وزیر امور خارجه با تشریح مولفه‌های منطقه‌ای قوی تاکید کرد: ما امروز به جای سلطه مردان قوی، نیازمند منطقه‌ای قوی هستیم. ما دست دوستی خود به سوی همسایگانمان در خلیج فارس دراز می‌کنیم.
به گزارش خبرنگار اعزامی ایسنا به دهلی نو، محمدجواد ظریف امشب در کنفرانس بین‌المللی رایسینا در هند اظهار کرد: من معتقدم گفت‌وگو و بازنظم جهانی بسیار مناسب وضعیت کنونی ما بوده و نیازمند توجه جدی است. گفت‌وگو نیازمند آمادگی برای گوش سپردن و ارزیابی مجدد مفروضات است.
وی ادامه داد: بنا به تعریف دستور کار جهانی گفت‌وگوی تمدن‌ها که یک هفته پس از تراژدی ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ با اجماع اعضا در مجمع عمومی سازمان ملل به تصویب رسید، گفت‌وگو مبتنی بر شمولیت و علاقه جمعی به یادگیری، واکاوی و بررسی مفروضات و گشودن معانی مشترک و ارزش‌های کلیپی و نیز اقدام رویکردهای چندگانه است.
ظریف تاکید کرد: بدون شک یک گفت‌وگوی واقعی نیازمند موقعیت برابر و احترام متقابل و شناسایی منابع متنوع دانش و خرد است. گفت‌وگو باید با هدف میل به غنابخشی متقابل و شناسایی و ارتقا زمینه‌های مشترک به منظور پرداختن به چالش‌های مشترک باشد. در همین راستا در تقابل با طرد به عنوان پارادایم حاکم، گفت‌وگو به پارادایم جدید تبدیل شده است.
وزیر خارجه در ادامه با اشاره به این که برای سده‌ها و حتی هزاران سال سیاستمداران روابط را از رویکرد حاصل جمع صفر مد نظر داشته‌اند، بیان کرد: این بدین معنی است که در هر موقعیت و شرایطی برندگان و بازندگانی وجود داشته‌اند. معیارهای بسیاری خلق یا ابداع شد تا طرف دیگر را بسازد، طرفی که باید طرد و کنار گذاشته می‌شد. تنوع چه از حیث جغرافیایی، سیاسی، تمدنی، فرهنگی، دینی، الگوهای ائتلاف نظامی و سطح توسعه اقتصادی به عنوان تهدید و بنابر این توجیهی برای طرد در نظر گرفته شده است.
وی خاطرنشان کرد: دشمنان بر اساس تفاوت‌های واقعی یا برداشتی نه‌تنها با هدف طرد دیگری بلکه به عنوان ابزار مدیریتی در دسترس شکل گرفتند. نیاز به دشمن به عنوان ابزار مدیریتی بسیار شایع بود به طوری که در مقاطعی دشمنان خلق می‌شدند. شیطان‌سازی نیازمند جهل دیگران بود و نه‌تنها منتج به دشمن‌سازی می‌شد بلکه وضعیت تقابلی دائمی نیز ایجاد می‌کرد.
ظریف در ادامه با بیان این که واقعیت دنیای جهانی شده، کاربست رویکرد حاصل جمع صفر را از بین برده است، بیان کرد: بسیاری از موضوعات از جمله محیط زیست، اقتصاد جهانی، تجارت و انتقال دانش و فناوری تا محو افراطی‌گری و تروریسم، جرایم سازمان‌یافته و تسلیحات کشتار جمعی می‌توانند به عنوان نتایج حاصل جمع مثبت یا حاصل جمع منفی تحلیل شوند. در واقع ما می‌توانیم آن را به حاصل جمع مثبت یا منفی تبدیل کنیم. اگر رویکرد ما به این چالش‌های مشترک بر اساس ذهنیت حاصل جمع صفر باشد، همه ما این بازی را باخته و چیزی جز وضعیت حاصل جمع منفی به دست نخواهیم آورد.
وی تاکید کرد: بی‌ثباتی، مواد مخدر، افراطی‌گری و تروریسم همچون تنزل کیفی محیط زیست، هیچ مرزی نمی‌شناسد بنابراین گفت‌وگو نمایان‌گر حرکت انقلابی است به طوری که در مقایسه با دشمنان ذهنی یا ساختگی، ارزش‌های انسانی مشترک و آسیب‌پذیری‌های مشترک ابزار بهتری برای حکمرانی جهانی هستند.
وزیر خارجه تصریح کرد: گفت‌وگو، موقعیت و شرایط برابر را با خود می‌آورد. تا آنجا که قصد داریم پذیرفته شویم، می‌پذیریم. تا آنجا که قصد داریم دربرگرفته شویم، دربرمی‌گیریم و تا آنجایی که قصد داریم شنیده شویم، می‌شنویم. گفت‌وگو می‌تواند چارچوبی برای این موضوع باشد که صدای ضعیف‌ترین‌ها شنیده شود و قوی‌ترین‌ها نیاز پیدا کنند تا مسائل خود را به دیگران توضیح دهند.
وی در ادامه گفت: بازنظم این معنای ضمنی را دربردارد که ما هم‌اکنون در مرحله گذار زندگی می‌کنیم؛ مرحله‌ای که شاهد آرامش در نظم جهانی که انتظارات ما را هدایت و سازمان‌دهی می‌کند، دیگر وجود ندارد. این مرحله گذار با خود خطر محاسبه اشتباه را به همراه داشته و همچنین به معنی اهمیت بنیادین سهم درست واقعیات نوظهور است که می‌تواند تفاوت‌ها بین ظهور و افول کشورها و مناطق را معین کند.
ظریف با بیان این که محیط در حال ظهور جهانی، جهانی پساغربی است، ادامه داد: این به معنای تحقیر جهان غرب نیست بلکه صرفا بیان این واقعیت است که غرب انحصار خود را بر تحولات مهمی که دلالت بر امنیت و سعادت جهانی دارد را از دست می‌دهد. تردیدی نیست که بر خلاف قرن ۲۰ میلادی، تمامی موضوعات مهم در جهان غرب به وقوع نمی‌پیوندد و غرب هم‌اکنون کنترل و حتی نفوذی بر تمام تحولات مهم ندارد.
وزیر امور خارجه تاکید کرد: معنای واقعی این شرایط این است که برای همسایگی پرآشوب ما در غرب آسیا، آسیای مرکزی و جنوب آسیا نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که غرب تمام راه‌حل‌ها را در اختیارمان قرار دهد و نمی‌توانیم غرب را برای تمامی مشکلات و دشواری‌های خود مقصر معرفی کند. از آنجا که مناطق جغرافیایی غیر منعطف نیستند این منطقه چه به عنوان غرب آسیا چه آسیای مرکزی یا جنوب آسیا کانون بسیاری از مشکلات جهانی به ویژه افراطی‌گری و تروریسم در نظر گرفته شده است.
وی با بیان این که برای ما بسیار آسان است که غرب را به عنوان مقصر نهایی مشکلات خود بدانیم که البته نمونه‌های متعدد تاریخی برای اثبات این مدعا وجود دارد، اظهار کرد: همزمان، برای غرب به مراتب راحت‌تر بوده که ما را مقصر مشکلاتی بداند که به مرزهایش رسیده است. مقصر جلوه دادن یکدیگر حتی میان اعضای منطقه ما شاید ساده‌ترین انحراف برای همگان باشد.
ظریف گفت: شرایط اسفباری که در آن حضور داریم برای مقصر نشان دادن یکدیگر بسیار خطیر است. واقعیت این است که ضمن تصدیق قصور بسیار زیاد، در این میان ما نیازمند ترک این عادت‌ها هستیم که توپ را به زمین یکدیگر بیندازیم. کشورهای منطقه باید دو تصور واهی را کنار بگذارند. این که آنها می‌توانند امنیت را از خارج از منطقه وارد کنند یا این که امنیت خود را به بهای ناامنی دیگری به دست آورند. ما باید افسوس‌ها و روایات خود را از گذشته را به کنار گذاشته و حرکتی واقع‌بینانه در مسیر بنای سازوکار منطقه‌ای کارآمد، واقع‌بینانه و معتدل داشته باشیم. ما نه می‌توانیم آرزو کنیم که تفاوت‌هایمان از بین برود و نه می‌توانیم نگرانی‌های خود را که ناشی از تفاوت‌ها از حیث اندازه و منابع انسانی و طبیعی است، نادیده انگاریم.
وی تاکید کرد: ما می‌توانیم با مجمع گفت‌وگوهای منطقه‌ای به ویژه در خلیج فارس که شاهد جنگ‌های بسیاری بوده است، از تهاجم صدام به ایران و سپس کویت تا عملیات نظامی آمریکا و در نهایت فاجعه انسانی در یمن آغاز کنیم. ورود به چنین مجمعی باید مبتنی بر پذیرش اصول به رسمیت شناخته شده کلی و اهداف مشترک بخصوص احترام به حاکمیت، تمامیت ارضی و استقلال سیاسی تمامی حکومت‌ها، غیرقابل تغیر بودن مرزهای بین‌المللی، عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر، حل و فصل مسالمت‌آمیز منازعات، ممنوعیت تهدید یا استفاده از قوه قهریه و ترویج و ارتقا صلح، ثبات، پیشرفت و رفاه در منطقه باشد.
وی خاطرنشان کرد: چنین مجمعی می‌تواند به ارتقا ادراکات و تعامل در سطوح دولتی، بخش خصوصی و جامعه مدنی کمک کند و به توافق حول طیفی گسترده از موضوعات از جمله اقدامات اعتمادساز، مقابله با تروریسم، افراطی‌گری و فرقه‌گرایی، تضمین آزادی، ناوبری و جریان آزاد نفت و دیگر منابع و صیانت از محیط زیست که به چالشی جدی و حیاتی بخصوص برای همسایگانمان در جنوب خلیج فارس شده است، منتج گردد. ما نیازمند منطقه‌ای قوی هستیم تا این که شاهد تصوق در منطقه باشیم.
ظریف ادامه داد: از دیدگاه ما یک منطقه قوی دارای ویژگی‌هایی از قبیل ثبات سیاسی و سرزمینی درونی، اتکا به توده مردم به عنوان منبع مشروعیت، امنیت و سعادت، هماهنگی هویت‌های ملی با شهروندی منطقه‌ای، تضمین صلح در منطقه با مشارکت تمامی کشورهای منطقه، اعتماد، تجارت و تعامل بیشتر بین کشورهای منطقه در مقایسه با قدرت‌های بیرونی است.
وی همچنین گفت: روابط اقتصادی و تعاملات مردم با مردم و تبدیل جنگ به گزینه‌ای پرهزینه و بی‌اعتبار، وجود هنگی منطقه‌ای که امنیت ملی را معادل با امنیت منطقه قرار دهد و یک محیط منطقه‌ای باثبات از دیگر ویژگی‌های یک منطقه قوی بود.
ظریف با اشاره به این که ما در ایران به وضعیت ممتاز اتکا صرف به مردم خود به عنوان منبع امنیت و پیشرفت حرکت کرده‌ایم، تصریح کرد: این در حالی است که ما از فرصت‌های پیشرفت از طریق همکاری منطقه‌ای و جهانی استقبال می‌کنیم. ما همچنین یاد گرفته‌ایم که امنیت را می‌توانیم صرفاً در منطقه‌ای امن به دست آوریم. از نظر ما عصر استیلاجویی منطقه‌ای و جهانی پایان یافته و منطقه‌ای قوی‌تر در راستای منافع ما و منافع تمامی کشورهای منطقه و در نهایت منافع تمامی جهانیان است. از این رو ما آمادگی خود را برای تعامل با همسایگانمان و تمامی علاقه‌مندان به ثبات در این منطقه اعلام می‌کنیم.
وی گفت: اصول و اهداف ما عبارتند از حفظ تمامیت ارضی و ثبات کشورهای منطقه، ترویج حکمرانی خوب در منطقه، بکارگیری خویشتن‌داری راهبردی، منع اشاعه تسلیحات هسته‌ای و کشتار جمعی و پرهیز از رقابت تسلیحاتی متعارف، ترویج موازنه منطقه‌ای، تقویت حکمرانی منطقه‌ای اقتصادی، التزام به چندجانبه‌گرایی و ارتباطات کارآمد از مسیرهای ترانزیتی بین شمال و جنوب و شرق و غرب.
وی در پایان گفت: ما با هند در ایجاد چنین شرایط همسایگی در آسیای جنوبی، مرکزی و غربی اشتراکات فراوانی داریم. ما مجدداً دست دوستی به همسایگان خود به ویژه در خلیج فارس دراز کرده تا با یکدیگر در این مسیر قدم برداریم.