واگذاري امتياز كشتيراني در كارون به انگليسي ‏ها در زمان ناصرالدين شاه قاجار(1267ش)

يكي از امتيازاتي كه در زمان ناصرالدين شاه قاجار به انگليسي‏ها واگذار شد، آزادي كشتيراني در رودخانه كارون در استان خوزستان بود. چرا كه سياستمداران اين كشور از سال‏ها قبل به اهميت رود كارون از جهات تجاري و اقتصادي و سياسي پي برده بودند و امتيازي در اين مورد مي‏خواستند. اين مجوّز كه انگليسي‏ها، نيم قرن براي به دست آوردن آن تلاش كردند، علاوه بر توسعه نفوذ سياسي و نظارت بر نواحي جنوبي ايران، از نظر منافع تجاري، استفاده از اين راه طبيعي براي حمل و نقل اجناس انگليسي و هندي به شهرهاي مركزي از راه عادي بوشهر - شيراز - اصفهان بود. علت مخالفت ابتدايي دولت ايران با اعطاي اين امتياز، هراس از روس‏ها بود، ليكن پس از اعطاي امتياز شيلات شمال‏به روس، امتياز كشتيراني در روخانه كارون به انگليس واگذار شد.

تصويب قانون سربازگيري در مجلس شوراي ملي در جريان جنگ جهاني اول (1294 ش)

به دنبال تاخت و تاز نيروهاي بيگانه در كشور در جريان جنگ جهاني اول و به خطر افتادن استقلال ايران، و همچنين ضعف قواي غير منظم و محدود ژاندارمري موجب شده بود كه در مقابل يكّه تازي بيگانگان، هيچ اقدامي از سوي دولت انجام نگيرد و فقط در برخي مناطق، افراد محلي از سر غيرت ملي در مقابل بيگانه مقاومتي كنند، كه آن هم به سبب نابرابري تعليمات و تجهيزات چاره ساز نبود. از اين رو، مجلس، بهترين راه را جمع‏آوري سرباز از ولايات و روستاها پيش بيني كرد و قانون سربازگيري را به تصويب رساند. به موجب اين قانون، هر روستا، براي تدارك عده‏اي سرباز براي حكومت، تعهد مي‏نمود و در مقابل، دولت، خرج سرباز و كمك مالي به خانواده او را عهده دار مي‏شد.

تصويب انقراض حكومت قاجاريه توسط مجلس و آغاز ديكتاتوري "رضا خان پهلوي"(1304 ش)

تغيير حكومت قاجار و جايگزيني پهلوي، از سال‏هاي قبل مد نظر رضاخان ميرپنج بود تا اينكه مسافرت طولاني احمدشاه به اروپا، بهترين فرصت را براي او مهيا نمود. در اين هنگام با حمايت هواداران رضاخان در مجلس، احمدشاه از فرماندهي كل قوا عزل گرديد و اين مقام به رضاخان سردار سپه واگذار شد. پس از مدتي با فشار نظاميان بر مجلس شوراي ملي، در جلسه نهم آبان 1304، ماده واحده مبني بر خلع قدرت و انقراض سلسله قاجار به تصويب رسيد. در پي اين جلسه، خاندان كهنسال قاجاريه پس از يكصد و پنجاه سال سلطنت، با يك قيام و قعود ساده، به سرعت منقرض گرديد و حكومت ننگينِ 53 ساله پهلوي آغاز شد. تصميم مجلس در نهم آبان، بازتاب گسترده‏اي در مطبوعات جهان به دنبال داشت و تمام خبرگزاري‏ها، تغييرات ايران را با آب و تاب تمام در صفحات اول روزنامه‏هاي خود انتشار مي‏دادند. در همان هنگام كه دولت فروغي در تهران سرگرم برگزاري جشن تاجگذاري بود، احمد شاه قاجار در پاريس طي يك مصاحبه مطبوعاتي و صدور اعلاميه، عزل خود را از سلطنت، غيرقانوني خواند و آن را به زور اسلحه و قشون دانست. رضاخان سرانجام در 22 آذرماه 1304به سلطنت دائمي دست يافت و در چهارم ارديبهشت سال بعد تاجگذاري رضاخان نمود. پس از آن، محمدحسن ميرزا وليعهد با خواري راهي مرز گرديد و رضاخان پهلوي كه از آن پس والاحضرت اقدس خوانده مي‏شد به رياست حكومت موقت معين گرديد. تصويب انقراض حكومت قاجار توسط مجلس شوراي ملي ايران، با توطئه‏هاي پنهان و آشكار رضاخان پهلوي و وابستگان انگليسي صورت گرفت. حدود يك ماه و نيم پس از آن، رضاخان، خود را شاه ايران خواند و سلسله پهلوي را تأسيس كرد.

درگذشت "ابن اثير" مورخ، اديب و محدث شافعي (630 ق)

ابوالحسن، علي بن ابي الكرم محمد بن عبدالكريم بن عبداللَّه شيباني، معروف به ابن اثير جزري از مورخان نيمه‏ي دوم قرن ششم و اوايل قرن هفتم هجري است. او در حفظ حديث و مبادي و متعلقات آن، پيشواي محدّثين به شمار مي‏رود و در تاريخ، انساب، سيره و وقايع و جنگ‏هاي عرب، متبحربود. شهرت ابن اثير به دليل دو كتاب بزرگ او به نام "الكامل في التاريخ" و "اُسْدُالغابَه في معرفة الصحابه" است. از كتب ديگر وي مي‏توان "اللُّباب في تهذيب الانساب" و "الباهر" را نام برد. الباهر درباره‏ي خاندان زنگيان موصل نوشته شده است.

درگذشت "لويي ماسينْيون" خاورشناس معروف فرانسوي (1962م)

لويى ماسينْيون، خاورشناس و مستشرق برجسته فرانسوي در 25 ژوئيه 1883م در پاريس به دنيا آمد. وي در دوران دبيرستان به شرق و شرق‏شناسي علاقه‏مند شد و پس از آن، علاوه بر اخذ دكتراي ادبيات، زبان عربي را نيز فرا گرفت. آشنايى ماسينيون با خاورشناسان زمان، باعث پيدايش علاقه به ادبيات و فرهنگ اسلامي و ايراني در او شد و اين تمايل با سفرهاي وي به كشورهاي عثماني و ايران، به عشقي وافر تبديل گرديد. ماسينيون گرچه به عنوان استاد دانشگاه، رياست مجامع مطالعاتي و انجمن‏هاي مختلف علمي را نيز برعهده داشت، اما دامنه تلاش‏ها و گستردگي عقايد او، جوانب گوناگوني را در برمي‏گرفت. در اين ميان، تماشاي مزار خاندان مظلوم امام علي(ع)، آشنايى با فلسفه و تصوف و در عين حال بررسي جنبه‏هاي مادي جامعه‏شناسي، فعاليت‏هاي سياسي در حمايت از افريقاييان به ويژه الجزاير، طرفداري از تز وحدت اديان آسماني، ارائه نظريه تلفيقي عدم جبر و عقيده به فداكاري از زمره اين زمينه‏ها بود. ماسينيون هم‏چنين به عرفاي اسلامي، صوفيان بزرگ و برخي صحابه پيامبر اسلام(ص) به ويژه سلمان فارسي علاقه فراواني داشت و آثاري در اين باره نيز منتشر كرد. موقعيت علمي ماسينيون در سال‏هاي پاياني عمر، در ميان خاورشناسان زمان، به اندازه‏اي ارتقاء يافت كه جز تعداد انگشت شماري، با او همتايى نمي‏كردند. او به دليل ديدگاه نافذ و دريافت عميق و قدرت استنباطش از گرايشات پنهان در وراي مكتب‏هاي آشكار و افكار سطحي، از معاصران خود برتري يافته است و انعكاس آن در روانِ شخصي‏اش، حيات باطني او را با عميق‏ترين صفات روحي بارور كرد. ماسينيون ازنظر ژرف‏نگري و توانايى در استنباط مايه‏هاي پنهاني كه در فراسوي نماي ظاهري برخي گرايش‏ها و مكاتبْ مخفي گرديد، بر هم‏رديفان خود برتري دارد. از اين روست كه او در هيچ‏يك از كارهايش، حتي در مباحث علمي يا باستان‏شناسي، به اصطلاحْ، ظاهري مذهب نبوده است. ويژگي ديگر وي، اعتقاد به نوعي نگرش خاص مذهبي بود كه همه نظام‏هاي ارزشي موجود در مكاتب مختلف چه آسماني و چه غير آسماني، چه توحيدي و چه غير توحيدي را در برمي‏گرفت. همين نگرش خاص مذهبي ماسينيون بود كه او را در شناخت مسائل اعتقادي در مذاهب گوناگون ياري مي‏كرد. وي با كارهاي خود درباره تصوف اسلامي و به ويژه حلاجْ معروف است، ولي اين در واقع، يكي از ابعاد گوناگون كارهاي اوست. او كار خود را با آثار كهن اسلامي آغاز كرد و در طول زندگي خود، به مسائل معاصر كشورهاي اسلامي، تاريخچه تشكيلات اجتماعي در اسلام، مطالعات فلسفي و علمي و پژوهش پيرامون شيعه و شاخه‏هاي آن پرداخت. ماسينيون در ضمن تفكر و تعمق درباره مكاتب و مشرب‏هاي اسلامي، به سوي دنياي ايران و ايراني كه توانسته بود مفهوم مافوق ملّيت را در اسلام پديد آوَرَد كشانده شد. وي در همين راستا به بررسي جنبه‏هاي مادي جهان اسلام از نظر جامعه‏شناسي و تاريخي پرداخت و آثاري نيز منتشر كرد. از ماسينيون آثار متعددي بر جاي مانده كه مباهله مدينه، تقديس حضرت فاطمه(س)، سلمان پاك، وضع اسلام و مقالاتي درباره حلاّج، از جمله آثار تلفيقي و ترجمه‏اي او به شمار مي‏روند. او هم‏چنين مجله جهان اسلام و نيز تتبعات اسلامي را تأسيس كرد و مقالات متعددي در آن‏ها منتشر نمود. لويي ماسينيون سرانجام در سي و يكم اكتبر 1962م در هفتاد و نه سالگي درگذشت.