داود فیرحی در مراسم بزرگداشت علامه امینی، صاحل کتاب الغدیر گفت: غدیر قبل از علامه، هیچ‌گاه آنقدر مستند نشده بود و علامه نیاز جامعه تشیع را بااقدام خود برطرف کرد.

به گزارش خبرنگارمهر، مراسم بزرگداشت علامه عبدالحسین امینی، صاحب کتاب الغدیر، دوشنبه ۳۰ اردیبهشت ماه با حضور جمعی زیادی از علاقه‌مندان به حوزه اندیشه اسلامی درتالار شهید مطهری انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد.

در این مراسم حسن بلخاری، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، محمد جواد حجتی کرمانی، نویسنده و پژوهشگر علوم اسلامی، داوود فیرحی، استاد دانشگاه تهران، منوچهر صدوقی سها، عضو شورای علمی انجمن آثار و مفاخرفرهنگی، سید محسن دین پرور، محقق و پژوهشگر و احمد امینی، فرزند علامه امینی سخنرانی کردند.

حسن بلخاری، درابتدای این مراسم گفت: من برای ورود به بحث که درباره کار سترگ علامه یعنی الغدیر و البته شخصیت خود ایشان است، چند نکته را عرض می‌کنم: نکته اول، مسأله‌ای است که ابن ابی الحدید منتظری، در شرح نهج‌البلاغه خودش می‌آورد. او در جلد ۱۶، نکته مشهوری را ذیل داستان بلند فدک ذکر می‌کند. او می‌گوید روزی در مدرسه غربی بغداد از استادم سوال کردم که آیا حضرت فاطمه (س) در مساله ادعای فدک، صادق بود یا نه؟ ایشان جواب داد: بله. من پرسیدم چرا خلیفه اول به خطبه ایشان توجه نکرد و فدک را برنگرداند؟ استاد در پاسخ گفت اگر خلیفه اول می‌پذیرفت که فاطمه صادق است، اگر فردای آن روز حضرت زهرا مساله غدیر را پیش می‌کشید، باید آن را هم می‌پذیرفت ولی آن را برنمی‌تابید. ابن ابی الحدید می‌گوید این پاسخ هر چند به شوخی گفته شد، ولی بیانگر حقیقت بود.

رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در ادامه افزود: در سال ۱۹۹۵ در بیروت کتابی تحت‌عنوان «مجموعه رسائل امام محمد غزالی» چاپ شد. در این «مجموعه رساله مقاله‌ای وجود دارد درباره ترتیب خلافت بعد از پیامبر و به این می‌پردازد که بعد از پیغمبر چه داستانی اتفاق افتاد. امام محمد غزالی در این بخش جمله‌ای دارد که علامه امینی آن را ترجمه کرده و حادثه غدیرخم را از رساله امام محمد غزالی ذکر می‌کند.به قرینه زندگی امام محمد غزالی که روحی عصیانگر داشت و مناصب دنیوی را در جست‌وجوی حقیقت ترک کرده بود، امکان اینکه این روح حق‌طلب در باب حقایق دینی تأمل موشکافانه داشته باشد، بسیار زیاد است.

امینی؛ عاشق عظمت علی بن ابیطالب (ع) بود

محمد جواد حجتی کرمانی دومین سخنران این نشست بود. وی گفت: علامه امینی، عاشق عظمت و انسانیت امام علی (ع) بود و همه شرف و بزرگی او به آن است که در برابر حضرت علی (ع)، سرتعظیم فرو می‌آورد. او در کتاب گرانسنگ ومانگار خود «الغدیر»، به همه متون و منابعی که به حضرت علی (ع) مربوط هستند، می‌پردازد، اودرحقیقت با تألیف کتاب «الغدیر» کاری را انجام داد که اصحاب یک دایره‌المعارف با هم انجام می‌دهند؛ ولی به خاطر عشقی که به حضرت علی (ع) داشت، به تنهایی این کار را به سرانجام رساند.

حجتی کرمانی افزود: فردی در نجف اشرف سراغ علامه امینی را گرفت. به او گفتند به حرم حضرت علی (ع) برو، آن عالمی که با صدای بلند آنجا گریه می‌کند، علامه امینی است. یکی از خصوصیات کتاب الغدیر این است که فصل‌بندی ندارد؛ یکسری مقالات است که علامه براساس عشق وعلاقه خود، آنها را تدوین کرده است.

اوسپس به شخصیت علامه اشاره کرد وادامه داد: علامه امینی، مثل خود علی مرتضی (ع) و فاطمه اطهر (س)، پرچم وحدت است نه اختلاف؛ در سرتاسر کتاب او، یک کلمه توهین‌آمیز نمی‌بینیم. درسی که ما از علامه امینی می‌گیریم آن است که اگرما شیعه علی بن ابی طالب (ع) هستیم؛ در برابر آنچه پیش آمد، گرچه برخلاف نظر ما و حتی بر خلاف نص پیغمبر (ص) است، صبر کنیم.

علامه امینی، دستاوردها و درس‌ها

داود فیرحی، دیگر سخنران این نشست بود. او در ابتدا گفت: برای این مراسم عنوان «علامه امینی، دستاوردها و درس‌ها» را انتخاب کردم. نیم‌قرن از رحلت علامه گذشته است. در این شرایط کنونی علامه را چگونه می‌بینیم؟ اینکه مرحوم علامه امینی آنقدر احترام دارد به خاطر صاحب سخن بودنش است. برای شیعه، صدایی خفته و ایده‌ای نهفته بود و احتیاج داشت مستدل شود. غدیر قبل از علامه، هیچ‌گاه آنقدر مستند نشده بود و علامه نیاز جامعه تشیع را بااقدام خود برطرف کرد.

استاد دانشگاه تهران ادامه داد: اولین بحث من درباره دستاورد علامه است؛ هر مکتبی همیشه سه قسمت دارد: قلب، حواشی حفاظتی و وجه دفاعی. هنر علامه آن بود که روی یکی از پرقیمت‌ترین چیزها، یعنی قلب تشیع، عمر خود را بگذارد. وقتی به تاریخ فکر سیاسی مسلمانان نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم این تاریخ از فردای رحلت پیامبر رواج پیدا کرد. تفکر رایج، زمان قبل از سقیفه را پنهان کرده، از جمله واقعه غدیر را؛ مطالعات تاریخی نشان می‌دهد اگر پیامبر ۲ معجزه داشته باشد، یکی قرآن و یکی تأسیس و سیاست‌های او در شهر مدینه است. قرآن باقی مانده اما سیره عملی پیامبر پنهان باقی مانده است. این دوره، نیاز به تبارشناسی و واکاوی دارد. یکی از موارد این دوره، غدیر است. در سیره پیامبر، بحث‌های مهمی مطرح است از جمله آنکه مثلاً پیامبر با قبایل و اقوام دیگر چه برخوردی می‌کرد؟ پیامبر، دین صلح را در جامعه ترویج کرد اما بعدها اسلام تبدیل به دین جنگ شد. بسیاری از وجوه سیره پیامبر ناشناخته مانده که نیاز به یک علامه داریم تا آنها را برما آشکار کند.

او تصریح کرد: مناقشه بر سر الغدیر چند دوره است که برجسته شده است. خیلی‌ها فکر می‌کردند این بحث‌ها ممکن است فرقه‌گرایانه تلقی شود، خود علامه امینی در مقدمه جلد اول الغدیر می‌گوید: بهترین دفاع، صادق‌ترین تحقیق است. شما تاریخ صحیح را درست بیان کنی، احتیاج به لشکرکشی خیابانی نداری. روش شناسی علامه جالب است. او معتقد است باید از خود تاریخ، مفسرین و محدثین پرسیده شود که چه اتفاقی افتاده است. البته علامه امینی خودش شواهد را جمع‌آوری کرد، به‌گونه‌ای که موافقان تشیع به یقین رسیدند و مخالفان، در تکذیب آن، دست نگه‌داشتند.

عضو مجمع مدرسین حوزه علمیه قم اضافه کرد: ما دو درس از علامه امینی می‌توانیم بگیریم: الغدیر یک کار محوری است؛ علامه فهمیده بود که باید کار محوری انجام دهد و نباید پراکنده کار کند. کتاب‌های دیگر او خوشه چین الغدیر هستند پس درس مهم علامه برای دانشجویان آن است که به جای تحقیقات و زیاد پرحاشیه، بر یک موضوع تمرکز کنند و یکی از مسائل جامعه را به سامان برسانند. دفاع عمیق متمرکز بهتر از دفاع سطحی متکثر است. علامه از ماجرای غدیر، عمیق دفاع کرد.

فیرحی سپس به دومین درسی که از امینی می‌گیریم اشاره کرد وادامه داد: درس دیگری که از ایشان می‌گیریم آن است که اگر فردی جوان هم باشد، شهرتش در گمنامی است. زمانه ارزش آدمی را به تدریج نشان می‌دهد. فیرحی با اشاره به سخنان آیت‌اله شبیری هم گفت: راه وحدت آن است که به باور خود پایبند باشیم، اما قبول داشته باشیم که باور دیگری هم وجود دارد که مخالف باور ما است. ما برای وحدت، نباید باور خود را کنار بگذاریم. وحدت، رها کردن اصول نیست، خوب دفاع کردن از اصول است. او اضافه کرد: پیشنهاد من آن است که به پاس خدمات علامه، چند واژه محوری شبیه غدیر را تبدیل به موضوعات پژوهشی کنیم و در ثواب الغدیر شریک شویم.

پس از پایان سخنان فیرحی، منوچهر صدوقی سها، خاطراتی از ارتباط علامه امینی و مرحوم استاد محمدتقی جعفری را برای حاضران بیان کرد.

خاطراتی از علامه امینی

اما درادامه این نشست سید محسن دین‌پرور، فرزند آیت‌اله دین‌پرور، رئیس بنیاد نهج‌البلاغه از طرف ایشان سخنرانی کرد و گفت: آیت‌الله سید جمال الدین دین پرور نقل می‌کنند که دو جلسه در خدمت علامه بودم و علامه راز دل بر من بگشاد. از ایشان پرسیدم چه شد که به فکر تألیف کتاب «الغدیر» افتادید؟ ایشان گفتند: روزی به حرم حضرت علی رفتم و از ایشان خواستم کاری را برعهده من بگذارد. پس از خروج از حرم، این فکر در ذهن من درخشید که درباره واقعه غدیر خم و فرهنگ برخاسته از آن بنویسم و شرح این واقعه را به گوش جهانیان برسانم.

امینی و عشق به خلق

درپایان این برنامه هم احمد امینی، ضمن تشکر از دست‌اندرکاران و برگزار کنندگان این مراسم علمی و فرهنگی، گفت: به این امید آمدم که دردی که علامه حس می‌کرد را اینجا حس کنم. بزرگداشت، به معنی تعریف کردن نیست، بزرگداشت باید در همان جهتی باشد که فرد زندگی خود را در آن جهت صرف کرد. نکته مهم نزد علامه امینی آن بود که ولآیت‌اللهی که خداوند به همه انسان‌ها داده و اولیای حق مصادیق آن هستند، منحصربه قوم و قبیله نیست. امامت یک امر حکومتی نیست، امامت برای تعلیم و تربیت انسان به سمت خداگونه شدن است.

وی افزود: روح دین، جهت تربیتی دارد جهت حکومتی ندارد انسان نمی‌تواند مساله تربیتی را با زور القا کند. امینی در کتابش از جلد ۵ به بعد صریحاً آورده که اگر شیعه را مذهب بدانیم، محدود کردن افق دینی ما است. ما قوم نیستیم، هرچه می‌گوئیم همان چیزی است که پیامبر (ص) فرموده است. حکومت‌ها به نام دین، آنچه مربوط به دین بوده را با حکم الحاد از بین بردند. امیرالمومنین (ع) را ترور کردند. سال‌ها، بعد از نماز به الحاد ایشان شهادت می‌دادند. این طور فرهنگ‌سازی شده بود؛ آنها علوم اسلامی را درست کردند تا به حکومت خود مشروعیت ببخشند. علامه از جلد ۶ به بعد می‌گوید آنچه در دین رخ داد، درمواردی بر ساخته از اذهان دور از حقیقت دینی بوده است.

فرزند علامه امینی ادامه داد: مساله امامت، اعتقادی نیست. علامه امینی می‌گفت امام، روح الارواح است. امام او، نوری بود که خلق خدا را نور خدا می‌دانست. امام، واسطه فیض حق است. با عشق و محبت سخن می‌گوید نه با زور؛ لذا اساس عالم، محبت است. اودرپایان گفت: آرزو می‌کنم، اهل معرفت و بزرگان علوم اسلامی، وضع جامعه را آسیب‌شناسی کنند و به این مساله توجه داشته باشند که وضع مطلوب جامعه چه باید باشد و راه رسیدن به وضع مطلوب چیست.

درپایان این مراسم لوح تقدیر انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به احمد امینی اهدا شد.