انعقاد "معاهده پاریس" بین ایران و انگلستان و جدا شدن افغانستان از ایران (1235 ش)

پس از تصرف هرات در افغانستان توسط قوای ناصرالدین شاه قاجار، دولت انگلستان که از این امر ناراضی بود، به ایران اعلان جنگ داد و جزیره خارک و بوشهر را به اشغال خود درآورد. در این حال درگیری‏هایی بین نیروهای ایرانی و انگلیسی روی داد که به شکست سربازان ایرانی انجامید. از این رو مذاکراتی برای صلح آغاز شد که به عقد معاهده پاریس در فرانسه بین ایران و انگلیس انجامید. به موجب این معاهده ننگین، دولت ایران تعهد سپرد که هرات و تمام خاک افغانستان را تخلیه نماید و از هر ادعایی نسبت به حکومت خود در هرات و تمامی افغانستان دست بردارد. انگلیسی‏ها نیز پذیرفتند که قوای خود را از ایران خارج کنند و اسرای جنگی ایران را آزاد سازند. این معاهده، دست ایران را به کلی از دخالت در افغانستان کوتاه کرد و باعث نفوذ انگلستان در دربار ایران گردید. بنابراین، هرات به کلی از ایران جدا شد و افغانستان نیز با عنوان استقلال یابی، از ایران استقلال یافت. عهدنامه پاریس، ضربه شدید دیگری بود که بر پیکر استقلال سیاسی و اقتصادی ایران وارد آمد و بر اثر آن، که کمتر از معاهدات گلستان و ترکمنچای بین ایران و روسیه نبود،قلمرو حکومتی ایران به کمترین حد خود رسید.

رحلت فقیه بزرگ و استاد برجسته حوزه علمیه قم، آیت ‏اللَّه "میرزا محمد فیض قمی" (1329 ش)

میرزا محمدفیض قمی از نوادگان ملا محسن فیض کاشانی، در سال 1254ش (1293ق) در بیت علم و تقوا در شهر قم به دنیا آمد. وی پس از فراگیری مقدمات و سطوح حوزه در قم و تهران، برای تکمیل تحصیلات خود راهی تهران شد. فقه و اصول و حکمت و عرفان را از استادانی همچون آیت‏اللَّه میرزا حسن آشتیانی و میرزا محمود قمی و شیخ علی رشتی فرا گرفت. وی در 24 سالگی برای ادامه تحصیل رهسپار عتبات عالیات گردید و از محضر علامه سید محمدکاظم یزدی طباطبایی، آخوندملا کاظم خراسانی و شیخ اصفهانی بهره برد. آیت‏اللَّه میرزا محمد فیض پس از اخذ اجازه اجتهاد از علمای نجف، برای درک افکار و تحقیقات علمی و فقهی آیت‏اللَّه میرزا محمدتقی شیرازی به سامرا هجرت کرد و در درس آن بزرگوار شرکت نمود. طولی نکشید که وی در ردیف شاگردان بزرگ استاد قرار گرفت و به مقامات عالی علمی رسید به طوری که میرزا شیرازی، در احتیاطات خود، برخی از مقلدانش را به تقلید از فیض قمی ارجاع می‏داد. آیت‏اللَّه فیض بعدها وارد قم شد و با همتی عالی، مدرسه فیضیه را به صورت مخروبه درآمده بود بازسازی احیا کرد. میرزا محمدفیض قمی از جمله عالمانی است که در دعوت از آیت‏اللَّه شیخ عبدالکریم حائری یزدی از اراک به قم و تاسیس حوزه علمیه قم، نقش مهمی ایفا کرد و پس از تاسیس حوزه، در کنار آیت‏اللَّه حائری، قرار گرفت. ایشان پس از رحلت آیت‏اللَّه حائری و زعامت مراجع ثلاث و سپس ورود آیت‏اللَّه بروجردی، علی‏رغم داشتن صلاحیت علمی و فقهی، از آن بزرگواران تبعیت می‏نمود و تحکیم آنان را، تحکیم و حفظ حوزه علمیه و برای خدا می‏دانست. کتاب الفیض، حاشیه بر عروة الوثقی، مناسک حج، حاشیه وسیلة النجاة، شرحی بر منظومه مرحوم سیدبحرالعلوم در فقه، ذخیرةالعباد و چند اثر دیگر از آن جمله‏اند.این عالم ربانی سرانجام در سیزدهم اسفند 1329ش برابر با بیست و پنجم جمادی‏الاول 1370ق در هفتاد و پنج سالگی در حین انجام فریضه نماز در حالت قنوت که دعای "الهی عامِلْنا بفضلک" می‏خواند روحش به ملکوت اعلی پر گشود و در ایوان طلا در جوار حضرت معصومه(س) مدفون شد.

تولد فقيه بزرگ "محمد بن حسن عاملي" معروف به "شيخ حرّ عاملي" (1033 ق)

محمد بن حسن عاملي معروف به شيخ حرّ عاملي در روستاي مَشغَره از توابع جبل عامل لبنان متولد گرديد. شيخ حسن ظهير، شهيد ثاني، پدر، عمو و دايى وي از اساتيد شيخ حُرّ عاملي بودند. او تا چهل سالگي در كشور سوريه و منطقه‏ي جَبَل عامل، نزد استادان شيعي تعليم يافت و بعدها به عراق و خراسان عزيمت نمود. شيخ حُرِّ عاملي در مشهد به منصَب شيخ الاسلامي و قاضيُ القضاتي اين شهر منصوب شد و در اصفهان نيز مورد احترام علامه محمد باقر مجلسي و شاهِ صفوي قرار گرفت. از ايشان بيش از 20 كتاب و رساله بر جاي مانده است. اما معروف‏ترين اثر شيخ حرُّ عاملي، كتاب عظيم وسايل الشيعه در 30 جلد مي‏باشد كه كار تاليف آن، هجده سال به درازا انجاميد. وي در اين كتاب، همه‏ي روايات و اخباري را كه در قرن چهارم هجري در كتب ششگانه‏ي روايي شيعه(شامل اصول كافي، مَن لايحضُرُهُ الفقيه، تهذيب و استِبصار، محاسن برقي و قُربُ الاستاد) گرد آمده بود، يك‏جا جمع‏آوري كرد و رواياتي بسيار بر آن‏ها افزود. هم‏چنين كتب: صحيفه‏ي ثاني، الفُصولُ المُهمَّه، الفَوايدُ الطوسيَّه و تواترُ القرآن از جمله آثار اين عالم بزرگ مسلمان مي‏باشند. اين عالم برجسته در 21 رمضان 1104 قمري در مشهد مقدس وفات نمود و در صحن شريف امام رضا(ع) مدفون گرديد.

شهادت آيت ‏اللَّه "سيدعبداللَّه بهبهاني" از رهبران اصلي نهضت مشروطه(1328 ق)

آيت‏اللَّه سيد عبداللَّه فرزند سيد اسماعيل مجتهد بهبهاني در حدود سال 1260 قمري به دنيا آمد. وي پس از تحصيلِ مقدمات علوم شرعي، راهي نجف اشرف گرديد و در حوزه‏ي درس آيات عظام شيخ مرتضي انصاري، ميرزا محمد حسن شيرازي و سيد حسين كوه‏كمري شركت جُست. سيد عبداللَّه پس از اخذ اجتهاد، در سال 1295 ق به تهران مراجعت كرد و پس از فوت پدر، مقام مذهبي او را احراز كرد. سيد با كمك هوش فطري و صراحت بيان، در حوزه‏ي علمي تهران به مرور به شهرت دست يافت و در شمار علماي بزرگ پايتخت درآمد. آيت‏اللَّه بهبهاني در جريان مشروطه، به همراه آيت‏اللَّه سيدمحمد طباطبايى، رهبري اصلي مشروطيت را برعهده داشت و در راه تحقق آرمان انقلابي خويش، صدمات فراواني ديد و مدتي به عتبات تبعيد گشت. وي در واقعه‏ي به توپ بستن مجلس توسط محمدعلي شاه قاجار، به اسارت قزّاقان درآمد و بعد از شكنجه‏هاي بسيار، با سر برهنه و چهره‏ي خون‏آلود و جامه‏ي پاره به باغشاه برده شد. آيت‏اللَّه بهبهاني، پس از اعلان مشروطيت، فعالانه در برگزاري انتخابات و تشكيل مجلس ملي شركت جُست. اگرچه خود هيچ مقام دولتي را نپذيرفت ولي در همه‏ي كارها نظارتِ كامل داشت. در مجلس دوم كه نمايندگان به دو گروه تندرو و ميانه‏رو تقسيم شده بودند به حمايت از ميانه‏روها برخاست. در اين حال تندروان كمر به قتل او بستند. سرانجام آيت‏اللَّه بهبهاني، اين روحاني آگاه و مجتهد مبارز و مقتدر در هشتم رجب سال 1328 ق برابر با 24 تيرماه 1289 ش در 68 سالگي توسط اشخاص نقابداري كه به منزلِ او هجوم آورده بودند، به ضرب سه گلوله به شهادت رسيد. از اين عالم برجسته، 25 رساله در فقه به جاي مانده است.

درگذشت "رابرت هوك" دانشمند انگليسي و بنيان‏گذار علم هواشناسي (1703م)

رابرت هوك دانشمند معروف انگليسي در 18 ژوئيه 1635م در منطقه‏اي در جنوب انگلستان به دنيا آمد. وي در ابتدا به كار نقاشي پرداخت ولي اين كار را رها كرد و به تحصيل پرداخت. او در دانشگاه با استادان بزرگي آشنا شد و به سبب پيشرفت در علوم رياضي، در 25 سالگي به استادي اخترشناسي دانشگاه آكسفورد دست يافت. هوك پس از عضويت در انجمن سلطنتي، همكاري نزديكي را با آن آغاز كرد و بدون هيچ چشمداشتي، تجربه‏ها و اكتشافات خود را در اختيار انجمن مي‏گذاشت. پس از ارائه اولين ميكروسكوپ توسط آنتوان ليونهوك، دانشمند هلندي، رابرت هوك از طرف انجمن مأموريت يافت كه يافته‏هاي ليُونْهوك را بررسي كند و به ساختن ميكروسكوپ جديدي مبادرت ورزد. هوك نيز با استفاده از مهارت و ابتكاري كه در اين قبيل كارها داشت، ميكروسكوپ دقيقي ساخت و در اختيار جهان علم قرار داد. وي در سال 1665م، اثر بزرگ خود موسوم به ميكروگرافيا يا ذره‏نگاري را منتشر كرد و طولي نكشيد كه نامش در زمره بزرگ‏ترين مردان علم ثبت شد. وي در اين كتاب تصويرهاي جالبي درباره وضع ساختماني بدن حشرات رسم كرد و با اين اثر، در شمار بنيان‏گذاران مطالعات ميكروسكوپي در زيست‏شناسي درآمد. هوك هم‏چنين در تشريح ساختمان چوب پنبه، براي اولين بار، كلمه سلول را به مفهوم واقعي زيست‏شناسيِ آن به كار برد. رابرت هوك، در زمينه علم هواشناسي نيز يافته‏هاي جديدي به دست آورد كه در ارتقاء سطح دانش بشري تأثير نهاد. از جمله اينكه او براي اولين بار پي برد كه پايين آمدن ناگهاني فشار هوا نشانه توفان است و هم‏چنين خاطر نشان ساخت كه وضع هوا معلول نيروهايى است كه تحت تأثير تشعشع خورشيد و گردش زمين، بر آن اعمال مي‏شود. او دستگاهي را طرح كرد كه براي ثبت حوادث جوّي از آن استفاده مي‏كرد از اين رو رابرت هوك را بايد بنيان‏گذار علم هواشناسي دانست. مسلماً كساني كه با فيزيك سرو كاري دارند، با نام رابرت هوك آشنا هستند چون قانون هوك، اندازه نسبي تغيير شكل متناسب با تلاش است و نتايج حاصل از آن، از قوانين درجه اول فيزيك مي‏باشد. وي در سال 1674م، رساله‏اي براي ثبت و تدوين اختلاف منظر ستارگان به وجهي منظم، تهيه كرد و براي انجام برخي كارهاي نجومي، وسايلي نيز ساخت. او با اختراع دستگاه‏هاي اندازه‏گيري و ساير وسايل، خدمات بزرگي به جهان علم كرد. ديگر اختراعات اين دانشمند، بادسنج، هواسنج ساعتي، باران سنج و رطوبت‏سنج است. هوك در دوران عمر خود هيچ‏گاه دست از فعاليت‏هاي علمي برنداشت تا آن‏كه در سوم مارس 1703م در 68 سالگي درگذشت.

تولد "الكساندر گراهام بل" دانشمند انگليسي و مخترع تلفن (1847م)

الكساندر گراهام‏بل مخترع تلفن، در سوم مارس 1847م در شهر ادينبورو پايتخت اسكاتلند به دنيا آمد. وي دوران طفوليت را در امريكا گذراند و تحصيلاتش را در زادگاه خود ادامه داد. بل از آغاز جواني پيوسته درصدد يافتن راهي بود كه بتوان با ناشنوايان گفت و شنود كرد. بل در سال 1871م ساكن امريكا شد و به استادي فيزيولوژي صوتي دانشگاه بوستون رسيد. بل در امريكا براي ساختن دستگاهي جهت تعليم كودكان كر و لال با ساموئل مورس، مخترع تلگراف ديدار كرد و درباره دستگاه انتقال صدا به تبادل نظر علمي پرداخت. اشتياق فراوان بل باعث شد تا مورس هر آن‏چه در اين زمينه مي‏دانست اعم از علم و تجربه در اختيار بل قرار دهد. فكر اصلي اختراع تلفن از اينجا شروع شد كه با ديدن دستگاه ساده‏اي شامل دو جعبه كه از يك باطريْ برقْ گرفته و هنگامي كه كسي در يكي از جعبه‏ها حرف مي‏زد، در جعبه ديگر ارتعاشاتي برمي‏خاست كه به وسيله يك سوزن منعكس مي‏شد. بل تشخيص داد كه اگر تعداد سوزن‏ها زياد شود ارتعاشات صوتي به صورتي واضح‏تر انعكاس خواهند يافت. گراهام‏بل بالأخره، پس از مدتي كار و شنيدن سرزنش ديگران، در دهم مارس 1876م با همكاري دوستش واتْسون، موفق به اختراع تلفن شد و در ژانويه سال بعد، آخرين تلفن بل به كار افتاد. وي هم‏چنين آزمايشگاهي به نام آزمايشگاه ولتا تأسيس كرد و در آن‏جا اولين صفحات فونوگراف يا ضبط صوت را با موفقيت تهيه كرد. هم‏چنين، فوتوفون، وسيله‏اي براي انتقال گفتار به وسيله امواج نور و اُودْيومتر ياشنوايي سنجي و نيز فونوگراف يادستگاه ضبط صوت از ديگر اختراعات اوست. الكساندر گراهام بل پس از عمري تلاش در راه علم ودانش سرانجام در 18 اوت سال 1922م در 75 سالگي درگذشت و در آن هنگام تمامي تلفن‏هاي دنيا به احترام وي، يك دقيقه از كار افتادند.

درگذشت "گوتليپ دايْمْلِر" مهندس آلماني و مخترع موتور سيكلت (1900م)

گوتليپ دايْمْلِر مبتكر آلماني در 18 سپتامبر 1834م در آلمان به دنيا آمد. حرفه اوليه دايملِر تفنگ‏سازي بود. اين مخترع آلماني از نوجواني به كارهاي صنعتي علاقه داشت و در اين زمينه مطالعات فراواني كرد تا موفق به اختراع موتور سيكلت شد. دايملر در سال 1885م صورت تغيير يافته‏اي از موتور خود را بر دوچرخه‏اي نصب كرد و اين نخستين موتور سيكلتي است كه ساخته شد. وي در سال 1887م موفق شد وسيله نقليه چهار چرخه‏اي را با موتور ساختِ خود به حركت درآورد و بدين ترتيب نخستين اتومبيل را بسازد. دايلمر در سال 1890م كمپاني دايملر موتور را تأسيس كرد و همين كمپاني است كه به ساختن اتومبيل مرسدس بنز مبادرت نمود. گوتليپ دايملر سرانجام در سوم مارس 1900م در 66 سالگي درگذشت.