توسعه دیپلماسی اقتصادی و منطقه‌گرایی به عنوان زیربنای گسترش روابط با کشورهای پیرامونی در دولت سیزدهم، ظرفیت‌های مناسبی برای تحقق در آذربایجان‌شرقی به مثابه پل ارتباطی ایران با حوزه قفقاز و نزدیکی با ترکیه و عراق دارد.

به گزارش نصر، هر چند هنوز بیشتر از دو ماه از آغاز فعالیت مدیریت ارشد جدید در آذربایجان شرقی نمی گذرد، اما تأمل در رایزنی های گسترده عابدین خرم، استاندار این استان با سفرای کشورمان در پایتخت های همسایگان، نشان می دهد که وی برای بهره گیری از این ظرفیت مغفول مانده در راستای پیشبرد اولویت های دولت سیزدهم در حوزه سیاست خارجی، عزم جدید ارد.
اهمیت تلاش های وسیع نماینده عالی دولت در آذربایجان شرقی و تیم مدیریتی وی برای عملیاتی کردن دیپلماسی اقتصادی و توسعه روابط با همسایگان بر بستر موقعیت جغرافیایی راهبردی این خطه، از این رو دوچندان است که تحقق و ثمربخشی آن می تواند علاوه بر کمک به تسریع توسعه اقتصادی استان، در بعد ملی نیز تاثیرگذار و الگویی برای دیگر استان های مرزی باشد؛ به ویژه اینکه تمرکز بر «دیپلماسی متوازن»، «چندجانبه‌گرایی اقتصادی» و تقویت «سیاست همسایگی» و توسعه روابط دوجانبه و چندجانبه با ۱۵ همسایه جمهوری اسلامی ایران جزو رئوس برنامه‌های اعلامی دولت یزدهم در حوزه سیاست خارجی بوده و جهت‌گیری کنش‌های دیپلماتیک دولت در ماه‌های گذشته  نیزدر راستای تحقق این سیاست تنظیم شده است.
از سوی دیگر ظرفیت های کم مانند آذربایجان شرقی در ابعاد مختلف از قبیل صادرات بیش از سه میلیارد دلاری سالیانه، همجواری با جمهوری های قفقاز جنوبی به عنوان پل دسترسی به بازار اوراسیا و نزدیکی به ترکیه و عراق، وجود بیش از چهار هزار واحد تولیدی و صنعتی و تجربه زیسته افزون بر ۱۰۰ ساله این استان در حوزه تجارت خارجی، ضرورت بهره گیری از آنها برای کمک به تحقق دیپلماسی اقتصادی و توسعه مناسبات همسایگی با کشورهای پیرامونی بر بستر داشته های این خطه را مضاعف می کند.
از سوی دیگر ظرفیت های کم مانند آذربایجان شرقی در ابعاد مختلف از قبیل صادرات بیش از سه میلیارد دلاری سالیانه، همجواری با جمهوری های قفقاز جنوبی به عنوان پل دسترسی به بازار اوراسیا و نزدیکی به ترکیه و عراق، وجود بیش از چهار هزار واحد تولیدی و صنعتی و تجربه زیسته افزون بر ۱۰۰ ساله این استان در حوزه تجارت خارجی، ضرورت بهره گیری از آنها برای کمک به تحقق دیپلماسی اقتصادی و توسعه مناسبات همسایگی با کشورهای پیرامونی بر بستر داشته های این خطه را مضاعف می کند.
در عین حال ناظران محلی با اشاره به موقعیت جغرافیایی منحصربفرد آذربایجان شرقی به عنواد دروازه دسترسی کشورمان به اروپا و اوراسیا می گویند که نتیجه بخشی تلاش ها در حوزه تقویت دیپلماسی اقتصادی بر بستر استان های مرزی، منوط به تفویض اختیار وزارتخانه ها و سازمان های مرکزی مستقر در پایتخت و ارزش دادن به تلاش استان های مرزی در این زمینه است.
ناگفته نماند که آذربایجان شرقی در حوزه دیپلماسی اقتصادی با اولویت استفاده از توانمندی های اقتصادی و سرمایه گذاری کشورهای پیرامونی، تجربه موفقی دارد که احداث و توسعه تنها شهرک سرمایه گذاری خارجی کشور در ۲۰ کیلومتری غرب تبریز در دهه ۱۳۸۰ با حجم سرمایه گذاری بیش از ۱۰۰ میلیون دلاری و اشتغال زایی برای حدود پنج هزار نفر، نمونه ای از آن است.
همچنین فعالیت چشمگیر پایانه های مرزی جلفا و نوردوز در آذربایجان شرقی و تلاش برای بازگشایی گمرک خداآفرین در مجاورت اراضی آزاد شده جمهوری آذربایجان، از ظرفیت های بالقوه این خطه برای توسعه تجارت و مبادلات اقتصادی با جمهوری های حوزه قفقاز، روسیه و اروپا حکایت دارد.
با این رویکرد، استاندار آذربایجان شرقی در ۲ ماه اخیر گفت و گو با سفرا و کنسول های کشورهای خارجی مقیم کشورمان و نیز سفرا و کنسول های ایرانی مقیم کشورهای همسایه را در اولویت برنامه های خود قرار داده و در این راستا تاکنون بیش از ۱۰ مورد دیدار و مذاکره انجام گرفته است.

ضرورت گسترش دیپلماسی اقتصادی آذربایجان‌شرقی با محوریت کشورهای همسایه
استاندار آذربایجان شرقی گفت: با توجه به سیاست دولت سیزدهم برای گسترش ارتباط با کشورهای همسایه، رویکرد نمایندگی‌های جمهوری اسلامی این کشورها باید تحرک در حوزه‌ی دیپلماسی اقتصادی باشد.
عابدین خرّم در ارتباط تصویری با سفیر جمهوری اسلامی ایران در آنکارا با اشاره به تأکید رئیس جمهور بر استفاده از مزیت و ظرفیت‌ استان‌های مرزی برای گسترش همکاری‌ها با کشورهای همسایه اظهار کرد: از سفرای کشورمان در کشورهای همسایه انتظار داریم تحرک در حوزه دیپلماسی اقتصادی را جزو رویکردها و اولویت‌های خود قرار دهند.
وی اضافه کرد: با توجه به اقدامات انجام‌شده، میزان مبادلات تجاری ایران با ترکیه، نسبت به سال گذشته افزایش یافته است اما با هدف‌گذاری ۳۰ میلیارد دلاری فاصله نسبتاً زیادی داریم که امیدواریم با تلاش بیشتر، مبادلات را به مرز قابل قبولی برسانیم.
استاندار آذربایجان شرقی با اشاره به مشکلات مرتبط با نقل‌وانتقال پول و مسائل بانکی ناشی از تحریم‌های ظالمانه، هماهنگی با سیستم بانکی ترکیه برای تهاتر کالاهای صادراتی ایران را خواستار شد.
وی همچنین تبادل هیأت‌های تجاری و اقتصادی دو کشور با محوریت استان‌های مرزی، پیگیری موافقت‌نامه تجارت آزاد و تجارت ترجیحی، توسعه محورهای مواصلاتی و جاده‌های دسترسی به ترکیه از جمله آزادراه تبریز- بازرگان، استفاده از ظرفیت بازارچه‌های مرزی برای گسترش مبادلات تجاری، تسهیل تردد خودروهای ترانزیتی از پایانه‌های مرزی و شبانه‌روزی کردن این پایانه‌ها را از جمله اقدامات ضروری برای توسعه روابط با ترکیه برشمرد.
خرّم با اشاره به پروازهای مستقیم از تبریز به آنکارا و استانبول گفت: در هفته به صورت میانگین حدود ۶ هزار نفر در این مسیر رفت‌وآمد دارند و لازم است از این ظرفیت در حوزه بازرگانی و اقتصادی بهره‌برداری شود.

باید نقش تبریز در روابط ایران و ترکیه برجسته شود
سفیر جمهوری اسلامی ایران در آنکارا نیز با اشاره به نگاهی که در ترکیه نسبت به تبریز وجود دارد، گفت: متاسفانه این نقش مهم به درستی در ایران منعکس و ترجمه نشده و ضروری است در سطح ملی به این موضوع تاکید شود که باید نقش تبریز در روابط ایران و ترکیه در همه‌ی جوانب برجسته شود.
محمد فرازمند با تاکید بر اینکه ترک‌ها نگاه نوستالژیک نسبت به تبریز دارند، افزود: بسیاری از آثار معماری در ترکیه از معماری تبریز الهام گرفته شده و نگاه مثبتی نسبت به تبریز در این کشور وجود دارد.
وی با تاکید بر اینکه در زمینه حمل‌ونقل می‌توانیم بر روی چند پروژه مشترک با آذربایجان شرقی تمرکز کنیم، ادامه داد: راه‌آهن فعلی «رازی-وان» پاسخگوی نیازهای حمل‌ونقل ریلی دو کشور نیست و ضروری است توسعه‌ی این خط بویژه پروژه خط‌ آهن «جلفا-چشمه‌ثریا» مورد توجه دو کشور قرار گیرد.
فرازمند درخصوص مسائل بانکی نیز گفت: خوشبختانه ما در ترکیه پول بلوکه‌شده دولتی نداریم و از تمام منابع خود در ترکیه استفاده می‌کنیم و مبالغ ناچیزی در بانک‌های خصوصی ترکیه داریم که تلاش می‌کنیم از آن نیز استفاده کنیم.

ریشه‌ها و علایق فرهنگی و تاریخی تبریز و ترکیه زمینه‌ساز افزایش ارتباطات
سرکنسول جمهوری اسلامی ایران در ارزروم نیز در این ارتباط تصویری، با اشاره به اراده جدی ایران و ترکیه برای توسعه روابط اقتصادی و تجاری گفت: ریشه‌ها و علایق فرهنگی و تاریخی دو طرف، زمینه را برای توسعه‌ی روابط در همه‌ی زمینه‌ها مهیا کرده است و تلاش می‌کنیم تا موانع را برای تحقق این امر برطرف کنیم.
سجاد سلطان‌زاده افزود: متاسفانه وضعیت زیرساخت‌های حمل‌ونقل و گمرکات، برای ترانزیت بین‌الملل مناسب نیست و از مدیریت ارشد استان در خواست می‌کنیم مسیر ترانزیتی تبریز- بازرگان را به صورت جدی پیگیری کنند.
وی با اشاره به خواهرخواندگی تبریز و ارزروم اظهار کرد: مقامات این استان علاقمند به افزایش روابط با تبریز هستند و باید از ظرفیت‌های موجود جهت افزایش تبادلات فرهنگی و تجاری استفاده کرد.
استاندار آذربایجان شرقی در راستای تلاش برای ارتقای سطح دیپلماسی اقتصادی استان در راستای سیاست های کلان کشور، به تازگی با سفیران کشورمان در باکو و ایروان نیز دیدار و بر لزوم بهره گیری از ظرفیت های استان برای توسعه مناسبات با منطقه قفقاز تاکید کرد.

سفیر ایران در باکو: صادرات ایران به آذربایجان با افتتاح گمرک خداآفرین تسهیل می شود
سفیر کشورمان در باکو نیز دی ماه امسال در دیدار با استاندار آذربایجان شرقی گفت: گشایش پایانه مرزی خداآفرین به صورت رسمی به دولت جمهوری آذربایجان اعلام شده که در این صورت بحث صادرات ما به کشور آذربایجان تسهیل خواهد شد.
سیدعباس موسوی اظهار کرد: جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان همواره از مناسبات بسیار خوب، نزدیک و صمیمانه‌ای به عنوان دو همسایه برخوردار بوده‌اند و رویکرد دولت سیزدهم افزایش تعاملات با کشورهای همسایه است.
وی ضمن تأکید بر اینکه تقویت دیپلماسی اقتصادی در اولویت ما قرار دارد، گفت: براساس آمارهای دو طرف به‌رغم شیوع کرونا و فضاسازی دشمنان در ۱۰ ماهه امسال حدود ۹۰ میلیون دلار معادل ۲۲.۵ درصد به حجم تجاری دو کشور افزوده شده است.
سفیر جمهوری اسلامی ایران در باکو ادامه داد: آذربایجان‌شرقی و تبریز در جمهوری آذربایجان بسیار شناخته شده هستند و باید از این ظرفیت در راستای افزایش تعاملات و مراودات بین دو کشور بهره‌مند شد.
موسوی با اشاره به اینکه گشایش پایانه مرزی خداآفرین به صورت رسمی به دولت جمهوری آذربایجان اعلام شده، عنوان کرد: موافقت‌نامه تجارت ترجیحی با جمهوری آذربایجان در حال نهایی شدن است که در این صورت بحث صادرات ما به کشور آذربایجان تسهیل خواهد شد.
سیداحمد حسینی، سرکنسول جمهوری اسلامی ایران در نخجوان نیز با اشاره به اینکه تبریز شهری تاریخی و مهم بین مردم آذربایجان و نخجوان شناخته می‌شود، بر فعال‌سازی ظرفیت‌های بالقوه برای گسترش روابط اقتصادی و تجاری دو کشور تأکید کرد.
همچنین سفیر کشورمان در ایروان نیز به تازگی در دیدار با نماینده عالی دولت در آذربایجان شرقی با اشاره به ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری آذربایجان‌شرقی برای توسعه روابط با کشورهای همسایه، متذکر شد: برای معرفی ظرفیت‌ها و توانمندی‌های این استان تلاش می‌کنیم.
عباس بدخشان ظهوری، ظرفیت‌های اقتصادی، گردشگری و فرهنگی تبریز و آذربایجان‌شرقی را بسیار بالا عنوان کرد و افزود: این استان می‌تواند نقش اصلی را در توسعه روابط ایران با کشورهای همسایه ایفا کند.

افزایش حجم ناچیز مبادلات تجاری ایران با حوزه قفقاز نیازمند تحرک بیشتر است
رییس اتاق بازرگانی تبریز نیز با تاکید بر توانمندی های اقتصادی، تجاری و مهندسی شرکت های این مجموعه، گفت: بخش خصوصی تبریز آمادگی لازم و کافی برای توسعه همکاری های تجاری و اقتصادی با کشورهای همسایه و حوزه قفقاز را دارد، اما تحقق آن نیازمند فراهم شدن زمینه از سوی دستگاه دیپلماسی کشورمان است.
یونس ژائله در گفت و گو با ایرنا افزود: در حال حاضر شرکت های بسیار مجرب در حوزه های مختلف اعم از ساخت و ساز، فنی و مهندسی، کشاورزی و کشت و صنعت، قطعات صنعتی و بخش فولاد در تبریز و شمال غرب وجود دارد که سوابق درخشانی در اجرای طرح های گوناگون کشورهای مختلف و به خصوص همسایه دارند که می توانند با مساعدت و هموارسازی زمینه های حضور توسط دستگاه دیپلماسی، نسبت توسعه روابط با کشورهای منطقه وارد عمل شوند.
وی با اشاره به سابقه بیش از ۱۰۰ ساله اتاق بازرگانی تبریز در عرصه اقتصادی ایران، از عضویت ثابت تعداد پنج هزار نفر از تجار، بازرگانان و تولید کنندگان صنعتی و اقتصادی آذربایجان شرقی در این تشکل خبر داد و اظهار کرد: تبریز در بسیاری از رشته های صنعتی از جمله نفت، پالایش، صنایع پتروشیمی، ماشین آلات  صنعتی، موتورسازی و قطعات فولادی جزو قطب های اصلی ایران به شمار می رود.
ژائله ادامه داد: بر همین اساس تبریز جزو مراکز عمده و اصلی تولید صنایع مرتبط با ساختمان سازی به شمار می رود که تولیدات شیشه، سیمان، آجر، صنایع مربوط به سوله سازی، درب و پنجره، کاشی و سرامیک و سایر مصالح ساختمانی آن حتی به کشورهای خارجی نیز صادر می شود.  
وی با بیان اینکه هم اکنون تعداد ۲۰ انجمن در قالب اتاق بازرگانی تبریز فعال است که یکی از آنها انجمن صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی است،  اضافه کرد: بدون تردید با توجه به ظرفیت های کمی و کیفی این شرکت ها، تبریز از آمادگی کامل و کافی برای حضور در جمهوری های آذربایجان، ارمنستان، ترکیه، عراق و حتی کشورهای قفقاز مثل گرجستان و روسیه هم دارد.
ژائله،  تولیدات مربوط به صنایع ساختمان سازی آذربایجان شرقی و تبریز در تراز استانداردهای جهانی دانست و گفت: در صورتی که شرکت های این منطقه در سایر کشورها حضور و مشارکت داشته باشند، منافع اقتصادی چنین همکاری هایی هم به نفع ایران و هم به نفع کشورهای مقابل خواهد بود.
وی روابط جمهوری اسلامی ایران با کشورهای همسایه استان های شمال غرب را بسیار عمیق و استراتژیک دانست و با تاکید بر اینکه این روابط در شرایط کنونی باید بسط و توسعه یابد، از مسوولان وزارت امور خارجه و استانداری های آذربایجان شرقی، غربی، زنجان و اردبیل درخواست کرد تا زمینه و مسیرهای ورود شرکت های بخش خصوصی در این کشورهای دوست و همسایه را فراهم  کنند.
ژائله، اشتراکات فراوان فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی استان های شمال غرب با کشورهای همسایه را بسیار مناسب و وسیع توصیف کرد و گفت: باید از چنین موقعیتی برای گسترش روابط فی مابین به بهترین شکل ممکن بهره برداری کرد، زیرا هر گونه تعلل در این رابطه منجر به خسارت های اقتصادی می شود.
وی حجم مراودات اقتصادی بین ایران و جمهوری های آذربایجان، ارمنستان، عراق و حوزه قفقاز را ناچیز اعلام و اضافه کرد: باید دولت سیزدهم و مردمی آیت الله رییسی همراه با بخش خصوصی برای ارتقای این حجم مبادلات در ماه های آینده تلاش های وافری از خود نشان دهند تا اهداف مورد تاکید و کلان جامه عمل پوشانده شود.
رییس اتاق بازرگانی تبریز، توانمندی های صنعتی و کشاورزی و فناوری آذربایجان شرقی، غربی، اردبیل و زنجان را مورد اشاره قرار داد و افزود: باید در این زمینه نیز توافقات اولیه برای حضور شرکت های کشت و صنعت درکشورهای مقابل به انجام برسد و ما بسیار علاقه مندیم در این زمینه ها وارد شده و سرمایه گذاری کنیم.
ژائله با بیان اینکه در حال حاضر ۶۰ درصد صادرات محصولات شیرینی و شکلات ایران توسط آذربایجان شرقی به انجام می رسد، حجم ارزی این صادرات را سالانه بالغ بر ۳۰۰ میلیون دلار اعلام کرد و گفت: این مورد تنها یکی از مزیت های مهم اقتصادی شمال غرب کشور است که می تواند نقش مهمی در دیپلماسی اقتصادی دولت ایفا کند.

دیپلماسی اقتصادی در آذربایجان‌شرقی فعال تر می شود
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار آذربایجان شرقی نیز با تأکید بر اینکه استان در دیپلماسی اقتصادی کاملاً فعال خواهد بود، افزود: برای ارتباط اقتصادی با کشورهای همسایه برنامه مدون داریم.
محمد کلامی اظهار داشت: شناسایی بازارهای هدف یکی از مولفه‌های مهم برنامه صادراتی استان است که اتاق بازرگانی و بخش خصوصی در این زمینه نقش بسزایی بر عهده دارند.
وی با اشاره به اینکه برخی از مشکلات حوزه صادرات مربوط به استان و برخی در سطح ملی است، گفت: در سطح استانی، به هیچ عنوان نباید مانع و مشکلی برای صادرکنندگان ایجاد شود.
کلامی با تأکید بر احصای فرایندها و کاهش زمان ارائه خدمات به صادرکنندگان از سوی دستگاه‌های مسئول، افزود: با کسانی که در استان برای صادرات مشکل ایجاد می‌کنند باید برخورد شود.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار آذربایجان شرقی خطاب به مدیران دستگاه‌های اقتصادی استان تاکید کرد: شرایط استان برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان باید سهل‌تر از استان‌های دیگر باشد.
خبرگزاری ایرنا