کژکارکردی‌های پژوهش در سه مرحله پیش از پژوهش، در فرآیند پژوهش و پس از فرآیند پژوهش انجام می‌شود. عدم توجه به نیازسنجی پژوهش، خرید و فروش مقاله، داده‌سازی، جعل و تحریف داده، کم‌کاری استاد در تحقیق دانشجویی، مشکلات داوری و... از مصادیق این کژکارکردی‌ها هستند.

به گزارش ایسنا، بر اساس گزارشی که در سال ۲۰۱۸ در پایگاه اطلاع‌رسانی science منتشر شده است؛ ایران رتبه اول را از نظر «مقالات جمع‌آوری‌شده پس از انتشار» در بازه زمانی ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۶ دارد.

به گفته صاحب‌نظران؛ «شکل‌گیری جریان پژوهش در کشور ما اتفاقی مثبت بود، اما برخورد دفعی و با عجله با موضوع پژوهش و مقاله به عنوان خروجی و محصول پژوهش، موجب شد که در پاسخ به نیاز، روال مستقری برای انجام پژوهش وجود نداشته باشد».

با توجه به آمار تخلفات در حوزه پژوهش؛ کژکارکردی‌های این حوزه در قالب یک مطالعه مورد بررسی قرار گرفت.

مشارکت‌کنندگان در این مطالعه «ناهید کیائی طالقانی» و «حسن‌رضا زین‌آبادی» به همراه همکارانشان؛ پژوهشگران دانشکده مدیریت دانشگاه خوارزمی بودند.

داده‌های مورد نیاز این مطالعه از طریق مصاحبه‌های عمیق و نیمه‌ساختاریافته با ۲۲ نفر از پژوهشگران برتر، خبرگان و سیاست‌گذاران پژوهش کشور در سال ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۸ به روش نمونه‌گیری هدفمند جمع‌آوری شد.

مشارکت‌کنندگان در این پژوهش شامل اعضای هیئت‌علمی فعال و مشهور در امر پژوهش (پژوهشگران برتر ملی و دانشگاهی)، معاونان پژوهشی دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های دولتی، مدیران و تصمیم‌سازان حوزه پژوهش در ستاد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و مدیران مرتبط با مبحث تخلفات علمی و دانشگاهی بودند.

بررسی مفاهیم مطرح شده در این مصاحبه‌ها نشان داد که از نظر مشارکت‌کنندگان، کژکارکردهای پژوهش در نظام آموزش عالی ایران پیش از پژوهش، در زمان فرآیند پژوهش و پس از فرآیند پژوهش اتفاق می‌افتد.

بر اساس نظر خبرگان حوزه پژوهش کشور که در این مطالعه مشارکت داشتند؛ کژکاردی‌های پژوهش در مرحله قبل از پژوهش شامل «عدم توجه به نیازسنجی پژوهش»، «لابی‌گری در تعریف پروژه»، «در نظر نگرفتن اهمیت ذی‌نفعان پژوهش» است.

از نظر متخصصان؛ کژکارکردی‌هایی که در فرآیند پژوهش اتفاق می‌افتند شامل؛ «عدم رعایت مالکیت فکری و معنوی»، «کم‌کاری استاد در تحقیق دانشجویی»، «عدم قوام روش‌شناختی»، «کاهش میزان تحلیل مسائل»، «خرید و فروش مقاله و پایان‌نامه»، «سرقت علمی» و «داده‌سازی، جعل و تحریف داده» هستند.

طبق نتایج بررسی‌ها «ضعف در کاربردی کردن نتایج پژوهش»، «مشکات داوری»، «هم‌پوشانی انتشارات و کیفیت پایین برخی مجلات»؛ کژکارکردی‌های پس از فرآیند پژوهش هستند.

پژوهشگران این مطالعه با توجه به نتایج این پژوهش و نظرات متخصصان این حوزه پیشنهادهایی را ارائه دادند:

-    ساماندهی مدیریت پژوهش و حذف لاب یگری در ارائه طرح های پژوهشی؛

-    نیازسنجی پژوهشی با شناسایی مسائل اساسی کشور؛

-    تسری نوعی عقلانیت در استفاده از منابع و ابزار پژوهش برای حل مسائل اولویت‌بندی‌شده جامعه بشری؛

-    بازاندیشی ارتباط مؤثر میان سیاست‌گذاران و پژوهشگران؛

-    اهمیت دادن به کار گروهی در طرح‌های پژوهشی و تلاش پژوهشگران برای انجام پژوهش با همکاری یکدیگر؛

-    شناسایی تمام ذی‌نفعان که به نحوی با تحقیق مورد نظر در ارتباط هستند و مشارکت دادن آنان در فرایند تحقیق؛

-    ساماندهی مجلات علمی، پژوهشی و الزام آنان در استفاده از سیستم همانند جوّ قبل از پذیرش مقالات؛

-    آموزش گسترده مصادیق تخلفات پژوهشی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و تبیین قوانین و مقررات بازدارنده و قوانین مجازات در خصوص هر یک از آن مصادیق؛ همچنین قوت بخشیدن به جایگاه کارگروه‌های اخلاق در پژوهش در دانشگاه‌ها در مقام نهادی که سیاست‌های پیشگیری از تخلفات پژوهشی را اتخاذ می‌کند.

نتایج این پژوهش به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان «شناسایی کژکارکردهای پژوهش در نظام آموزش عالی ایران: تحلیل کیفی دیدگاه‌ها و تجربیات پژوهشگران برتر، خبرگان و سیاست‌گذاران پژوهش در کشور» در فصل‌نامه علمی مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی منتشر شده است.