اگر علمای اعلام و مراجع عظام تقلید در ایام تبلیغی در مناطق مختلف کشور مشغول امر مقدس تبلیغ باشند نتایج خوبی در پی خواهد داشت.

به گزارش خبرنگار مهر، رضا کفیلی دانش آموخته حوزه علمیه قم و کارشناسی ارشد علوم سیاسی در یادداشتی به نقش طلایه داران تبلیغ در اعتلای فرهنگ دینی پرداخته است:

«... فَلَوْلَا نَفَرَ مِنْ کُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ لِیَتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ وَلِیُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ» (توبه/۱۲۲) یکی از موضوعات مرسوم و مهم حوزویان، بحث تبلیغ دینی در برخی ایام سال مانند محرم الحرام ، ماه مبارک رمضان، ایام صفر و همچنین برخی مناسبت های ملی و مذهبی می‌باشد. در این ایام مبلغین دینی و مروجین شریعت نبوی جهت تبلیغ و ارتباط با مردم، به شهرها، مساجد و مناطق مختلف کشور و بلکه خارج از کشور سفر می‌کنند تا در میان مردم باشند. به پرسشها، نیاز های معنوی و روحی مردم پاسخ داده و به تبلیغ دین مشغول شوند. مبلغین در سطوح مختلفی قراردارند که برخی از آنها طلابِ جوانِ در حال تحصیل در سطوح عالی حوزه های علمیه؛ برخی از آنها علما و اساتید حوزوی و تعداد اندکی از آنها هم علمای اعلام و مراجع عظام تقلید و بزرگان دین هستند.

مسئله‌ای که در این یادداشت به آن خواهم پرداخت ارتباط میان تبلیغ دینیِ علمای اعلام، بزرگان دینی  و مراجع عظام تقلید و تأثیر آن در اعتلای فرهنگ اسلامی است. پرسش مطرح شده در این یادداشت این است که سفر تبلیغی بزرگان دین چگونه سبب اعتلای فرهنگ اسلامی در جامعه می‌شود؟ به نظر می‌رسد این امر موجب آشنایی یک مرجع دینی با موقعیت‌های جغرافیایی و تاریخی منطقه تبلیغی خود می‌شود؛ از امور جاری در کشور خصوصا منطقه تبلیغی خود آگاه می‌شود ؛ به صورت مستقیم با مردم در ارتباط بوده و مشکلات زندگی مردم را حس می‌کند؛ با مردم منطقه و خصلت ها و آداب و رسوم آن‌ها آشنا می‌شود؛ افراد ذی نفوذ، خیرین، مسئولین و سایر آحاد مردم را شناسایی کرده و همه این ها را در رفع حوائج مسلمین بسیج می‌کند؛ علاوه بر موارد مذکور، موجب تقویت توانایی های تبلیغی و برخورد اجتماعی می شود؛ در زندگی شان تنوع ایجاد شده و از لحاظ جسمی و روحی تقویت می شوند.

سفر تبلیغی یک مرجع دینی به یک منطقه، شناخت‌شان از مسائل جغرافیایی و تاریخی آن مکان را بیشتر می‌نماید. این نکته باعث می‌شود اطلاعات تاریخی و جغرافیایی مرجع تقلید از مناطق کشور به صورت تجربی بیشتر شود  که مهم ترین اثر آن هم بررسی موقعیت‌های طبیعی، جغرافیایی و تاریخی منطقه و رابطه و تأثیر آن‌ها بر روحیه مردم است. یعنی یک مرجع دینی به تجربه درمی‌یابد که مثلا با مردم منطقه گرمسیر چگونه باید برخورد کند؟ یا مثلا برخورد اجتماعی شان با مردمی که در تاریخشان تعصب به زبان قومیتی یا... دارند چگونه باشد؟ ولذا محتوای تبلیغی، صحبت ها و خدمات اجتماعی‌شان را بر اساس آن می‌سنجند و از ظرفیت های طبیعی، جغرافیایی و تاریخی منطقه جهت پربار شدن سفر تبلیغی استفاده کرده و برای مسائل و ایام تبلیغی بعدی که توسط خودشان یا سایر مبلغان انجام خواهد شد، مورد نظر قرار می‌دهند.

دومین اثر این کار مبارک، اطلاعِ مرجع تقلید از امور جاری در جامعه خصوصا منطقه تبلیغی خود است. طبیعی است که سفر تبلیغی یک مرجع تقلید متفاوت از سفر تبلیغی طلاب جوان خواهد بود. وقتی یک مرجع دینی به سفر تبلیغی می‌رود و از امور جاری جامعه و خصوصا آن منطقه خبردار می‌شود، توانایی رسیدگی و سوق دادن امکانات موجود به سمت رفع موانع در امور مسلمین در راستای اعلای فرهنگ دینی را دارند. این امر نیز اثرات مثبتِ خودش را در آن منطقه خواهد گذاشت از جمله این که: مسئولین دولتی در راستای خدمات عمومی مردمی فعالیت بیشتری انجام می‌دهند. وقتی مسئولین متوجه باشند که یک مرجع تقلید به صورت مستقیم ناظر بر خدمات دولتی به مردم است، بالطبع علاقه و انگیزه بیشتری برای خدمت پیدا می‌کنند و با هدایت و حمایت آن مرجع تقلید، نهاد های مختلف دست در دست هم می‌دهند و با همدلی و همزبانی همدیگر کار های مردم را در راستای بهبود وضعیت موجود پیش می‌برند. دومین اثر تبلیغ علمای اعلام در اطلاع از امور جاری منطقه، بحث ارزش نهادن به امر مقدس تبلیغ و مبلغان و همچنین رفع موانع و مشکلات پیش روی آنان می باشد. سفر تبلیغی مراجع تقلید نشانگر اهمیت ایام تبلیغی و امر مقدس تبلیغ می‌باشد. مرجع دینی مستقیما نظاره گر موانع و چالش های مبلغان می‌شود و در راستای رفع هرچه زودتر آنها تلاش می‌کند. علاوه بر این ها وقتی یک مرجع تقلید در پای منبر یکی از مبلغان آن منطقه بنشیند بالطبع پیام بسیار مهمی برای مردم و عالمان منطقه و مبلغان دارد. پیام این رفتار به مردم این است که لازم است در جلسات وعظ و خطابه شرکت کنند تا بتوانند در امور دینی و معنوی هم پیشرفت خوبی داشته باشند و وقتی یک مرجع تقلید به مرجعیت، فضل و سواد و... مغرور نشده و پای منبر یک مبلغی می‌نشیند ، مردم هم تشویق می‌شوند که به علم و فضل خود مغرور نشده و در جلسات وعظ و خطابه شرکتت کنند. اما پیام این رفتار به مبلغان و علمای شهرها و مساجد منطقه این است که مجهز و مسلط به مسائل باشند. مخاطبانشان از فضل و سواد و علمیت بالایی در نظر می‌گیرند و طبیعی است که در این صورت بدون مطالعه دقیق به سخنرانی نپرداخته و در چینش مطالب برای سخنرانی دقت لازم را به کار می‌برند. به جای پرداختن به مسائل حاشیه ای و غیر لازم، کلامشان را با استناد به دلایل محکم، خصوصا منابع عظیم قرآن کریم و روایات صحیحه اهل بیت(علیهم السلام) بیان خواهند کرد.

سومین اثر جهاد تبلیغی مراجع عظام این است که به طور مستقیم با مردم ارتباط می‌گیرند و از نزدیک شاهد نحوه زندگی مردم می‌شوند.  نیاز به این منش در جامعه امروز بیشتر از قبل احساس می شود به طوری که فقدان این امر پیشرفت ناصالحان در جامعه را موجب شده و فاصله‌ی بین مردم و بزرگان دینی و به تبع آن فاصله از مسائل دینی هر روز بیشتر می‌شود. همچنین وقتی مرجع تقیلد از نزدیک شاهد چگونگی زندگی مردم می‌شود، بهتر می‌تواند برای بهبود وضعیت زندگی مردم برنامه ریزی کرده و با مسئولین منطقه و رده بالای نظام اسلامی رایزنی کرده و حتی مبلغین دینی را نیز در جهت انجام خدمات اجتماعی به مردم تشویق و تربیت می‌کنند. این ارتباط، اثرات مثبتی هم به دنبال خواهند داشت از جمله  این که: مردم هم به طور مستقیم با یک مرجع تقلید و زندگی ایشان آشنا می‌شوند. اگر مردم زندگی یک مرجع تقلید را از نزدیک شاهد باشند، علاوه از این که مسائل زیادی را از اعمال آن مرجع بزرگوار یاد می‌گیرند، شایعات در این مورد هم فرصت گسترش نخواهند داشت چرا که مردم واقعیات را با چشم خود می بینند.

همان طوری که شایعات دشمنان در خصوص زندگانی رهبری معظم انقلاب اثری ندارد چرا که زندگانی و دارایی ایشان برای همگان روشن است. دومین اثر ارتباط یک مرجع دینی با مردم، سهولت در پرداخت وجوهات است. پرداخت وجوهات یک وظیفه شرعی بر عهده مسلمانان است که توسط دفاتر مراجع تقلید به نمایندگی از مراجع دریافت و با اجازه و نظارت مرجع تقلید در موارد مصرف خودش خرج می‌شود. در صورت ارتباط مرجع تقلید با مردم اولا مردم به راحتی می‌توانند به وظیفه شرعی خود عمل کرده و وجوهات خود را به شخص مرجع تقلید برسانند و ثانیا موارد مصرف وجوهات مشخص می شود و بسیاری از مسائل و مبهمات این مسئله حل می‌شود. حتی امکان دارد وجوهات همان منطقه توسط مرجع تقلید در همان منطقه خرج شود و ثالثا مردم با نهایت اطمینان وجوهات خود را پرداخت می‌کنند و رغبت بیشتری در پرداخت آن پیدا می‌کنند و در نتیجه مردم با انجام وظیفه شرعی خود، موجب رفع حوائج جامعه دینی می‌شوند. سومین اثر این حرکت، تحقق همدلی و همزبانی مردم و مرجعیت هست که به صورت عملی اتفاق می‌افتد. مردم کمافی السابق و بلکه بهتر و بیشتر با مرجع تقلیدشان هماهنگ می شوند. که نماد عینی تحقق این مسئله در بحث تحریم تنباکو عیان می باشد،که بنا به فتوای تحریم تنباکو توسط یک مرجع تقلید، مردم واقعا به دنبال عملی کردن فتوای مرجع تقلید شدند. یکی از علل آن، مصاحبت مرجع تقلید و مردم با همدیگر بود.

چهارمین اثرِ مثبت سفر تبلیغی علمای اعلام، تقویت مهارت های تبلیغی وسیره اجتماعی شان می‌باشد. از ابزار بسیار مهم یک سفر تبلیغی، سخنور و اجتماعی و مردمی بودن مبلغ می باشد. وقتی یک عالم بزرگواری و مرجع تقلیدی به سفر تبلیغی می‌رود، علاوه بر این که برکات مادی و معنوی این سفر شامل حال اهالی منطقه می‌شود، یکی از منافع آن برای آن عالم یا مرجع تقلید، تقویت هرچه بیشتر مهارت های تبلیغی و سیره عملی اجتماعی می‌باشد که اگر آن‌ها هرچه بیشتر تقویت شوند، تأثیر کلامشان بیشتر خواهد بود و مردم رغبت بیشتری برای حضور بزرگان دینی در میان‌شان را خواهند داشت. همچنین در بالا بردن سطح سواد دینی مردم موثر واقع می‌ شود و مردم و علمای منطقه از نزدیک با سیره اجتماعی یک مرجع دینی آشنا شده و آن را نصب العین قرار می‌دهند.  از آن طرف علمای منطقه هم سعی در پیشرفت خواهند داشت تا بتوانند مثل آن مرجع بزرگوار در تبلیغ و ترویج دین موفق باشند و مردم از سخنرانی و سیره عملی آن‌ها فیض کامل را ببرند.

پنجمین اثر؛ سنجش توانایی های خود می باشد. وقتی یک مبلغ به سفر تبلیغی می رود بهترین فرصت فراهم می شود تا خودش و توانایی هایش را بسنجد. اگر این کار انجام بگیرد بدون شک برای سفرهای تبلیغی بعدی تأثیرات بسیار مثبتی خواهد داشت.  مراجع و بزرگان حوزوی نیز از این قاعده مستثنی نیستند اما مسئله یک مسئله نسبی است. بدون شک مراجع معظم تقلید دارای توانایی های بیشتری نسبت به یک مبلغِ جوان هستند اما شاید توانایی هایی هم که برای منزلت مرجعیت در سفرهای تبلیغی لازم است را به صورت کامل دارا نباشند و این سفر باعث می شود که با سنجش توانایی های خود، توانایی های مثبت را تقویت کرده و برای جبران عدم توانایی ها قدمی بردارند و این یعنی پویایی و پیشرفت. این پیشرفت توانایی ها باعث جذاب و شیوا تر شدن سفر تبلیغی هم برای مبلغ و هم برای مردم می شود و لذا مساجد و شهرها خالی از عالم نمی‌ماند و عالمان هم توفیق حضور در مناطق مختلف جهت تبلیغ دین را پیدا می‌کنند.

ششمین اثر؛ آشنایی با افراد ذی نفوذ خیرین منطقه است. یکی از ابزار های بسیار مهم روحانیت و خصوصا مبلغان دینی، ارتباط مستقیم با مردم است و قسمتی از این مقوله به ارتباط با افراد متمول دین دار و خیرین منقطه تبلیغی مربوط می‌شود. عالمان دینی مثل ائمه هدی (علیهم السلام) ، ملجاء و پناهگاه مردمان نیازمند مادی و معنوی هستند. نیاز معنوی آن‌ها با تقوا و علم عالم درمان می‌شود اما برای تامین نیاز مالی با توجه به محدودیت مالی علما، لازم است بانیان و خیرینی باشند تا عالم منطقه با کمک گرفتن از آنها بتواند به افراد نیازمند کمک رسانی کند. علاوه بر آن در این صورت خدمات مادی اجتماعی بسیاری میتوان ارایه داد از جمله این که دیگر مسجد فقط محل عبادت نخواهد بود بلکه کم کم تبدیل به مرکزی با خدمات بسیار عالی اجتماعی می شود که این در جای خود کم نظیر بوده و باعث جذب افراد زیادی به دینداری می شود. همانطوری که در برخی مساجد مشاهده می شود به سبب ارتباط عالمان آن مساجد با متمولان، توانسته اند کارگاهی در مسجد راه اندازی کرده و چند نفر بیکار را مشغول کرده و محصولاتی تولید کنند و از درآمد آن محصول به مسجد رسیدگی کرده و با گسترش این حرکات به فقرای منطقه هم کمک رسانی می‌کنند و در واقع مشکلات مردم را به دست خود مردم و با هدایت و کمک یک مرجع تقلید حل می‌کنند.

هشتمین و آخرین اثر سفر تبلیغی علمای اعلام و مراجع تقلید، ایجاد تنوع در زندگی و تقویت روحی و جسمی آنها می باشد. با توجه به اهمیت بحث مرجعیت و بزرگان دینی و تأثیرات مثبت آن ها در جامعه اسلامی، از جمله نکاتی که در مورد این بزرگواران باید مراعات شود تا روحیه آن ها سرزنده مانده و از لحاظ جسمی تقویت شوند، حضور در مناطق مختلف و ایجاد تنوع در زندگی است و سفرهای تبلیغی بهترین موقعیت برای تقویت امور مذکور است.

با تحقیق حاضر به این نتیجه می رسیم که اگر علمای اعلام و مراجع عظام تقلید در ایام تبلیغی در مناطق مختلف کشور مشغول امر مقدس تبلیغ باشند نتایج خوبی از جمله: ارتباط و آشنایی مستقیم مردم با یک مرجع تقلید؛ سهولت و اطمینان در پرداخت وجوهات؛ فعالیت بیشتر مسئولین دولتی؛ ارزش نهادن به امر مقدس تبلیغ و مبلغ و رفع مواع و مشکلات آن؛ تحقق همدلی و همزبانی بزرگان دینی و مردم؛ صحت و سلامتی روح و جسم مرجع تقلید و... را در پی خواهد داشت. همه موارد مذکور در واقع کوششی همگانی در راستای اعتلای فرهنگ دینی محسوب می‌شود که مراجع تقلید به عنوان طلایه داران تبلیغ تا عصر ظهور صاحب الزمان (عج) سهم سنگینی در اعتلای فرهنگ دینی را به دوش می‌گیرند.