مرگ "عليرضا عضد المُلك" نايب السلطنه، سياستمدار و بزرگِ خاندان قاجار (1289 ش)

عليرضا عضدالمُلك، برادرزاده مهد عليا مادر ناصرالدين شاه قاجار، در حدود سال 1200 ش در تهران به دنيا آمد. وي پس از فراگيري تحصيلات مقدماتي وارد دربار محمدشاه قاجار گرديد و پس از چند سال در زمان ناصرالدين شاه كه پسر عمه‏اش بود، به وزارت عدليه منصوب شد. وي در وقايع تحريم تنباكو رابط بين شاه و عده‏اي از علما بود و تدريجاً جزو امناي دولت و رجال درجه اول محسوب مي‏شد تا اين كه ايلخاني (بزرگ خاندان) قاجار گرديد. عضدالملك، سالياني در زمان سلطنت مظفرالدين شاه و محمد علي شاه، گوشه عزلت گزيده بود و غالباً در منازعات مملكتي به عنوان ريش سفيد مداخله مي‏كرد. او پس از خلع محمدعلي شاه، چون احمدميرزا سن قانوني نداشت، از طرف فاتحان تهران به عنوان نيابت سلطنت انتخاب شد و تا پايان عمر به مدت چهارده ماه در اين مقام بود. او با تندروي‏هاي مشروطه‏خواهان كه در روزهاي نخستينِ فتح تهران انجام مي‏گرفت موافقت نداشت و اعدام شيخ فضل اللَّه نوري را به شدت مورد انتقاد قرار داد. از اين رو سپهدار اعظم، صدراعظم مشروطه را معزول نمود و مستوفي الممالك را به آن سمت منصوب كرد. هر چند وي را مردي زاهد و پاك طينت گفته‏اند ولي علي رغم اندوختن ثروت فوق العاده، در نهايت خسّت و امساك زندگي مي‏كرد و اهل بخشش نبود. عليرضا عضدالملك سرانجام در نيمه شهريور 1289 ش برابر 17 رمضان 1328 ق در حدود نود سالگي درگذشت و در مقبره ناصرالدين شاه در حرم عبدالعظيم مدفون شد.

رحلت آيت ‏اللَّه "سيدمحمود شاهرودي" زعيم بزرگوار حوزه علميه نجف اشرف (1353 ش)

آيت‏اللَّه سيدمحمود شاهرودي در حدود سال 1362 ق (1301 ش) در روستايي از توابع شاهرود ولادت يافت. در ابتدا تحت تربيت پدرش سيدعلي بود تا آنكه به خراسان رفت و سپس در 27 سالگي به نجف اشرف عزيمت نمود. آيت‏اللَّه شاهرودي در نجف از درس‏هاي خارج اصول آيات عظام آخوند خراساني، آقا ضياءالدين عراقي و سيدابوالحسن اصفهاني بهره برد و به مرتبه اجتهاد نائل آمد. اين فقيه بزرگوار سپس به تدريس روي آورد و در حدود 50 سال، خارج فقه و اصول را براي طلاب و فضلاي نجف اشرف تدريس نمود. پس از وفات آيت‏اللَّه ابوالحسن اصفهاني جمع كثيري از مردم، مقلد آيت‏اللَّه شاهرودي شدند. اما پس از رحلت حضرات آيات بروجردي و حكيم، ايشان يكي از بزرگترين مراجع تقليد شيعيان شد. ايشان در جريان حمله مزدوران پهلوي به مدرسه فيضيه قم، جنايات خونبار درباريان را محكوم كرد و در برابر آن موضع‏گيري نمود. از اين فقيه وارسته آثار متعددي بر جاي مانده كه تقريرات بحث‏هاي آقا ضياءالدين عراقي و ميرزاي ناييني، حاشيه بر كتاب عروةالوثقي و ذخيرةالمؤمنين و.... از آن جمله است. از شاگردان ايشان مي‏توان از آيات عظام: حاج سيدمحمد شاهرودي و شيخ جواد تبريزي، سيدمرتضي فيروزآبادي، سيدجعفر مروّج شوشتري، شيخ محمدرضا رضواني خميني و... نام برد. اين عالم بزرگوار سرانجام در 14 شهريور 1353 ش برابر با 18 شعبان 1395 ق در 91 سالگي در نجف وفات يافت و پس از تشييعي باشكوه، در كربلا مدفون گرديد.

تدوين تاريخ اسلامي در عهد خليفه‏ ي دوّم (16 ق)

در عصر خليفه‏ي دوم برخي از استانداران و برخي از دورانديشان مدينه لزوم انتخاب تاريخي ويژه براي مسلمانان را به اطلاع خليفه رسانيدند. عمر بن خطاب كه دو سال و نيم از خلافت‏اش مي‏گذشت، تصميم گرفت براي مسلمانان تاريخ ويژه‏اي ترتيب دهد. به همين جهت تعدادي از صاحب‏نظران مهاجر و انصار را گردآورد و با آنان درباره‏ي تدوين تاريخ اسلامي مشورت و گفت‏وگو كرد. امير مؤمنان علي بن ابي طالب(ع) نيز كه در آن جمع حضور داشت، پيشنهاد كرد: به خاطر اهميت هجرت پيامبر اسلام (ص) از مكه به مدينه‏ي منوّره، هجرت آن حضرت را مبدأ تاريخ قرار بدهند. غير از آن حضرت، برخي از حاضران، تولد پيامبر(ص)، برخي سال بعثت آن حضرت و برخي سال رحلت آن حضرت را پيشنهاد كرده بودند. هم‏چنين بعضي‏ها تاريخ رومي (ميلادي) و عده‏اي هم تاريخ فارس (فرس قديم) را پيشنهاد نمودند. ولي عمر بن خطاب پيشنهاد امير مؤمنان علي بن ابي‏طالب(ع) را اصلح دانست و همان را تأييد كرد و بنا گذاشت كه هجرت پيامبر(ص) مبدأ تاريخ اسلامي باشد. پس از آن درباره‏ي ابتداي سال قمري كه از چه ماهي آغاز گردد، گفت‏وگو شد. در اين‏باره هم نظرهاي گوناگوني ارائه گرديد. برخي به خاطر اهميت ماه رمضان، ابتداي رمضان را و برخي به خاطر اهميت حج، اوّل ذي‏حجه را و برخي ماه رجب را كه در عصر جاهليت اهميت ويژه‏اي در نزد عرب‏ها داشت و عثمان بن عفان، ماه محرم را به خاطر اين كه نخستين ماه حرام است، پيشنهاد نمودند. عمر بن خطاب پيشنهاد عثمان را پذيرفت و دستور داد كه نخستين ماه سال قمري را از محرم آغاز كنند.

امضاي معاهده "پورْتْسْموت" و پايان جنگ بين روسيه و ژاپن (1905م)

طي قرن نوزدهم، روسيه همانند ديگر قدرت‏هاي اروپايى، با دست اندازي به خاك چين، مرزهاي شرقي خويش را توسعه مي‏داد. در همان حال، چون ژاپن از طرفي چين را لقمه چرب و نرمي براي توسعه‏طلبي‏هاي خود مي‏يافت و از سوي ديگر در مورد مناطق شبه‏جزيره كره و سرزمين منچوري با روسيه اختلاف داشت، به دنبال بهانه‏اي براي آغاز جنگ و درآويختن با روسيه بود. در اين حال، در روز هشتم فوريه 1904م، نيروهاي ژاپن بدون اعلان جنگ و به طور غافل‏گيرانه، ناوگان روسي را در بندر پِرْتْ آرتور كه در اجاره روس‏ها بود، مورد حمله قرار دادند و به دنبال آن، در مناطق متصرفي روسيه در منچوري، نيرو پياده كردند. در طي اين نبرد، قواي روسيه متحمل شكست‏هاي پي‏درپي شدند و براي اولين بار، يك دولت آسيايى توانسته بود يك قدرت غربي را شكست دهد. به دنبال اين شكست‏ها، دولت روسيه كه توان ادامه جنگ را نداشت سرانجام با ميانجي‏گري امريكا، در پنجم سپتامبر 1905م قرارداد صلح پورْتْسْموت را با ژاپن امضا كرد. به موجب اين قرارداد، نيمه جنوبي جزيره ساخالين و بندر پرت آرتور در شرق روسيه و نيز شبه‏جزيره كره تحت‏الحمايه ژاپن شد. لطمه‏اي كه با امضاي اين قرارداد بر حيثيت نيكلاي دوم، تزار روس وارد آمد، زمينه‏ساز انقلاب 1905م روسيه را فراهم آورد. (ر.ك: 8 فوريه)