اولین اثر از موسوعه ۳۰ جلدی معارف شیعه با عنوان کتاب «امام مهدی (عج) در اندیشه شیعه» از سوی مؤسسه البیان للتواصل و التاصیل آماده نشر شد.
به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «امام مهدی (عج) در اندیشه شیعه» از جمله آثاری است که به معرفی شخصیت امام زمان، فلسفۀ غیبت و نیز حکومت آن امام همام می‌پردازد. این کتاب در یک مقدمه و هشت فصل تنظیم شده که البته فصل پایانی آن به پرسش و پاسخ و سخن پایانی اختصاص دارد. این اثر به کوشش جمعی از نویسندگان و به کوشش حجت الاسلام مجتبی کلباسی به زیور طبع آراسته خواهد شد.
در مقدمه این کتاب آمده است: «پس از اعتقاد به خداوند، هیچ باور و اعتقادی تا اندازۀ «موعودباوری» فراگیر نبوده است؛ زیرا این بشارت بزرگ و نشاط‌آفرین، افزون بر این‌که خواستۀ عموم انسان‌هاست، در کتب مقدس همۀ ادیان و دین‌واره‌ها آمده است. اکثر ادیان از مصلح سخن می‌گویند که در آخرالزمان ظهور می‌کند به جنایت‌ها و خیانت‌ها خاتمه می‌دهد و شالودۀ حکومت واحد جهانی را براساس عدالت و آزادی واقعی بنیان خواهد نهاد و از همین روست که موعودباوری، در ذهن و اندیشه پیروان ادیان و مذاهب گوناگون، با انگارۀ «مدینۀ فاضله» و آرمان‌شهر انسان‌ها پیوند خورده است.»
با توجه به این نکته و بیان جایگاه ویژۀ مفهوم مهدویت در آموزه‌های شیعی، مؤلف به بیان مطالب خود در فصول این کتاب پرداخته است. در فصل نخست با عنوان «شناخت اجمالی امام مهدی (عج)» بیان شده که آشنایی با ویژگی‌های ظاهری امام مهدی (عج) نخستین گام در راستای کسب معرفت نسبت به شخصیت آن حضرت خواهد بود. ازاین‌رو، در این فصل به مطالبی نظیر تاریخ ولادت امام و شخصیت امام زمان (عج) در آیات و روایات پرداخته شده است. در بخش روایات اشاره شده که برخی محققان، حدود دو هزار روایت از کتاب‌های روایی شیعه و سنی را در این موضوع گرد آورده‌اند که نشان‌دهندۀ نقاط مشترک فراوان در موضوع مهدویت است.
فصل دوم این کتاب با عنوان «از ولادت تا آغاز امامت» در ادامۀ هدف یاد شده در فصل پیش به بیان چگونگی ولادت امام مهدی (عج) و نیز زندگی ایشان در پنج سال نخست ایشان تا پیش از آغاز امامت می‌پردازد و در قسمت پایانی به برخی از ویژگی‌های شخصیتی ایشان اشاره می‌شود.
فصل سوم با عنوان «امامت و دورۀ غیبت» به موضوعاتی نظیر معنا و مفهوم غیبت، پیشینۀ غیبت، مراحل غیبت، علت و فلسفۀ غیبت و آثار و فواید امام غایب پرداخته شده است. مؤلف در بیان آثار و فواید امام غایب به مسائلی نظیر امیدبخشی، عاملی برای خودسازی، هدایت باطنی و نفوذ روحانی، ایمنی از گزند بلایا و دادرسی شیعیان و مردم اشاره می‌کند. نویسنده در بیان آخرین فایدۀ ذکر شده بیان می‌کند: «در زمان غیبت، اگرچه دسترسی مستقیم و استفاده همه‌جانبه از محضر امام عصر ممکن نیست، ولی آن معدن و منبع علوم الهی به شیوه‌های مختلف، گره از مشکلات علمی و عقیدتی شیعیان باز می‌کند.» و نیز «غیبت امام عصر (عج) مانع از آن نیست که لطف و عنایت خود را از تمام مردم و به ویژه شیعیان و دوستدارانش دریغ کند. او پیوسته غمخوار شیعیان و دستگیر مددجویان آستان حضرتش بوده است.»
فصل چهارم با عنوان «انتظار؛ مسئولیت معتقدان به امام مهدی (عج)» ضمن بیان مفهوم انتظار به وظایف منتظران ظهور حضرت اشاره می‌کند و در این رابطه به مسائلی نظیر شناخت امام، یاد امام و همراهی با امام اشاره می‌کند و در ادامۀ فصل به دو موضوع جامعۀ منتظر و نیابت عامه (ولایت فقیه) پرداخته شده است.
در ابتدای فصل پنجم با عنوان «رخداد ظهور» به جهان در آستانۀ ظهور مهدی موعود توجه کرده و گفته شده «بیشتر روایاتی که از دوران باشکوه ظهور سخن به میان آورده‌اند، در عین حال از زندگی و جهان پیش از آن دوران به عنوان تاریک‌ترین دوران زندگی بشر و ستم‌بارترین مرحلۀ حیات انسان یاد کرده‌اند. مهمترین عامل در پدید آمدن این وضعیت، تحریف آموزه‌های متعالی دین در این دوران است.» البته مؤلف در ادامه اشاره می‌کند که «در همین روزگار تلخ، هستند دین‌باوران حقیقی‌ای که بر عهد خود با خداوند پایدار و استوار می‌مانند و مرزهای اعتقاد خود را پاس می‌دارند و در فساد محیط مضمحل نمی‌شوند و سرنوشت خود را به فرجام زشت منحرفان پیوند نمی‌زنند.»
دو موضوع شرایط ظهور و علائم ظهور امام مهدی (عج) در ادامۀ فصل پنجم مطرح می‌شوند. مؤلف در قسمت علائم ظهور، آنها را به دو علائم حتمی و غیرحتمی تقسیم می‌کند. به باور وی، از روایات فراوان حتمی بودن پنج نشانۀ خروج سفیانی، قیام یمانی، صیحۀ آسمانی، قتل نفس زکیه و خسف در بیداء ذکر شده است. قسمت پایانی این فصل نیز به چگونگی قیام امام زمان (عج) توجه شده و بیان می‌شود که «بروز معجزات به دست حضرت مهدی (عج) و طرح مباحث فکری برای راهنمایی بشر از برنامه‌های انقلاب بزرگ مهدوی است که راه را برای هدایت مردم باز می‌کند؛ در همین راستا حضرت مهدی (عج) الواح تورات تحریف نشده -کتاب مقدس یهود- را که در نقاط خاصی از دنیا دفن شده است، خارج می‌کند.»
در فصل ششم با عنوان «حکومت جهانی»، اهداف حکومت حضرت را رشد معنوی و عدالت‌گستری می‌داند. همچنین در بیان برنامه‌های این حکومت، برنامه‌های فرهنگی در احیای کتاب و سنت، گسترش خردورزی و معرفت، نهضت علمی و مبارزه با بدعت‌ها می‌داند. برنامه‌های اقتصادی این حکومت نیز بهره‌وری از منابع طبیعی، توزیع عادلانۀ ثروت و عمران و آبادانی و برنامه‌های اجتماعی این حکومت هم احیای آموزۀ امر به معروف و نهی از منکر و فراگیر شدن آن و احیای حدود الهی است.
در ادامۀ این فصل به موضوعاتی نظیر سیره و روش حکومتی امام مهدی (عج)، ویژگی‌های این حکومت، نسبت جهانی شدن و حکومت جهانی مهدی موعود، سرنوشت دیگر ادیان در عصر ظهور، رجعت و فرجام زندگی حضرت مهدی (عج) پرداخته شده است. در این فصل در خصوص رجعت آمده است: «بنا بر روایات دو گروه از مردگان –مومنین خالص و کفار خالص- پس از ظهور حضرت مهدی (عج) زنده شده و به این عالم بازمی‌گردند در همان بدن‌هایی که در دنیا با آن زندگی می‌کرده‌اند تا در نتیجه مؤمنان از برپایی حکومت عدل جهانی شاد شده، به فیض همراهی با امام مهدی (عج) نائل شوند و کافران از پستی و حقارت ستمگران دردمند شده و به برخی مکافات دنیوی کارهای خود برسند.»
در فصل هفتم با عنوان «مهدویت؛ آسیب‌ها و تهدیدها» به مسائلی نظیر برداشت نادرست از مفهوم انتظار، مدعیان دروغین و فرقه‌های انحرافی، تعیین وقت ظهور، ترسیم چهره‌ای خشن از مهدی موعود، تطبیق‌گرایی (مصداق‌یابی افراطی و بی‌ضابطه) و استعجال به عنوان مهمترین آسیب‌های متوجه مفهوم مهدویت ذکر شده است. مؤلف در بیان آسیب نخست بیان می‌کند: «بعضی از افراد از ظاهر برخی روایات، این‌گونه برداشت کرده‌اند که هر قیامی پیش از قیام امام مهدی (عج) محکوم و مردود است؛ در مقام رد این ادعا باید گفت که اجرای بسیاری از احکام اسلامی مانند اقامۀ حدود و قصاص و نیز جهاد با دشمنان و مبارزۀ فراگیر با فساد جز با تشکیل حکومت اسلامی ممکن نیست و بر همین اساس، تلاش برای برقراری نظام اسلامی، اقدامی پسندیده و مورد قبول است و نهی از قیام در برخی از روایات به معنای شرکت و معاونت در قیام‌های باطل است که انگیزۀ الهی ندارند یا نهضت و قیام‌هایی که بی‌توجه به شرایط و زمینه‌های لازم و یا به دروغ به نام قیام مهدی موعود، برپا می‌شوند.»
فصل هشتم این کتاب نیز به برخی پرسش‌ها در خصوص مهدویت و نیز پاسخ‌ها در این رابطه پرداخته شده و به سوالاتی نظیر طول عمر امام، امکان ملاقات با امام مهدی (عج) در دوران غیبت کبری، ازدواج امام مهدی (عج) و مکان زندگی امام مهدی (عج) پاسخ گفته شده است. مؤلف در بیان راز طول عمر امام بیان می‌کند: «تلاش دانشمندان برای دست یافتن به راه‌های غلبه بر پیری و کشف راز طول عمر، نشان‌دهنده و شاهدی بر امکان چنین پدیده‌ای است. همچنین در برخی از کتاب‌های آسمانی به افرادی اشاره شده که مدت عمر آنها بسیار درازتر از عمر انسان‌های معمولی بوده است.»
حجت الاسلام مجتبی کلباسی مؤلف کتاب در سخن پایانی عنوان می‌کند که «روشن‌ترین دیدگاه اسلامی ناظر به انگار و آموزۀ مهدویت، در تشیع دوازده امامی پدیدار گشته و شیعه از این جهت، در میان دیگر فرقه‌های اسلامی کاملاً ممتاز است.» به باور شیعیان، «مهدی و منجی موعود اگرچه از دیده‌ها نهان است، اما بر احوال همگان ناظر و آگاه است و از سالکان طریق هدایت و اهل معنا دست‌گیری کرده و آنها را به مقامات بلند معنوی و باطنی هدایت می‌کند.»
کتاب «امام مهدی (عج) در اندیشه شیعه» کتابی مختصر و مفید با زبان و ادبیات روان و قابل فهم برای شیعیان و افراد علاقه مند به مکتب تشیع نگاشته شده است و مؤلف در این مسیر از منابع مستند و دسته اول قابل توجهی استفاده کرده است.
این کتاب همچنین می‌تواند منبع آموزشی و کمک‌درسی مناسبی برای دانشجویان و طلاب علاقه مند به مباحث مهدویت باشد.