شهادت عالم نستوه آيت ‏اللَّه "سيدمحمدرضا سعيدي" در زندان رژيم پهلوی (1349ش)

آيت‏اللَّه سيدمحمدرضا سعيدي خراساني در سال 1301 ش (1341 ق) در مشهد مقدس ديده به جهان گشود. ايشان پس از خواندن دروس جديد و مقدمات و سطوح متوسطه به قم عزيمت نمود و از آيت‏اللَّه سيد حسين بروجردي و ديگر آيات عظام به ويژه امام خميني(ره) بهره‏مند شد. شهيد سعيدي در دوران سياه ستم‏شاهي، به مبارزات سياسي روي آورد و با ايستادگي وصف‏ناپذيري عليه استبداد رژيم شاهنشاهي قد علم كرد. شهيد سعيدي همچنين در تهران با تأسيس حوزه علميه، تشكيل كلاس براي بانوان، تشكيلات امر به معروف و نهي از منكر و تأسيس كتابخانه، فعاليت‏مي نمود. اما آن چيزي كه بيش از هر فعاليت ديگري بعدها به ثمر نشست، دميدن روح حماسه فرياد در كالبد نوجوانان و جوانان بود. ساواك چندين بار به منزل وي حمله‏ور شده و او را دستگير و به زندان انداخت. به دنبال فعاليت‏هاي ضد رژيم ستمشاهي كه از جانب اين عالم مجاهد صورت مي‏گرفت، ساواك ايشان را در يازدهم خرداد 1349ش بازداشت و زنداني كرد. مزدوران ساواك در زندان، اين سيدوالامقام را به شديدترين نحو شكنجه كردند ولي ايشان با روحيه‏اي بالا مقاومت مي‏نمود. آن شهيد بزرگوار درباره حضرت امام به شكنجه‏گران ساواك گفته بود: "به خدا سوگند اگر مرا بكُشيد و خونم را بر زمين بريزيد در هر قطره خونم، نام مقدس خميني را خواهيد يافت." سرانجام، ساواك كه از به زانو درآوردن اين اسوه پايداري نااميد شده بود، طي نقشه مزوّرانه‏اي در زندان، ايشان را به شهادت رساند و برگ ننگين ديگري بر جنايات رژيم پهلوي افزوده گشت. مزار اين شهيد بزرگوار در قبرستان وادي‏السلام قم مي‏باشد.

عزل "بني صدر" از فرماندهي كل قوا از سوي امام خميني (ره) (1360ش)

با انتخاب بني صدر به رياست جمهوري در بهمن 1358، مسأله انتخاب نخست وزير و تشكيل دولت مطرح گرديد كه در اين مورد بين رييس جمهور و مجلس شوراي اسلامي اختلاف نظر پديد آمد. پس از كشمكش‏هايي سرانجام در شهريور 1359، شهيد محمد علي رجايي به عنوان نخست وزير به مجلس معرفي شد و موفق به كسب رأي اعتماد گرديد و دولت خود را تشكيل داد. با اين كه مسأله مورد اختلاف، ظاهراً حل شده بود، اما كشمكش و اختلاف پنهاني و آشكار بين رييس جمهور و مخالفانش در مجلس و خارج از آن ادامه پيدا كرد. با آغاز جنگ، با اين كه اين مسأله، تمام توان و فكر مسؤولان را به خود مشغول كرده بود، اما در عين حال، اختلاف ميان سطح بالاي كشور ادامه يافت. در عرصه جنگ نيز، بني صدر در مقام فرماندهي كل قوا، معتقد به جنگيدن به شيوه اشكانيان بود يعني نيروي دشمن به درون مرز كشيده شده، سپس محاصره و نابود گردد. اين سياست نظامي، باعث اشغال نقاط وسيعي از اراضي ايران اسلامي توسط ارتش متجاوز بعث شد و بر اثر عدم ارسال مهمات و نيرو به خط مقدم، نيروهاي اسلام علي رغم جانفشاني‏ها و حماسه آفريني‏هاي مثال زدني، مجبور به عقب‏نشيني شدند. در نحوه اداره كشور نيز، كوشش‏هاي امام كه دو طرف را به رفع اختلاف و وحدت و تفاهم دعوت مي‏كرد بي‏ثمر ماند. در نتيجه حضرت امام خميني، در بيستم خرداد 1360، پس از مشورت با مسؤولان متعهد كشور، طي حكم كوتاهي، ابوالحسن بني صدر را از فرماندهي كل قوا كه به نيابت از ولي فقيه در اختيار داشت، عزل كرد و در پي آن، مجلس شوراي اسلامي، طرح عدم كفايت سياسي بني صدر را با اكثريت آرا در 31 خرداد آن سال، به تصويب رساند.

تولد "ابن ازرق فارقي" محدث و فقيه عرب(510 ق)

ابن ازرق فارقي، در اوان جواني به آموختن فقه، حديث، لغت و تفسير قرآن روي آورد و از آن جا كه به تاريخ علاقه‏ي بسيار داشت به فراگيري تاريخ و مطالعه در اين زمينه پرداخت. از سوي ديگر، فارقي در سفرهاي متعدد به مناطق مختلف، با اوضاع تاريخي و اجتماعي توده‏هاي مردم و همچنين آداب و رسوم آن‏ها در جوامع گوناگون آشنا شد. اين سفرهاي آموزنده، تاثيري شگرف در او برجاي گذاشت و در واقع بخش اعظم مندرجات كتاب "تاريخ الفارقي" ثمره‏ي مشاهدات و يادداشت‏هاي او طي اين سفرهاست. ظاهراً تنها اثر باقي مانده از اين مورخ مسلمان، همين كتاب است و انگيزه‏ي اصلي مؤلف از تاليف آن، ارايه‏ي گزارش تاريخي، سياسي و فرهنگي از اوضاع مردم و جغرافياي ادوارگذشته تا اواسط قرن ششم هجري بود.

وفات علامه مامقانى ، از علمای بزرگ اماميه (1351ق)

عبدالله مامقاني معروف به علامه مامقانى و فاضل مامقانى؛ عالم امامى، فقيه اصولى، مرجع تقليد، رجالى، محدث و اديب بود. وي از بزرگان علماى اماميه و حاوى فروع و اصول بود. اصلش از مامقان آذربايجان است. علامه مامقانى در ربيع‏الاول ۱۲۹۰ق در نجف اشرف چشم به جهان گشود. در پنج سالگى شروع به فراگيرى قرآن كرد. صرف و نحو و مقدمات و سطوح فقه و اصول را در محضر پدرش و شيخ هاشم ارونقى ملكى و شيخ غلامحسين دربندى و شيخ حسن ميرزا (م۱۳۱۳ق) فراگرفت تا در فقه و اصول سرآمد شد. در ۱۳۰۸ق به حوزه‏ درس اصول استدلالى و در ۱۳۰۹ق به حوزه‏ درس فقه استدلالى پدر بزرگوارش راه يافت و «تقريرات» هر دو درس خارج را نگاشت. قوه استنباط و اجتهاد وى بارها از طرف پدرش تأييد شد و او را به دريافت اجازه مفتخر كرد. آن‏گاه وى خود به تدريس و تحقيق و تأليف پرداخت و شاگردان بسيارى بر گردش جمع شدند. او از پدرش روايت كرده و شيخ محمد حرز نيز از وى روايت كرده است. علامه عبدالله مامقاني که مرجع تقليد بسيارى از مردم آذربايجان بود، در شانزدهم شوال سال ۱۳۵۱ هجري قمرى در نجف اشرف درگذشت و در جوار حضرت على (ع) به رحمت حق پيوسته در مقبره والدش كه داراى گنبد و قبه عالى است، به خاک سپرده شد. • از آثار علامه مامقانى مي‏توان به اين آثار اشاره کرد: «اجابة السئوال»؛ «ارشاد المستبصرين»؛ «ازاحة الوسوسة»؛ «تحفة الصفوة»؛ «تحفة الخيرة»؛ «تنقيح المقال فى علم الرجال» (در سه مجلد بزرگ، كه مشهورترين و مهم‏ترين تأليف اوست)؛ جوابات «المسائل البصرية»؛ جوابات «المسائل البغدادية»؛ حاشيه بر «العروة الوثقى»؛ «الدر المنضود فى صيغ الايقاعات و العقود»؛ «مرآة الكمال فى الآداب و السنن» (و ترجمه‏ فارسى آن)؛ «سراج الشيعة فى آداب الشريعة»؛ «الفوائد الطبية»؛ «كشف الاستار فى تكليف الكفار بالفروغ»؛ «هداية الانام فى حكم مال الامام»؛ «مجمع الدرر» معروف به «اثنى عشريه»؛ «مناهج اليقين».

مهاجرت علمای تهران به ری،معروف به مهاجرت صغری (1323ق)

در اثر فراگير شدن ظلم و فساد و فقر و قحطي، در اواخر سلطنت مظفرالدين‏شاه قاجار، علما كه از وضع موجود به‏شدت رنج مي‏بردند، جهت اصلاح اوضاع و فشار به دولت، تصميم به مهاجرت از تهران به حرم حضرت عبدالعظيم حسني عليه‏السلام در شهر ري گرفتند. اين سفر كه در ۲۲ آذرماه ۱۲۸۴ش برابر با شانزدهم شوال سال ۱۳۲۳ هجري قمري صورت گرفت، به مهاجرت صغري شهرت يافت و در ابتدا شامل دو هزار نفر بود. پس از چند روز، به تعداد متحصنين افزوده گشت و از ده هزار تن فراتر رفت. وعاظ و خطبا دائماً بر منبر رفته و از استبداد حكومت عين‏الدوله صدراعظم وقت، سخن مي‏گفتند و خواستار تشكيل عدالت‏خانه مي‏شدند. مظفرالدين‏شاه با مشاهده وخامت اوضاع، درصدد حل قضيه برآمد. شاه قاجار سرانجام با خواسته آنان كه تأسيس عدالت‏خانه در كليه شهرهاي ايران، اجراي قوانين اسلام در سراسر كشور، عزل موسيو نوژ رئيس بلژيكي گمرك ايران و نيز عزل علاءالدوله حاكم ظالم تهران، موافقت نمود. اين تحصن سرانجام در ۲۲ دي ۱۲۸۴ش به پايان رسيد و با ادامه مبارزه توسط علما و مردم، مظفرالدين‏شاه مجبور شد فرمان مشروطه را در چهاردهم مردادماه ۱۲۸۵ش امضا كند.

تولد "پتر كبير" نامورترين امپراتور روسيه (1672م)

پتر كبير امپراتور معروف روسيه در 9 ژوئن 1672م در مسكو به دنيا آمد. با مرگ پدر، خواهر پتر، سوفي، زمام امور را به دست گرفت اما تعدادي از اشراف و روحانيون با وي مخالفت ورزيدند و پتر را در 12 سالگي به تزاري روس برگزيدند. پتر با وجود خواهرش نمي‏توانست مستقلاً سلطنت كند. از آن طرف هنگامي‏كه سوفي، خواهر پتر كبير به مقام نيابت سلطنت دست يافت، برادر خود پتر را برخلاف رسم قديم از كاخ كرملين خارج كرد و به روستايى نزديك مسكو فرستاد. اخراج وي از كرملين كه در حقيقت زندانيِ باشكوه بود، در تربيت روحي و اخلاقي پتر تأثير كرد و پس از چندي با سپاه آراسته خود با خواهر از درِ مخالفت درآمد و به آساني بر او دست يافت. سپس خواهر را در صومعه‏اي زنداني كرد و رسماً به سلطنت نشست. وي مصمم شد، رعاياي نيمه‏وحشي خود را به سوي تمدن غرب رهنمون كند. بنابراين تصميم گرفت ديواري را كه دولت‏هاي سوئد، لهستان و عثماني بين روسيه و غرب كشيده بودند، درهم شكند. بدين منظور جنگ‏هايى با عثماني و سوئد كرد و آنان را شكست داد و قسمتي از آن كشورها را ضميمه امپراتوري خود كرد. او بسياري از مهندسان، معماران، صاحب منصبان، دريانوردان و پزشكان هلندي و انگليسي را استخدام كرد و به روسيه فرستاد. او در مسير تغيير اوضاع اجتماعي و اخلاق قديمي ملت روس، قدم‏هاي سريعي برداشت به طوري كه در اواخر سلطنت او، روسيه در رديف ممالك بزرگ اروپا درآمد. پتر كبير در مدت سي سال سلطنت خود بر روسيه ارتش منضبط و نيرومندي به وجود آورد و كشور ضعيف خود را به امپراتوري بزرگي مبدل ساخت به طوري كه نام روسيه از دوران سلطنت او بر اين كشور نهاده شد. در دوران سلطنت پتر كبير، شهرهاي بزرگي در روسيه بنا گرديد كه پايتخت او، سَن پترزْبورْگْ، برجسته‏ترين نمونه آن به شمار مي‏رود. پتر كبير قلمرو امپراتوري روسيه را توسعه داد و نيروي دريايى بزرگي به وجود آورد كه هنگام مرگ پتر، به بزرگ‏ترين قدرت دريايى اروپايى تبديل شده بود. اين امر زمينه تجاوزات متعددي به نواحي مختلف جهان را فراهم آورد و قدرت‏گيري روسيه، نقش آن را در معادلات قدرت جهان برجسته ساخت. پتر كبير آرزو داشت كه از طريق جنوب به آب‏هاي گرم و آزاد راه يابد و اين مساله در زمان پس از او نيز دنبال شد و تجاوزات پي‏درپي روس‏ها براي دستيابي به درياهاي جنوب ايران در راستاي همين هدف صورت مي‏گرفت. پتر كبير سرانجام در 8 فوریه 1725م در 53 سالگي درگذشت و پس از او، همسرش، كاترين به سلطنت رسيد.

تولد "آمدو آووگادْرو" فيزيك‏دان معروف ايتاليايي (1776م)

آمِدُو آووگادرو، فيزيك‏دان ايتاليايى، در نهم ژوئن 1776م در شهر تورن ايتاليا به دنيا آمد. پدرش قاضي مشهوري بود كه علاقه داشت پسرش روزي حرفه قضاوت را پيشه كند. آمدو، دروس خود را ادامه داد و با كمك نبوغ خويش، در 16 سالگي ليسانس و در 20 سالگي دكتراي حقوق گرفت. با اين حال پس از سه سال كار و تجربه، يكبار متوجه شد كه اين حرفه خواسته‏هايش را برآورده نمي‏كند. از اين رو به رياضيات، فيزيك و شيمي رو آورد و با نوشتن چند مقاله علمي، شهرت زيادي در ميان جامعه دانشمندان پيدا كرد. آووگادرو در 33 سالگي به مقام استادي فيزيك كالج سلطنتي در شمال ايتاليا منصوب شد و سي سال به اين كار مشغول بود. با اين حال عمده شهرت اين فيزيك‏دان، زاييده قانوني است كه در سال 1811م عرضه كرد. وي در اين قانون كه به نام او، قانون مولكولي آووگادرو معروف است ثابت كرد كه حجم مساوي از هر گاز، داراي تعداد مولكول مساوي است، به شرط اينكه اندازه‏گيري گاز در شرايط مساوي از دما و فشار صورت گيرد. آووگادرو با كوشش زياد توانست فرق بين اتم ومولكول را كه از مهم‏ترين موضوعات علم در سال‏هاي بعد بود، كشف كند. يافته‏هاي علمي آووگادرو، نيم قرن پس از ارائه آن‏ها، مورد توجه قرار نگرفت و مرور زمان و آزمايش دانشمندان ديگر، صحت قانون وي را به اثبات رساند. آووگادرو درباره اندازه يك مولكول آب گفته است: اگر يك قطره آب تنها به اندازه كره زمين بزرگ شود، هر مولكول آن به اندازه يك گلابي خواهد بود. آمدو آووگادرو سرانجام در سال 1856م در هشتاد سالگي در زادگاهش بدرود حيات گفت.

پايان كار كنگره تاريخي ويِن پس از سقوط ناپلئون بُناپارت (1815م)

كنگره تاريخي ويِن به عنوان يكي از بزرگ‏ترين اجتماعات سياسي بين‏المللي در قرن نوزدهم، از روز 14 اكتبر 1814م در وين پايتخت اتريش آغاز شد تا درباره متصرفات فرانسه طي جنگ‏هاي ناپلئون بُناپارت تصميم‏گيري كند. در اين كنگره كه به منظور سر و سامان دادن به مسائل اروپا پس از نخستين استعفاي ناپلئون بُناپارت تشكيل شد، سلاطين و سران برجسته اروپا نيز شركت داشتند. مسائلي كه كنگره با آن‏ها روبرو بود پيچيدگي و دشواري فراوان داشت چرا كه انقلاب فرانسه و جنگ‏هاي ناپلئون، ساختار اروپا را به كلي در هم ريخته بود. ولي آن‏چه بيشتر مورد توجه كنگره قرار داشت، برقرار كردن تعادل قوا براي حفظ صلح در اين قاره بود. در اين ميان، رقابت‏ها و دسيسه‏چيني‏ها از پيشرفت كار اساسي آن جلوگيري مي‏كرد. هم‏چنين بيشتر نمايندگان شركت كننده در كنگره، مايل بودند كه تعادل قوا در اروپا به دوران قبل از انقلاب كبير فرانسه برگردد و مي‏خواستند سلاطين و فرمان‏رواياني را در كشورهاي مختلف روي كار آورند كه قبل از انقلاب فرانسه بوده‏اند. بر اين اساس، شعار كنفرانس ويِن عبارت بود از: حقانيت و جبران. بدين ترتيب، كنگره ويِن نوعي پيروزي دولت‏هاي بزرگ بر دولت‏هاي كوچك و پيشرفت رژيم‏هاي سلطنتي عليه جمهوريت در اروپا بود. اين كنگره كوشيد و توانست عقربه زمان را در اروپا به عقب برگرداند ولي باعث شد كه در آينده، انقلاب‏هاي ديگري بروز كند. هم‏چنين از سوي ديگر اين كنگره توانست از بروز جنگ تايك‏صد سال بعد در اروپا جلوگيري نمايد. در نهايت، منافع قدرت‏هاي حاضر در كنگره، با تقسيم سرزمين‏ها و الحاق مناطق به كشورهاي انگلستان، هلند، اتريش و پروس تامين گرديد و به آن عنوان غرامت اطلاق شد. كنگره ويِن سرانجام در 9 ژوئن 1815م به كار خود پايان داد.

لغو قانون برده‏داري در امريكا توسط "آبراهام لينكُلْن" (1862م)

هنگامي كه آبراهام لينْكُلْن، در سال 1860م به رياست جمهوري امريكا انتخاب شد، شعار تبليغاتي خود جهت مبارزه با برده‏داري را دنبال كرد. اين امر، خشم ايالت جنوبي امريكا را كه طرفدار برده‏داري بودند برانگيخت، از اين رو، به تشكيل اتحاديه جديد و خودمختاري اقدام كردند. در اين حال جنگ بين ايالات شمالي و جنوبي آغاز شد و طرفداران بردگي عليه مخالفان آن به نبرد پرداختند. در گرماگرم جنگ‏هاي امريكا، در نهم ژوئن 1862م، به ابتكار آبراهام لينكلن و به دستور كنگره دولت‏هاي متحد شمالي امريكا، رژيم برده‏داري و خريد و فروش زنان و مردان سياه پوست، با نام كنيز و غلام در كليه ايالات شمال امريكا لغو شد. در ادامه اين امر، لينكلن، اعلاميه معروف آزادي بردگان را در سراسر امريكا صادر كرد و باعث شورش سياهان عليه اربابان سفيد پوست خود گرديد. اين امر سرانجام باعث شكست طرفداران برده‏داري و لغو بردگي در سراسر امريكا شد.

درگذشت "چارلْزْ ديكنز" نويسنده و رمان نويس شهير انگليسي (1870م)

چارلْزْ ديكِنْزْ نويسنده معروف انگليسي در هفتم فوريه 1812م در خانواده‏اي تهي‏دست در انگلستان به دنيا آمد. وي به علت فقر خانواده‏اش، تحصيلات مرتبّي نداشت و مجبور شد براي تامين زندگي خود و خانواده‏اش، در يك كارخانه واكس سازي كار كند. وي در 16 سالگي منشي و تندنويس يكي از نمايندگان مجلس عوام انگلستان و پس از آن، خبرنگار يك روزنامه در پارلمان شد اما بر اثر نظارت در گفتگوهاو مشاجرات نمايندگان، نفرتي عميق از دموكراسي دروغين در خود احساس كرد. پس از چندي كار چارلز از تندنويسي به روزنامه‏نگاري و وقايع‏نويسي انجاميد. و در اين دوره، سلسله مقاله‏هاي مصور و هجوآميز از زندگي روزانه مردم انگلستان منتشر كرد كه بسيار مورد توجه قرار گرفت. اين مقاله‏ها بعدها در كتابي به نام طرح‏هاي باز انتشار يافت كه اولين كتاب ديكنز به شمار مي‏آيد. با انتشار مقالات وي، استعداد فكاهي‏نويسي او بر اهل ذوق معلوم گرديد و پس از چندي به شهرت دست يافت. از آن پس، آثار چارلْزْ يكي پس از ديگري منتشر مي‏شدند و او در شمار نويسندگان بزرگ انگلستان قرار گرفت. ديكنز در اين ميان، شاه‏كارهايى نظير اليورتويست، ديويد كاپرفيلد، آرزوهاي بزرگ، داستان دو شهر و سرود كريسمس را به وجود آورد و شهرتي جهاني به دست آورد. آثار ديكنز، بيشتر متأثر از خاطرات دوران كودكي اوست. وي در رمان اليورتويست مبارزه با پليدي‏هاي اجتماعي را آغاز كرد. در اين رمان، دنياي فقر و جنايت در كارگاه‏هاي لندن در قرن نوزدهم را بازگو نمود و در رمان نيكلاس نيكل‏بي اوضاع رقت‏انگيز مدارس ابتدايى را مطرح كرده است. مي‏توان موضوعات مورد اشاره ديكنز در رمان‏هايش را اين‏گونه مطرح نمود: نگارشات طنزآميز عليه كوته فكري امريكاييان و ضدبردگي، ستم به كودكان انگليسي، افشاي فساد سياسي و تعلل و تسامح دادگاه‏ها و گرفتاري نهادهاي دولتي در شيوه‏هاي كهنه و كاغذبازي و... . اين نوشته‏ها به قدري ساده و روان و زنده نوشته شده‏اند كه با زندگي واقعي، كاملاً تطبيق مي‏كند و شايد از اين حيث، او رئاليست‏ترين و واقع بين‏ترين نويسنده قرن نوزدهم انگلستان باشد. چارلز ديكنز هم‏چنين در زمره بزرگ‏ترين داستان نويسان جهان جاي دارد. قدرت تخيل او اعجاب‏انگيز است. وي با نيروي تخيل، وقتي يك محيط اجتماعي را وصف مي‏كند، خواننده مي‏پندارد آن‏چه مي‏بيند تصور نيست بلكه واقعيت است وحتي گرمي و سردي محيط را حس مي‏كند. سبك نوشته‏هاي ديكنز نافذ، مطايبه‏آميز، عرفاني، انساني و خيال‏انگيز است كه از زندگي خصوصي وي تاثير پذيرفته است. قدرت عظيم و خلاقه او، پرده‏هاي نقاشي وسيعي از زندگي پيش چشم خواننده مي‏گسترد كه همه چيز را نيرومند و جاندار مي‏سازد و در همه آن‏ها ذوق نمايشي فراوان ديده مي‏شود. هيچ نويسنده انگليسي نتوانسته است چون ديكنز دنيايى گوناگون با خصوصيت‏هاي متمايز از بي‏رحمي و رنج و مسخرگي بسازد يا مانند او چنين قانع كننده، بي‏عدالتي‏ها و ستمگري‏هايي كه از طرف اشخاص بزرگ بر كودكان وارد مي‏شود، در نظرْ مجسم كند. برخي از صاحب‏نظران، چارلز ديكنز را بزرگ‏ترين و محبوب‏ترين نويسنده انگلستان مي‏دانند. چارلز ديكنز سرانجام در نهم ژوئن 1870م در پنجاه و هشت سالگي درگذشت.