از شعرا و عارفان تاجیک می گویند ایران برای آنها بوی مادر هم می دهد، مادری که در سالهای سخت تاجیکستان فرزندش را تنها نگذاشت. حضور پررنگ ایران در بازسازی تاجیکستان از جمله در صحنه های اقتصادی این کشور هم بر روابط تنگاتنگ دو کشور افزود.
رئیس انجمن دوستی ایران و تاجیکستان که اولین سفیر جمهوری اسلامی ایران طی سال های ۷۱ تا ۷۶ در سخت ترین زمانهای حیات سیاسی تاجیکستان بود، می گوید: ایران برادر کوچک خود را در سالهای جنگ شهروندی و داخلی تنها نگذاشت زمانی که حتی یک دیپلمات خارجی در تاجیکستان حاضر نبود و همه به خاطر ترس از جنگ به کشورشان گریخته بودند سفارت ایران فعال بود و سفیر و دیپلماتهای ایران در آن شرایط سخت مردم هم فرهنگ و هم زبان خود را یاری کردند.
علی اشرف مجتهد شبستری روز یکشنبه در گفت و گو با ایرنا افزود: در میان روابط کشورها با ایران، تاجیکستان یک وضعیت کاملا استثنایی دارد بطوری که می توان گفت هیچ کشوری جایگاه تاجیکستان را برای ما ندارد. وی گفت: بجز برخی کج فهمی ها در برخی موارد نادر، روابط دو کشور همواره رو به رشد بوده است.
وی با بیان اینکه به عنوان دیپلمات ایران در بیش از ۷۰ کشور جهان مسافرت کرده و مدتی نیز حضور داشته است، افزود: هیچ کشوری به اندازه تاجیکستان به ایران نزدیکی و وابستگی ندارد و علتش هم نزدیکی از نظر نژادی، تاریخی، فرهنگی، دینی و زبانی است.
شبستری  اظهار داشت: تاجیکستان تنها کشور کاملا فارسی زبان است و نه تنها امروز یک کشور کاملا راهبردی برای ماست بلکه در آینده این جایگاه مهم برای ایران با اهمیت تر و روشنتر خواهد شد.
رئیس انجمن دوستی ایران و تاجیکستان اظهار داشت: بین دو کشور یک رابطه معمولی نیست  بلکه رابطه بین عاشق و معشوق است بطوریکه، تاجیکان رابطه دو کشور را پوست و ناخن می دانند و  اینطور ما را می بینند که ایران برای آنها بوی مادر می دهد و این عبارت بارها در اشعار و صحبتهای شعرا و شخصیت های فرهنگی تاجیک آمده است.
مجتهد شبستری افزود: دشمنان از رابطه و نزدیکی دو کشور فارسی زبان راضی نبوده در همین راستا هم ساکت نیستند و ما باید توجه خاص در این مورد داشته باشیم و تدبیرهایی را بیندیشیم.
وی سفر رحمان به کشورمان را مهم ارزیابی کرد و گفت تاجیکان با توجه اینکه دکتر سید ابراهیم رئیسی به عنوان رئیس جمهوری اولین سفر رسمی خود را به تاجیکستان انجام داد اهمیت زیادی برای آن قائل هستند.
شبستری همچنین به اهمیت سفر اخیر سردار باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح کشورمان به تاجیکستان اشاره کرد و گفت:  تردد هفتگی یا ماهانه چندین هیات از هر دو کشور  بین تهران و دوشنبه نشان از تقویت روز افزون تعاملات دو کشوردارد و آینده بسیار خوبی نیز در روابط دو کشور پیش بینی می شود.
  «محمد تقی صابری» سفیر جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان پیشتر در پیامی به مناسبت سی امین سالگرد برقراری روابط دیپلماتیک جمهوری اسلامی تهران - دوشنبه با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران سهم پیشگامانه‌ای در کمک به تقویت زیرساخت‌ها و توسعه و شکوفایی تاجیکستان داشته است، تاکید کرد: جمهوری اسلامی برای توسعه روابط و همکاری با جمهوری تاجیکستان، هیچ محدودیتی ندارد.
سفیر ایران در تاجیکستان اضافه کرد: جمهوری اسلامی ایران جزو اولین کشورهایی بود که استقلال دولت تاجیکستان را به رسمیت شناخت و اولین کشوری بود که سفارتخانه خود را در شهر دوشنبه دایر نمود و به این طریق روابط سیاسی دو کشور هم ‌فرهنگ و هم‌ زبان ایران و تاجیکستان آغاز شد.
 این دیپلمات کشورمان گفت: هیچ کشوری به اندازه جمهوری اسلامی ایران به جمهوری تاجیکستان ارتباط نزدیک و دلبستگی ندارد و علت آن هم قرابت‌های نژادی، تاریخی، فرهنگی، دینی و زبانی ملت‌های دو کشور است.
سفیر ایران در تاجیکستان با بیان اینکه در سیاست‌ خارجی جمهوری اسلامی ایران، جمهوری تاجیکستان از جایگاه بالایی برخوردار است، گفت: مقام معظم رهبری اسلامی ایران از روابط دو کشور به «روابط خویشاوندی» یاد نموده‌اند و به دلیل اهمیت جمهوری تاجیکستان جناب آقای دکتر رئیسی ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران، این کشور را به عنوان مقصد اولین سفر خارجی خود انتخاب کرد. همچنین جناب آقای امامعلی رحمان رئیس محترم جمهوری تاجیکستان از تعبیر «گوشت و ناخن» برای توصیف پیوندهای ایران و تاجیکستان استفاده کرده‌اند.
صابری گفت: سفرهای رسمی سران و دیگر مقامات بلندپایه دو کشور از سال ۱۹۹۲ تاکنون، حاکی از اهتمام جدی طرفین برای تقویت روابط دوجانبه در زمینه‌های مختلف بوده است. این دیدارها افق‌های وسیعی را برای روابط بهتر بین دو کشور برادر گشوده است.
 به گفته این دیپلمات کشورمان، از زمان برقراری روابط سیاسی دو کشور تاکنون، رؤسای جمهوری اسلامی ایران ۱۳ بار از تاجیکستان دیدار کرده اند و متقابلا رئیس جمهور محترم جمهوری تاجیکستان ۱۷ بار به جمهوری اسلامی ایران سفر نموده‌اند. رؤسای مجلس شورای اسلامی ایران نیز ۳ بار به جمهوری تاجیکستان و رؤسای مجالس عالی تاجیکستان تاکنون ۵ بار به ایران کرده‌اند. همچنین دیدارهای وزرای امور خارجه و دیگر مقامات بلندپایه دو کشور، جهت مشورت‌های سیاسی و توسعه روابط در ابعاد مختلف انجام شده است.
سفیر ایران در تاجیکستان گفت: در این بازدیدها، علاوه بر دیدارها و گفت‌وگوهای مثمر ثمر بین دو کشور، اسناد مهم همکاری‌های دوجانبه در زمینه‌های نیروگاه‌های برق-آبی، حمل‌و نقل و راه‌سازی، تونل‌سازی، تجارت، تلویزیون و رادیو امضا شده است. اجرای پروژه ساخت نیروگاه برق آبی سنگ‌توده-۲ را می توان یکی از زمینه‌های مهم همکاری دو کشور درعرصه انرژی و روابط اقتصادی دو کشور عنوان کرد.
صابری ادامه داد: جمهوری اسلامی ایران سهم پیشگامانه‌ای در کمک به تقویت زیرساخت‌ها و توسعه و شکوفایی تاجیکستان عزیز داشته و همواره از پیشرفت‌های روزافزون این کشور خرسند بوده و مفتخر است که شرکت‌های ایرانی در طرح‌های راهبردی تاجیکستان از جمله پروژه سد و نیروگاه برق آبی راغون، تونل استقلال، اجرای تصفیه خانه آب دوشنبه و پروژه‌های دیگر تاجیکستان حضور  فعال داشته و دارند.
وی خاطرنشان کرد: در مدت ۳۰ سال، بیش از ۱۷۰ سند مهم همکاری بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری تاجیکستان به امضا رسیده است که چشم انداز روابط دو کشور دوست و هم‌زبان را تعریف و نقش تعیین کننده‌ای در ایجاد چارچوب قانونی جهت توسعه بیشتر روابط دوجانبه دارند.
وی گفت: جمهوری اسلامی ایران و جمهوری تاجیکستان در چارچوب سازمان‌های منطقه‌ای نظیر سازمان همکاری اقتصادی (اکو) و سازمان همکاری شانگهای همکاری خوبی دارند و از مواضع یکدیگر در این سازمان‌ها پشتیبانی می‌کنند که نمونه اخیر آن حمایت دولت تاجیکستان از درخواست پذیرش عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای که منجر به تصویب این درخواست و شروع فرآیند عضویت در این سازمان در بیست و یکمین اجلاس شورای سران شانگهای در سپتامبر سال ۲۰۲۱ در شهر دوشنبه شد.
 این دیپلمات کشورمان ادامه داد: همکاری‌های علمی و فرهنگی دو کشور یکی از درخشان‌ترین صفحات روابط تاجیکستان و ایران است، زیرا تبادل تجربیات میان دانشمندان، معلمان، دانش‌آموزان، اجرای برنامه‌های فرهنگی و هنری دو کشور و شرکت دانشمندان و فرهنگیان در مراسم فرهنگی از اولویت‌های اصلی این روابط است.
صابری اظهار کرد: سفر تاریخی جناب آقای دکتر رئیسی ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران به جمهوری تاجیکستان در ماه سپتامبر سال ۲۰۲۱ میلادی که با استقبال گرم مقامات محترم دولت تاجیکستان روبرو شد، نقطه عطف و آغاز فصل نوینی در همکاری های همه جانبه تهران و دوشنبه است.  در جریان این سفر تعداد ۸ سند همکاری در حوزه‌های مختلف بین دو کشور به امضا رسید که با اجرای آنها امیدواریم شاهد تحولات خوبی در روابط دو کشور باشیم.
سفیر ایران در تاجیکستان افزود: سران دو کشور در مورد تقویت و گسترش همکاری‌ها در بخش‌های گوناگون تبادل نظر کردند. در جریان رایزنی رؤسای محترم جمهوری دو کشور، پیشنهاد شد برای افزایش حجم مبادلات تجاری بین دو کشور، «برنامه بلندمدت همکاری های اقتصادی و تجاری» فیمابین تدوین شود.
وی با بیان اینکه در شرایط کنونی تحولات جهانی و منطقه‌ای اقتضا می‌کند که دو کشور هم فرهنگ و هم زبان بیش از گذشته در کنار یکدیگر بوده و با همدلی و همنوایی در جهت توسعه روابط فیمابین تلاش نمایند، گفت: اطمینان کامل داریم در پرتو اراده مقامات عالیه دو کشور و با بهره‌گیری از اشتراکات فراوان و ظرفیت‌های مکمل ایران و تاجیکستان، با لطف خداوند متعال شاهد تقویت همکاری‌ها و گسترش روز افزون روابط دو کشور هم دین، هم‌فرهنگ و هم‌زبان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری تاجیکستان خواهیم بود.
صابری تصریح کرد:  به عنوان نماینده ملت بزرگ ایران و دولت جمهوری اسلامی ایران اعلام می‌نمایم که  جمهوری اسلامی برای توسعه روابط و همکاری با جمهوری تاجیکستان، هیچ محدودیتی ندارد.

گردشکری کم هزینه بین ایران و تاجیکستان
وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ️در آستانه سفر رئیس‌ جمهور تاجیکستان به ایران نیز گفت: : به دنبال گردشگری کم‌هزینه بین ایران و تاجیکستان هستیم.
«سید عزت‌الله ضرغامی» با اشاره به سفر قریب‌الوقوع «امامعلی رحمان» رئیس جمهوری تاجیکستان به تهران گفت: بسیاری از تاجیک‌ها به خاطر کیفیت و خدمات سطح بالای سلامت در ایران علاقه دارند به کشور ما بیایند.
وی بر همین اساس افزود: به دنبال هماهنگی بین کشورهای عضو اکو هستیم که گردشگران منطقه ای بتوانند ارزان و حتی با اتوبوس و خودروی شخصی به کشورهای هم سفر کنند.
وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همچنین با اشاره به سفر سال گذشته آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی به دوشنبه، گفت که در سفر رئیس‌ جمهور کشورمان به تاجیکستان تفاهم نامه‌ای با مسئول گردشگری این کشور امضا شد.
ضرغامی اعلام کرد: در سفر رئیس‌ جمهور تاجیکستان به کشورمان برنامه اجرایی آن اسناد را امضا خواهیم کرد.

رشد ۴۶۳ درصدی تجارت ایران و تاجیکستان در سال ۱۴۰۰
 سخنگوی گمرک گفت: در سال ۱۴۰۰ بیش از ۱۳۹ هزار تن کالای غیرنفتی به ارزش ۱۳۱ میلیون دلار بین ایران و تاجیکستان تبادل شد که نسبت به سال ۹۹، رشد ۴۸۹ درصدی در وزن و ۴۶۳ درصدی در ارزش را به همراه داشته است.
به گزارش ایرنا، «سید روح اله لطیفی» در آستانه سفر رییس جمهور تاجیکستان به ایران، اظهار داشت: با وجود اشتراکات فراوان تاریخی، زبانی، فرهنگی و دینی بین ایران و تاجیکستان، تجارت بین دو کشور فاصله زیادی با انتظارات دو ملت دارد با این وجود در سال گذشته ۱۲۴ هزار و ۷۳۷ تن کالای ایرانی  به ارزش ۹۱ میلیون و ۶۰۱ هزار دلار به تاجیکستان صادر شده که نسبت به سال ۹۹ رشد ۵۳۵ درصدی در وزن و ۴۵۹ درصدی در ارزش داشته است.  
وی افزود: واردات از تاجیکستان در سال ۱۴۰۰ با رشد ۲۶۳ درصدی در وزن و ۴۳۹ درصدی در ارزش، به ۱۴ هزار و ۵۱۲ تن کالا به ارزش ۳۹ میلیون و ۴۳۷ هزار و ۶۵۵ دلار رسید.
سخنگوی گمرک در خصوص روابط تجاری دو کشور خاطرنشان کرد: با سفر رییس جمهوری به تاجیکستان در سال گذشته، روابط  تجاری دو کشور در مسیر  رشد چند برابری قرار داد که امیدواریم  با سفر امروز رییس جمهور تاجیکستان به تهران روابط سیاسی، تجاری و اقتصادی ایران و تاجیکستان به جایگاه مورد انتظار  دو ملت نزدیک‌تر شود.
وی افزود: مجموع روابط تجاری ایران با تاجیکستان در  ۱۵سال گذشته (۱۳۸۶ تا ۱۴۰۰) تنها دو میلیون و ۷۱۳ هزار و ۹۳۳ تن کالا به ارزش دو میلیارد و ۵۸۳ میلیون و ۷۳۵ هزار و ۸۹ دلار بود  که سهم صادرات ایران به تاجیکستان دو میلیون و ۵۲۷ هزار و ۹۳۷ تن کالا به ارزش دو میلیارد و ۲۰۷ میلیون و ۳۶۹ هزار و ۶۵۱ دلار بوده و واردات از تاجیکستان نیز ۱۸۵ هزار و ۹۹۶ تن کالا به ارزش ۳۷۶ میلیون و ۳۶۵ هزار و ۴۳۸ دلار بوده است.

تاجیکستان سرزمین غنی از آب
تاجیکستان  کوهستانی با حدود ۱۴۳ هزار کیلومتر مربع مساحت، در دل خود صدها رودخانه و دریاچه را جای داده است که به گفته آگاهان اقتصادی با برنامه ریزی دیپلماتیک و سرمایه گذاری مناسب این منابع ارزشمند آبی منبعی بسیار مطمئن و ارزان برای تامین آب شرب و کشاورزی کشورمان خواهد بود.
امروزه اگر بسیاری از کشورهای منطقه به خصوص همسایگان تاجیکستان به منابع نفت و گاز خود می بالند، در مقابل تاجیکستان از منابع سرشار آب به مثابه 'طلای روان' برخوردار است موضوعی که برای کشور ما نیز می تواند حائز اهمیت باشد.
تاجیکستان یکی از کشورهای صاحب مقام در منابع و ذخایر آب در منطقه و جهان است و این کشور هشت میلیون نفری، ۶۴ درصد منابع آبی آسیای مرکزی را در اختیار دارد و در جهان نیز در جایگاه ششم قرار دارد.
این کشور کوهستانی و سرسبز با بارندگی زیاد دارای رودخانه های فراوانی است. شمار رودهایی که طول آنها از ۱۰ کیلومتر تجاوز می کند به ۹۴۷ می‌رسیده و در مجموع طول رودخانه های تاجیکستان بیش از ۲۸ هزار کیلومتر است.
بزرگترین دریاچه آب شیرین عمیق جهان موسوم به 'آب بند سریز' در تاجیکستان واقع شده که با ۵۶ کیلومتر مربع مساحت و با ژرفای حدود ۵۰۰ متر خود به تنهایی قادر به تامین آب شرب و انرژی برق آسیای میانه و خاورمیانه است. این منابع و ظرفیتهای عظیم 'طلای روان' در تاجیکستان در حالی است که به گفته یک مقام دیپلماتیک این کشور، میزان استفاده کلی از این منابع آبی بخاطر نبود سرمایه لازم فقط پنج درصد است.
 خبرگزاری ایرنا