انتظار در دوره غیبت کبری نسبت به امام زمان، یک تکلیف است. معنای اصطلاحی انتظار به معنای چشم به راه بودن برای ظهور واپسین ذخیره الهی و آماده شدن برای یاری او در برپایی حکومت عدل و قسط است.

به گزارش خبرنگار مهر، متن زیر جلسه شصت و پنجم از سلسله مباحث مهدویت است که توسط حجت الاسلام سیدمحمدباقر علوی تهرانی ایراد شده است.

در رابطه با دوره غیبت کبری بحثی وجود دارد با نام انتظار. انتظار به لحاظ لغوی به معنی چشم به راه بودن است. یعنی انتظار کشیدن چشم به راه بودن آن حقیقتی است که هنوز محقق نشده است.

معنای اصطلاحی انتظار به معنای چشم به راه بودن برای ظهور واپسین ذخیره الهی و آماده شدن برای یاری او در برپایی حکومت عدل و قسط در سراسر گیتی است.

چشم به راهی یک معنای درست دارد و یک معنای غلط. معنای درست این است که شما زمانی می توانی بگویی که من چشم به راه آن حقیقت هستم که خودت را هم برای محقق شدن آن حقیقت آماده کنی. چشم به راهی یک جز از معنای انتظار است و جز دوم آن آماده شدن است.

مرحوم اصفهانی در کتاب مکیال این معنا را خیلی زیبا بیان می کند «معنی الانتظار ...هو کیفیّة نفسانیّة یَنبَعِثُ مِنها التّهیّؤ لِما تَنتَظِرُهُ ...فَکُلَّما کان الانتظار أشَدَّ کان التّهیّؤ آکدَ. ألا أنّه إذا کان لَک مُسافرٌ تَتَوقَّعُ قدومَهُ، إزدادَ تَهَیُّؤکَ لِقُدومه کُلَّما قَرُبَ حینُه» یعنی معنای انتظار عبارت است از یک حالت قلبی و روحی که از آن آماده شدن برای چیزی که در انتظارش هستی، برمی‌آید ... پس هر قدر انتظار شدیدتر باشد، آماده شدن هم بیشتر می‌شود. آیا نمی‌بینی که وقتی مسافری داشته باشی که منتظر آمدنش هستی، هر چه زمان آمدنش نزدیک‌تر می‌شود، آمادگی تو برای این امر بیشتر می‌شود.

ما اگر بخواهیم چشم به راه امام عصر باشیم، آماده ظهور باشیم، باید همانی باشیم که او می خواهد. این آمادگی باید تناسب و سنخیت با خواست و مطالبه امام عصر داشته باشد.

ما برای این آمادگی باید چه کار بکنیم؟ مرحوم اصفهانی می گوید «فالمؤمن المنتظر لقدوم مولاه کلما اشتد انتظاره ازداد جهده فی التهیؤ لذلک بالورع والاجتهاد، وتهذیب نفسه عن الأخلاق الرذیلة، واقتناء الأخلاق الحمیدة» یعنی پس مومن منتظر نسبت به آمدن مولایش، هر آنچه که انتظارش شدید تر باشد، در آمادگی برای آن با ورع و اجتهاد و تهذیب نفس از اخلاق نا پسند، و روی آوری به اخلاق حمیده و پسندیده تلاش بیشتر می نماید.

لذا انتظار در دوره غیبت کبری نسبت به امام زمان، یک تکلیف است. در انتظار عده ای می گویند که ما ظلم بیشتری کنیم یا مانع ظلم نشویم تا ظهور زودتر اتفاق بیفتد در حالی که این معنا التقاطی و غلط است.

حال سوال این است که جایگاه انتظار در دین کجاست؟ امری شایسته است یا بایسته است؟

امیرالمومنین می فرمانید «أَیُّهَا اَلنَّاسُ دِینَکُمْ دِینَکُمْ تَمَسَّکُوا بِهِ لاَ یُزِیلُکُمْ أَحَدٌ عَنْهُ لِأَنَّ اَلسَّیِّئَةَ فِیهِ خَیْرٌ مِنَ اَلْحَسَنَةِ فِی غَیْرِهِ لِأَنَّ اَلسَّیِّئَةَ فِیهِ تُغْفَرُ وَ اَلْحَسَنَةَ فِی غَیْرِهِ لاَ تُقْبَلُ» یعنی ای مردم! به دین خود بچسبید، به دین خود بچسبید، زیرا گناه در آن بهتر است از کار خوب و ثواب در غیر آن، کار بد در آن آمرزیده شود و کردار خوب در غیر آن پذیرفته نباشد.

پس نفس دینداری مهم است.

راوی از امام صادق(ع) نقل می کند که آن حضرت می فرماید «اَلا اُخْبِرُکُمْ بِما لایَقْبَلُ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ مِنَ الْعِبادِ عَمَلاً اِلاّ بِهِ؟ فَقُلْتُ: بَلی، فَقالَ: شَهادَةُ اَنْ لااِلهَ اِلاَّ اللّه ُ وَاَنَّ مُحَمَّدا عَبْدُهُ (وَرَسُولُهُ) وَالاْقْرارُ بِما اَمَراللّه، وَ الْوِلایَةُ لَنا، وَ الْبَرآئةُ مِنْ اَعْدآئِنا، وَالتَّسْلیمُ لَهُمْ والْوَرَعُ وَالاِجتِهادُ وَ الطُمَأْنینَةُ وَ انْتِظارُ الْقآئِمِ علیه السلام.» یعنی آیا ملاک قبولی اعمال بندگان را به شما خبر دهم؟ راوی گفت: بله، امام فرمود: ملاک قبولی اعمال عبارتند از: ۱. شهادت این که معبودی بجز خدا نیست و حضرت محمّد صلی الله علیه و آله بنده و رسول اوست. ۲. اقرار و اعتراف به دستور الهی. ۳. ولایت اهل بیت علیه السلام. ۴. برائت از دشمنان اهل بیت علیه السلام. ۵. تسلیم در مقابل اهل بیت. ۶. تقوی ۷. کوشش در راه خدا و آرامش. ۸. انتظار حضرت مهدی قائم علیه السلام.

یعنی انتظار قائم، رکن دین است. لذا روایاتی که در باب انتظار مطرح می شود از دوره رسالت پیامبر(ص) شروع شده است. هر آنچه لازم بوده در مورد انتظار بیان شود از زمان خود پیامبر بیان شده است چون جزء دین است.

نائب اول امام زمان در دوره غیبت صغری در دعای روز جمعه بعد از نماز عصر این قطعه را می گوید «و لا تنسنا ذکره و انتظاره» یعنی خدایا یاد او و انتظار کشیدن او را از یاد من نبر.

امام جواد(ع) می فرماید «ان القائم منا هو المهدی! الذی یجب أن ینتظر فی غیبته» یعنی «قائم» ما خاندان وحی و رسالت، حضرت مهدی علیه السلام است، هموست که در دوران غیبتش واجب است مردم انتظار ظهورش را برند.

آنقدر که ما به شرایط صحت نماز توجه می کنیم به شرایط انتظار توجه نمی کنیم در حالی که انتظار رکن دین است.

پیامبر می فرماید «انتظار الفرج عبادة» یا اینکه «افضل العباده انتظار الفرج». یعنی انتظار فرج عبادت است و برترین عبادت هاست. «افضل الاعمال امتی انتظار الفرج» یعنی برترین عمل امت من انتظار فرج است.

حضرت سجاد(ع) می فرماید «انتظار الفرج من اعظم الفرج» امید به گشایش خودش مهمترین گشایش است.

انتظار فرج، موجب زنده کردن امید در جامعه است.

در روایات دیگر انتظار را برترین جهاد می دانند، «افضل جهاد امتی انتظار الفرج». این جایگاه انتظار در دین است که آن برترین عبادت، برترین عمل امت و... می دانند.

امام صادق(ع) فرمودند: «علیکم بالتسلیم والرد الینا و انتظار امرنا و امرکم و فرجنا و فرجکم» بر شما باد به تسلیم و رد [امور] به ما و انتظار امر ما و امر خودتان و فرج ما و فرج شما.

ما اگر بخواهیم آن حالت آمدگی را در خود به وجود بیاوریم باید چه کنیم؟

اولین بنیان پدیدآورنده انتظار این است که ما به وضع موجود راضی نباشیم. اگر شما به وضع موجود راضی باشید نمی توانید نسبت به آینده مطلوب منتظر باشید.

امام باقر(ع) می فرماید «إِذَا غَضِبَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی عَلَی خَلْقِهِ نَحَّانَا عَنْ جِوَارِهِمْ» یعنی چون خدا تبارک و تعالی بر خلقش خشم کند ما را از جوارشان دور کند.

اگر دست ما از امام عصر کوتاه است نشان می دهد جامعه مورد غضب الهی است و این باید تغییر کند و نباید نسبت به آن قانع باشیم.

پیامبر فرمود «أَشَدُّ مِنْ یُتْمِ الْیَتِیمِ الَّذِی انْقَطَعَ عَنْ أُمِّهِ وَ أَبِیهِ یُتْمُ یَتِیمٍ انْقَطَعَ عَنْ إِمَامِهِ وَ لَا یَقْدِرُ عَلَی الْوُصُولِ إِلَیْهِ» یعنی سخت تر از یتیم جدا شده از پدر، یتیمی است که از امامش جدا شده و توانایی دستیابی به وی را ندارد.

ما باید این مسئله را درک کنیم که بخش عمده آن معرفت پیدا کردن نسبت به امام است.

به ما توصیه شده که در دوران غیبت این دعا را بخوانیم «اللهم انا نشکو الیک فقد نبینا، صلواتک علیه و اله، و غیبه ولینا، و کثره عدونا، و قله عددنا و شده الفتن بنا، و تظاهر الزمان علینا» یعنی بارالها ما به درگاه تو شکایت می کنیم از فقدان پیغمبرت و از غیبت امام ما و بسیاری دشمن ما و کمی عدد ما و فتنه های سخت بر ما و غلبه محیط روزگار بر ما.

امام زمان می فرماید «بی یَدْفَعُ اللّهُ الْبَلاءَ عَنْ أَهْلی وَ شیعَتی» یعنی خداوند به وسیله من بلا را از خانواده و شیعیانم برطرف می‌گرداند.

ما اینها را نمی فهمیم چون معرفت نداریم. لذا ما باید باور داشته باشیم که وضعیت فعلی وضعیت خوبی نیست تا بتوانیم منتظر باشیم.