قيام ابن طباطبا در كوفه در سال ۱۹۹ هجري قمري

پس از آن كه مأمون عباسي به سرداري طاهر بن حسين بر برادر خود امين پيروز گرديد و عراق و ساير بلاد اسلامي را در سيطره خويش درآورد، بنا به توصيه وزير و كارگزار اصلي خلافت خويش، يعني فضل بن سهل، دست طاهر بن حسين را از مناطق فتح شده كوتاه و تمامي آن نواحي را به حسن بن سهل، برادر فضل بن سهل واگذار نمود.

اين أمر، مردم كوفه به ويژه شيعيان را نسبت به صداقت و راستگويي مأمون بدگمان كرد و آنان به تدريج نسبت به مأمون و عامل وي در عراق بي اعتنايي و سيّدي از سادات حسني به نام ابن طباطبا را پيشواي خويش قرار داده و آماده قيام گرديدند.

ابن طباطبا، كه نام و نسبش: محمد بن ابراهيم، بن اسماعيل، بن ابراهيم، بن الحسن(مثني)، بن الحسن(مجتبي)، بن علي، بن ابي طالب (صلوات الله عليهم اجمعين) است، در روز پنج شنبه، دهم جمادي الثاني، سال ۱۹۹ قمري قيامش را آغاز و آشكار نمود.

وي مردم را به "الرّضي من آل محمد(ص) " و عمل به كتاب (قرآن مجيد) و سنت نبوي دعوت نمود و عده كثيري به او پيوسته و وي را ياري نمودند.

از جمله كساني كه به او پيوسته و در اين حركت اعتراضي، بسيار جدي و پرتلاش بود، فردي است به نام سري بن منصور شيباني، معروف به ابوالسرايا.

پس از آشكار شدن قيام ابن طباطبا، مردم كوفه از وي استقبال و گروه، گروه با او بيعت كردند.

سليمان بن منصور دوانقي كه از سوي حسن بن سهل در كوفه حكومت داشت، ناگزير به فرار از اين شهر شد و از اين طريق، دست هواداران ابن طباطبا و ابوالسرايا را بازگذاشت.

حسن بن سهل، از سليمان بن منصور ناراحت و وي را سرزنش كرد و لشكري به استعداد ده هزار مرد جنگي به فرماندهي زاهر بن زهير به سوي كوفه گسيل داشت، تا قيام ابن طباطبا را سركوب و از گسترش آن جلوگيري نمايد. آنان در بيرون شهر كوفه، در آخر جمادي الثاني با هواداران ابن طباطبا به نبرد پرداختند و پس از جنگ و گريز زياد و كشته و زخمي شدن تعداد زيادي از طرفين، سرانجام سربازان زاهر بن زهير متحمل شكست سنگين و عقب نشيني گرديدند و سپاهيان ابن طباطبا آنان را تعقيب و از اموال و ابزارشان بسيار غنيمت گرفتند.

يك روز پس از عقب نشيني ذلت بار سپاهيان حسن بن سهل و پيروزي هواداران ابن طباطبا به سرداري ابوالسرايا، پيشواي انقلابيون كوفه، يعني ابن طباطبا، به طور ناگهاني درگذشت. گويند ابوالسرايا وي را مخفيانه و مرموزانه مسموم و از اين طريق وي را از سر راه خويش برداشت، تا خود به آرزو و آمالش برسد.

پس از درگذشت ابن طباطبا، كودك كم سن و سال ديگري از سادات حسيني را، كه نامش محمد بن محمد، بن يحيي، بن زيد، بن علي، بن الحسين، بن علي، بن ابي طالب (صلوات الله عليهم اجمعين) بود به پيشوايي خود برگزيدند، ولي فرماندهي و رهبري واقعي آنان را ابوالسرايا به دست گرفته بود و از آن پس، داعيان و هواداران خود را به شهرهاي اطراف فرستاد و مردم را به بيعت فراخواند.