رحلت حكيم، اديب و فقيه فرزانه "آقا نجفي قوچاني" (1323 ش)

سيد محمد حسن بن سيد محمد، معروف به آقانجفي قوچاني در حدود سال 1256 ش (1295 ق) در روستاي خسرويه از توابع قوچان در استان خراسان به دنيا آمد. تحصيلات مقدماتي را در قوچان، سبزوار و مشهد به پايان رساند و در بيست سالگي راهي اصفهان شد. آقانجفي قوچاني پس از اقامت چهار ساله در اصفهان و استفاده از محضر استادان آن ديار از قبيل آخوند كاشاني، ميرزاجهانگير خان قشقايي، شيخ عبدالكريم گزي و سيد محمد باقر درچه‏اي، به نجف رفت و نزد آخوند خراساني و شيخ الشريعه اصفهاني شاگردي كرد. وي در سي سالگي به درجه اجتهاد رسيد و پس از بيست سال توقف در نجف اشرف، به زادگاه خود بازگشت. آقانجفي، از آن پس متجاوز از بيست و پنج سال از عمر خود را در مقام فقاهت و حاكميت شرع در قوچان گذراند و به اداره حوزه علوم ديني شهر پرداخت. از اين شخصيت دانشمند، آثار برجسته‏اي به جاي مانده كه سياحت غرب در كيفيت عالم برزخ و سير ارواح پس از مرگ؛ سياحت شرق كه مهم‏ترين اثر او و در شرح حال خود او از كودكي تا مقام اجتهاد است، اثبات رجعت و نيز شرح و ترجمه رساله تُفّاحيه ارسطو از آن جمله است. اين عالم رباني سرانجام در 31 فروردين 1323 ش (26 ربيع‏الثاني 1363ق) در 67 سالگي درگذشت و در حسينيه خود به خاك سپرده شد. آرامگاه او اكنون زيارتگاه مردم است.

آغاز مذاكرات جمهوري اسلامي ايران و عراق در ژنو با دبير كل سازمان ملل (1368 ش)

پس از بي‏نتيجه ماندن مذاكرات سه جانبه در بهمن 1367 در نيويورك و بيانيه دبير كل، وزراي خارجه ايران و عراق براي مذاكرات سه جانبه در ژنو دعوت شدند و اين مذاكرات با عنوان دور پنجم مذاكرات در 31 فروردين 1368، شروع شد. بحث پيرامون تبادل اسرا و خروج نيروهاي نظامي عراق از خاك ايران از مباحث اصلي اين دور مذاكرات بود. در اين دور مذاكرات، دو طرف بر اجراي مفاد قطعنامه تأكيد داشتند ولي به تصميمي قاطع و صريح دست نيافتند. لذا قرار بر اين شد كه مذاكرات بعدي در ماه‏هاي آينده صورت گيرد.

قتل "ابومسلم خراساني" رهبر قيام سياه جامگان به فرمان "منصور دوانِقي" (137 ق)

عباسيان كه از نوادگان عباس عموي پيامبر(ص) بودند، براي از هم پاشيدن حكومت بني‏اميه و دست‏يابي به حكومت مسلمين، به بهانه‏ي طرفداري از اهل‏بيت(ع)، با پشتيباني مردم قيام كردند. مسئوليت دعوت از مردم خراسان به "ابن يسار" مُلَقَّب به "ابومسلم" سپرده شد. ابومسلم كه سپاه خويش را سياه‏پوش نموده و نام سياه جامگان را بر آن نهاده بود، ابتدا در خراسان و سپس در عراق به پيروزي رسيد و با تلاش و همت او بود كه خلافت عباسي روي كار آمد. با اين حال، پس از مدتي "منصور" دومين خليفه‏ي عباسي كه از موقعيت "ابومسلم" در هراس افتاده بود، با ترفندي او را به سوي مداين كشانده و در 25 شعبان سال 137 ق او را به قتل رساند. پس از قتل ابومسلم، گروهي از يارانش به خونخواهي او برخاستند و كشمكش‏هاي ناشي از اين خونخواهي تا مدت‏ها ادامه داشت.

پایه ‏گذاری "قیام سربداران" در سبزوار(737 ق)

سربداران گروهی بودند که از ظلم و تعدی مغولان که در آن زمان ایران را تحت سلطه‏ی خود داشتند به ستوه آمده بودند. آنان تحت رهبری روحانیون مبارزی چون شیخ خلیفه، شیخ حسن جوری، با مغولان و عوامل دست نشانده‏ی آن‏ها مبارزه کردند. شعار قیام کنندگان این بود که یا ظالم و ستمکار را نابود می‏کنیم و یا بالای دار می‏رویم ولی ننگ را نمی‏پذیریم که به همین دلیل آن‏ها را سربداران نامیدند. سربداران حدود نیم قرن بر مناطقی از شمال شرق ایران حکومت کردند و سرانجام، تیمور گورکانی در سال 788 ق، حکومت آنان را منقرض کرد.

عقب نشيني سربازان متجاوز انگليسي از بندر اسكندريه مصر (1807م)

دولت انگليس كه براي به دست آوردن منافع بيشتر، در صدد گسترش مستعمرات خود در نقاط مختلف جهان بود، در اوايل قرن نوزدهم ميلادي تصميم گرفت سرزمين مصر را كه جزو امپراتوري عثماني بود به تصرف خود درآورد. به همين دليل ناوگان انگليس به مصر حمله كرد و بندر اسكندريه را اشغال نمود. اما محمدعلي پاشا، والي مصر با كمك مردم و علماي اين كشور كه فتواي جهاد عليه مهاجمين را داده بودند، به دفاع از مصر پرداخت. در اين نبرد، مردم مسلمان مصر با شجاعت و از خودگذشتگي بسيار مبارزه كردند و دشمن را كه به پيشرفته‏ترين سلاح‏هاي آن دوران مجهز بود، شكست دادند. در پي اين شكست، نيروهاي مهاجم انگليسي نيز در 19 آوريل 1807م از بندر اسكندريه مصر عقب‏نشيني كردند.

انحلال جامعه ملل پس از جنگ جهاني دوم (1946م)

جامعه ملل نخستين سازمان بين‏المللي است كه بعد از پايان جنگ اول جهاني به پيشنهاد وودرو ويلسون، رئيس جمهور وقت امريكا و فرمان پاپ در دهم ژانويه 1920م شكل گرفت. ميثاق جامعه ملل در سال 1919م در كنفرانس صلح پاريس به تصويب رسيد. ولي با عدم تصويب صلح ورساي از طرف كنگره امريكا، جامعه ملل بدون عضويت ايالات متحده امريكا شروع به كار كرد. مقر جامعه ملل در ژنو در كشور سوئيس و نخستين دبير كل آن يك ديپلمات انگليسي بود. جامعه ملل با عضويت 49 كشور شروع به كار كرد و سيزده كشور ديگر نيز در طول حيات جامعه به آن پيوستند. با اين حال اين جامعه‏ملل در جلوگيري از وقوع جنگ جهاني دوم و دفع تجاوز ايتاليا به اتيوپي، تجاوز آلمان به اتريش، تجاوز ژاپن به چين و تجاوز شوروي به فنلاند به تدريج اعتبار خود را از دست داد و اين مسئله سرآغاز نابودي جامعه ملل شد. از آن سو، كشورهاي متجاوز براي اين كه تعهدي در قبال جامعه ملل نيز نداشته باشند به تدريج آن را ترك كردند و اين امر بيش از قبل، ضعف جامعه را به دنبال آورد. مشكل اساسي كار جامعه ملل چنان كه سازمان ملل بدان دچار است، نبودن ضمانتي براي اجراي قطعنامه‏هاي جامعه‏ملل بود و جامعه ملل نمي‏توانست دولت‏هاي بزرگ را وادار به پيروي از مقررات خود كند. در جريان جنگ دوم جهاني، جامعه ملل عملاً به حال تعليق درآمد و در پايان جنگ با واگذاري مسئوليت خود به سازمان ملل، انحلال خود را در نوزدهم آوريل 1946م پس از حدود بيست و شش سال فعاليت اعلام كرد.
 

درگذشت "پيركوري" دانشمند فرانسوي و مكتشف راديوم و پولونيوم (1906م)

پيِر كوري فيزيك‏دان شهير فرانسوي در 24 اوت 1859م در پاريس به دنيا آمد. وي از كودكي داراي استعدادي شگرف در امور رياضي و فني بود. از اين‏رو تحصيلات خود را در دانشگاه سوربن به پايان رساند و پس از اخذ درجه دكتري، استاد فيزيك آن دانشگاه شد. پيِر كوري در طي سال‏هاي تدريس و تحقيق درصدد بود تا همسري نابغه بيابد تا اينكه در 35 سالگي با مانيا سلكودوسكا معروف به مادام كوري ازدواج كرد. اين زوج دانشمند از آن پس به فعاليت‏هاي علمي گسترده‏اي دست زدند. آنها دريافتند كه عنصر توريوم همانند اورانيوم، اشعه‏اي نامرئي از خود ساطع مي‏كند. آنان نام اين اشعه را راديو اكتيويته گذاشتند و چون تشعشع اورانيوم را مورد آزمايش قرار دادند به اين نتيجه رسيدند كه شايد در ماده ديگري، بيش از آن، راديو اكتيويته موجود باشد. پس از رنج‏هاي فراوان، اين زن و شوهر به اين كشف رسيدند كه دو ماده پلونيوم و راديوم نيز از راديو اكتيوتيه برخوردار مي‏باشند. چهار سال طول كشيد تا توانستند يك دهم گرم راديوم تهيه كنند و كشف خود را به جهان دانش عرضه دارند. از آن پس خانواده كوري غرق در شهرت و افتخار شدند و در همان سال جايزه نوبل را نصيبشان ساخت. اين كشف‏ها، سرآغاز تولد فيزيك مدرن هسته‏اي بود كه به آفرينش رشته علمي جديد منجر گشت كه به راديوتراپي يا پرتو درماني شهرت دارد. پيركوري سرانجام در 19 آوريل 1906م در حال مراجعت به منزل بر اثر تصادف با درشكه و اتومبيل در 47 سالگي درگذشت. هرچند اين حادثه تأثير بسيار بدي بر روي خانواده كوري نهاد ولي همسرش مادام كوري به كارهاي علمي خود ادامه داد و منشا كشفيات مهم ديگري در صحنه علم فيزيك گرديد.
 

درگذشت "چارلز داروين" طبيعي‏دان نامي انگليسي (1882م)

چارلز رابرت داروين طبيعي‏دان، فيزيولوژيست و دانشمند انگليسي در 12 فوريه 1809م در انگليس به دنيا آمد. وي در ابتدا مقداري دروس طب خواند و سپس الهيات را به پايان رساند، ولي مصاحبت دوستان جديد او را به علوم طبيعي رهنمون ساخت. داروين در سال 1831م به عنوان طبيعي‏دان، عضو هيأتي از محققان شد كه قرار بود به امريكاي جنوبي و جزاير غربي اقيانوس آرام سفر كنند. در اين سفر پنج ساله، داروين درباره جانداران و سنگواره‏هاي روزگاران پيشين مطالعات فراواني انجام داد و اصل انتخاب طبيعي در مغزش پرورده شد. هرچند پژوهش‏هاي داروين نزديك به بيست سال به طول انجاميد اما او از نگارش و انتشار آن پرهيز مي‏كرد تا اينكه با اطلاع از پژوهشي درباره تكامل، دريافتْ نتيجه‏اي را كه از 20 سال مطالعه به دست آورده بود، دانشمندي ديگر در كتاب خود خاطر نشان ساخته است. از اين رو داروين درصدد برآمد تا نتايج تحقيقات و مطالعات خود را عنوان سازد. از اين‏رو، داروين در اول ژانويه 1858م نتايج كارهاي علمي خود را مطرح كرد و آنها را در كتاب "اصل انواع"، منتشر نمود. نظراتي كه وي در اين كتاب و در كتب ديگر در باب تغيير انواع داده، موجب تأسيس مكتبي به نام داروينيسم گرديده است. بنابر قانون تبديل انواع، موجودات در آغازِ خلقت، چنان كه امروزه هستند، خلق نشده‏اند. آنها در ابتدا بسيار پَست و ساده بوده، سپس طي ميليون‏ها سال، طبق قوانين طبيعي به سوي كمال رفته و به دو دسته گياهان و جانوران تبديل شده‏اند. آنها بعدها استخوان دار شده و چهار پايان ظهور كرده‏اند. سرانجام، حيوان دو پا كه حُكما، حيوان ناطق خوانده و آن را اشرف مخلوقات مي‏دانند، بالاتر از همه قرار گرفته است. داروين نخستين كسي بود كه گفت رستني‏ها و جانوران، به خودي خود دگرگون مي‏شوند اما اگر اين دگرگوني‏ها با محيط دمساز باشد آن گياه يا جانور به زندگي خود ادامه مي‏دهد و گرنه محكوم به فناست. داروين عقيده قدما درباره نژاد انسان كه بنا بر حكايات تورات، همه از نسل آدم بودند را مورد انتقاد قرار داد و نظريه تطوّر يا تكامل را عرضه داشت كه بر عكس نظر قدما، به جاي هبوط، در حقيقت، صعود آدمي را از مرحله بسيار ابتدايى به مرحله پيچيده حيات و تكامل او را از راه تطابق و سازگاري با محيط به پيش مي‏كشيد. وي مخالف انتقاد جزمي دين به داستان غير علمي آفرينش بود. هرچند انتشار افكار داروين در ابتدا باعث بحث و جنجال فراواني در جامعه علمي آن روز گرديد ولي پس از طي سالياني و حتي ده‏ها سال پس از مرگ داروين، تحت بررسي‏هاي فراوان قرار گرفت و مورد نقد و تشكيك بسياري از متفكران واقع شد چارلز داروين سرانجام در نوزدهم آوريل 1882م در 73 سالگي درگذشت و در كنار اسحاق نيوتن در كليساي وست مينْسْتِر به خاك سپرده شد.