جام جم آنلاين: 7 دهه از عمر راديوي ايران مي‌گذرد و امسال نيز راديو سال خوبي را آغاز كرد تا در آستانه 72 سالگي خود، اقتدارش را همچنان در كنار رسانه قدرتمند تلويزيون حفظ كند.
امواج راديو متحول شدند و راديو اقتصاد خودنمايي كرد. راديو مهارت از استان كرج به جمع شبكه‌هاي 20 گانه راديو پيوست، راديو نمايش در انتظار ورود به عرصه رسانه‌هاست و همه اين رويدادهاي خوش در بهار راديو، نويدبخش تحول در اين رسانه شنيداري است. محمدحسين صوفي، مدير راديو با شعار رسانه اميد و آگاهي،اين روزها از تولد راديو كودك و نوجوان هم خبر مي‌دهد و همه اين رويدادهاي مهم شايد بتواند گامي در جهت رفع مهجور بودن راديو در ميان رسانه‌هاي جديد باشد.
در سالروز 72 سالگي راديو به سراغ برخي از برنامه‌سازان و هنرمندان راديويي رفتيم تا درباره تاثير شبكه‌هاي تخصصي در جذب مخاطب راديو گفت‌وگو كنيم. از آنها پرسيديم چطور راديو ميتواند جايگاه واقعي‌اش را در بين مخاطبان جوان داشته باشد و در اين راه مشاركت شنوندگان و باشگاه مخاطبان چقدر تاثيرگذار است و مشاركت جوانها در امر برنامه‌سازي چقدر در طرح دغدغه‌هاي جوانها موثر بوده است.
آنها معتقدند بقاي راديو يعني جذب جوان و نوجوان، چون مخاطبان قديمي شايد به دليل خاطرات گذشته و سابقه برنامه‌هايي كه گوش مي‌كردند، امروز هم مشتري راديو باشند، بنابراين در عصر رسانه‌ها شايد كار سختي باشد كه جواني را از دنياي جذاب تصوير به دنياي تخيل و صدا هدايت كنيد، اما اين اتفاق شدني است.
راديو و لذت تخيل
فرزاد حسني، گوينده و بازيگر راديو و تلويزيون كه نوروز امسال اجراي برنامه تحويل سال شبكه 3 سيما را به عهده داشت در آستانه 72 سالگي راديو، درباره جذب مخاطبان جوان راديو مي‌گويد: اتفاقا در تعريف كلان راديو، تمام شبكه‌هاي راديويي مخاطب جوان دارند، اما راديو جوان چون به طور تخصصي به مسائل جوانان مي‌پردازد، درصد مخاطب جوانش بيشتر است. وي مي‌افزايد: به نظر من راديو رسانه جذابي است كه علاقه جوانها در اين سال‌ها به آن بيشتر از گذشته شده است. جوانها از هر قشري كه باشند حداقل يكي دو برنامه راديو را از شبكه‌هاي مختلف گوش مي‌كنند و هر جوان براساس نيازي كه دارد عنوان يكي از برنامه مورد علاقه‌اش را به ياد مي‌آورد.
مجري برنامه «چه فرصتي چه شبي» كه از راديو جوان پخش مي‌شود درباره مزيت‌هاي راديو بر ديگر رسانه‌ها مي‌گويد: راديو رسانه‌اي است كه مخاطب را به تخيل وا مي‌دارد و قدرت اين رسانه به دليل نزديكي‌ا‌ي است كه با كتاب و رسانه‌هاي نوشتاري دارد، چون مخاطب با خواندن كتاب هم وارد فضاي تخيل مي‌شود و داستان كتاب را در ذهنش مجسم مي‌كند.
حسني درباره راه‌اندازي راديو نمايش و حضورش در كنار راديوهاي ديگر گفت كه انتظار بالايي از اين شبكه وجود داشته و اين توقع وجود دارد كه راديو نمايش بتواند علاوه بر جوانها ديگر اقشار جامعه را جذب كند.
راديو در مسير تخصصي شدن
داريوش مودبيان، بازيگر و كارگردان تئاتر و نمايش‌كه اين روزها مشغول توليد نمايش راديويي براي پخش از راديو نمايش است، درباره مخاطب جوان و راديوهاي تخصصي مي‌گويد: در دنياي امروز مسلما جوانان رسانه‌هاي تصويري را بر رسانه‌هاي شنيداري ترجيح مي‌دهند، بنابراين راديو حتما بايد جذابيت ويژه‌اي داشته باشد تا شنونده جوان را به خود جذب كند.
وي مي‌افزايد: به نظر من راديو بايد تخصصي شود تا بتواند جوانان فرهيخته را جذب كند، نسل گذشته با راديو بزرگ شده‌اند و به همين دليل به راديو عنايت ويژه‌اي دارند، اما براي جوانها راديو حتما بايد اطلاع‌رساني دقيق داشته باشد و سطح دانش و آگاهي آنها را ارتقا بخشد تا آنها را خود به خود جذب كند. بنابراين راديو بايد به سمت تخصصي شدن پيش برود تا مخاطبان متخصص را هم جذب كند، حتي اگر تعداد اين مخاطبان كم باشد.
مودبيان درباره مقايسه راديو و تلويزيون هم عقيده دارد: رقابت تلويزيون و راديو ذاتا اشتباه است، چون هركدام از اين رسانه‌ها ويژگي‌هاي خاص خود را دارند و اصلا شباهتي به هم ندارند كه بتوانند وارد فضاي رقابتي شوند. پس بهتر است راديو راه خودش را برود و تلاش كند با استفاده از روش‌هاي مختلف مخاطب بيشتري جذب كند.
كارگردان و نويسنده نمايش‌هاي راديويي درباره راه‌اندازي راديو نمايش مي‌گويد: راه‌اندازي اين راديو تاثير مهمي بر تئاتر و ارائه فرهنگ تئاتري خواهد داشت و بسياري از هنرمندان جوان را كه از جريان‌هاي تئاتري و نمايش بي‌خبرند، با خود همراه خواهد كرد. ما اين تجربه را در راديو فرهنگ با برنامه پرده دوم داشتيم‌كه بيشترين مخاطبان اين برنامه را جوان‌هاي شهرستاني تشكيل مي‌دادند و يك ارتباط دوسويه بين ما ايجاد شده بود، راديو نمايش هم ميتواند نقطه اتصال همه هنرمندان جوان كشور باشد. مودبيان در ادامه درخصوص جذب شنوندگان جوان به راديو تاكيد كرد: بسياري از بررسي‌هاي كارشناسانه نشان مي‌دهد ما بايد براي جذب جوانها و اطلاع‌رساني بيشتر در راديو به سمت تخصصي بودن و فرهيختگي گام برداريم.
رسانه‌ها براي راديو تبليغ كنند
آشا محرابي بازيگر و كارگردان راديو، تلويزيون و تئاتر كه بيشتر فعاليت‌هايش را اين روزها روي نمايش‌هاي راديويي متمركز كرده است درباره تحولات اخير راديو خصوصا راه‌اندازي شبكه‌هاي تخصصي مي‌گويد: من خيلي به اين تحولات راديو اميدوارم و فكر مي‌كنم اگر تلويزيون هم با بخش تبليغي خود به راديو كمك كند، اين شبكه‌ها خصوصا شبكه نمايش ميتواند موفق شود.
فرزاد حسني: راديو رسانه‌اي است كه مخاطب را به تخيل وا مي‌دارد و قدرت اين رسانه به‌دليل نزديكي‌ا‌ي است كه با كتاب و رسانه‌هاي نوشتاري دارد چون مخاطب با خواندن كتاب هم وارد فضاي تخيل مي‌شود و داستان كتاب را در ذهنش مجسم مي‌كند
محرابي درباره آمادگي مركز نمايش براي راه‌اندازي راديو نمايش گفت: همكاران ما در مركز نمايش در حال آماده‌سازي مراحل اوليه افتتاحيه اين شبكه هستند كه با اين انرژي و تلاش دوستان اميدوارم مورد توجه مخاطبان قرار گيرد كه البته در اين راه كمك رسانه‌ها خصوصا مطبوعات بسيار تاثيرگذار است.
محرابي در آستانه سالگرد 72 سالگي راديو از علاقه‌اش به اين رسانه چنين مي‌گويد: راديو ميتواند بستر مناسبي براي تخيل‌پردازي ذهن جوان‌هاي خلاق باشد، چون مخاطب و خالق اثر باهم همگام هستند و اين اتفاق خوشايندي است كه فقط در راديو شكل مي‌گيرد و اميدوارم صداي ماندگار راديو همچنان فراگير شود.
مخاطبان جوان اميد آفرين هستند
فريبرز گلبن، تهيه‌كننده‌اي كه مدت 40 سال است با راديو همكاري دارد روي مساله جذب جوانها به راديو تاكيد دارد. او در اين باره مي‌گويد: يك گروه محقق در راديو جوان مدت‌هاست كه روي اين موضوع كار مي‌كنند و همچنان در‌حال تلاشند تا روش مناسبي براي اين معضل كه «راديو آن طور كه بايد مورد توجه جوانها قرار نمي‌گيرد» پيدا كنند.
اين پژوهش در حالي صورت مي‌گيرد كه در سال‌هاي اخير از اقتدار راديو كم نشده است. همان طور كه سينما با ورود تلويزيون ماهيت و راهش را حفظ كرد راديو هم با جامعه‌شناسي و غني‌سازي خود كه يكي از آنها وجود راديوهاي تخصصي است، ميتواند ادامه پيدا كند.
گلبن در ادامه راديو را يك رسانه هميشه همراه توصيف مي‌كند و مي‌گويد: ارتباط متقابل مخاطب با راديو، خصوصا مخاطب جوان اميدواركننده است و شبكه‌هاي تخصصي مي‌توانند با ترفندهاي خاص خود مخاطب ويژه‌شان را جذب كنند.
راديو و عصر جوانان
محمدرضا قديريان ، بازيگر راديو و تلويزيون ميزان تاثيرگذاري رسانه پرمخاطب را يكي از مهم‌ترين عوامل جذب مخاطب راديو مي‌داند و مي‌گويد: رسانه در هر مقطع سني ميتواند روي مخاطب تاثيرگذار باشد. اگر رسانه حرفه‌اي كار كند ميتواند به طرح و بررسي مشكلات جوانها بپردازد و در اين جهت همه شبكه‌ها مي‌توانند مخاطب جوان داشته باشند. مثلا مسائل بهداشتي جوانان در راديو سلامت، مسائل اقتصادي در راديو اقتصاد، مسائل ورزشي در راديو ورزش و... بررسي شود. پس همه شبكه‌ها با تفكر ويژه خود مي‌توانند جوانان را با خود همراه كنند. قديريان يكي از معضلات برنامه‌سازي براي جوانها را پخش نابهنگام و بي‌موقع آنها ذكر مي‌كند و در اين باره مي‌گويد: بهترين ساعت پخش برنامه براي جوانها عصر است كه اكثر شبكه‌ها در اين ساعت برنامههاي غيرجوان‌پسند پخش مي‌كنند كه اين موضوع به شدت در دور كردن جوانان از راديو موثر است.
كمك به باور مخاطب
بشير جعفري‌نيا از سردبيران جوان راديو تهران هم ريتم تند و شاد و طنز برنامه‌ها را از عوامل جذب مخاطب جوان براي راديو عنوان مي‌كند و مي‌گويد: براي جوانها بايد برنامه‌هايي براساس نياز و سليقه آنها توليد شود و از پخش برنامههاي طولاني حتي در قالب موسيقي هم خودداري شود. به اين دليل جوانها بيشتر دوست دارند برنامههاي كوتاه و گزيده و مفيد بشنوند. جوان‌هاي امروز بي‌حوصله‌اند و زمان زيادي براي شنيدن برنامههاي راديو بخصوص آنها كه طولاني‌اند، ندارند. جعفري‌نيا درباره تخصصي شدن راديو مي‌گويد: اگر هر راديو در حوزه خودش به موضوعات مختلف ويژه جوانان بپردازد ميتواند مخاطبش را جذب كند حتي شبكه‌هاي عمومي هم مي‌توانند با برنامه جذابي مثل مكث 95 جوان‌هاي بي‌شماري را به شنيدن راديو ترغيب كنند.
راديو يك رسانه خوب و پوياست به شرطي كه به آن نگاه خوب متفكرانه صورت گيرد اگر اين اتفاق بيفتد آينده‌خوبي در انتظارش است.
وي در خاتمه مي‌گويد: برنامه‌ساز ميتواند باحركت صحيح خود در چارچوب برنامه‌سازي كه برايش تعريف شده به باور مخاطب كمك كند. در غير اين صورت شنونده جوان خود را از دست مي‌دهد.
تلاش براي رسيدن به استانداردهاي فني جهاني
نازنين مهيمني بازيگر جوان مركز نمايش و برنامه طنز جمعه ايراني به عنوان يك جوان هنرمند راديويي علاقه جوانها را به راديو مستلزم تبليغ مناسب مي‌داند و مي‌گويد: خيلي از جوانها مخاطب هميشگي راديو نيستند، مگر اين كه بر طبق عادت خانوادگي شنونده راديو باشند، پس براي علاقه‌مند كردن آنها به راديو، تبليغ شرط اول است از طرفي مديران راديو بايد ساخت برنامههاي جوان پسند را به خود جوانان بسپارند. چون جوانان روحيه و سليقه همسالان خود را بهتر مي‌شناسند.
مهيمني درباره راه‌اندازي شبكه‌هاي تخصصي مثل راديو جوان مي‌گويد: هر جوان بنا به نيازهاي خودش شبكه‌اي را براي شنيدن انتخاب مي‌كند كه در اين راه گستردگي شبكه‌ها ميتواند قدرت انتخاب را افزايش دهد.
بازيگر نمايش‌هاي جمعه ايراني ، چشم‌انداز آينده راديو را در آستانه 72 سالگي رسانه شنيداري در ايران روشن ارزيابي مي‌كند و مي‌افزايد: در راديو هر سال شاهد رشد خوبي هستيم و امسال هم با راه‌اندازي 2 شبكه به استقبال سالروز تولدش مي‌رويم، اما در اين راه بايد تلاش كنيم خودمان را به استانداردهاي فني و استوديويي جهاني نزديك كنيم. امروز بهترين استوديوي ضبط نمايش، استوديو 8 مركز نمايش است كه هنوز استوديوهاي ديگر نتوانستند به آن امكانات دست پيدا كنند، اميدوارم سال آينده شاهد پيشرفت‌هاي ديگر راديو باشيم و دغدغه كم شنيده شدن برنامههاي راديو را نداشته باشيم. اهالي راديو هريك به نوعي از دغدغه‌هاي خود براي راديو گفتند آيا واقعا مخاطب راديو با اين تعدد شبكه‌ها و ارتقاي كيفيت توليدات راديو و راه‌اندازي راديو نمايش و افزايش برنامههاي طنز به خواسته‌هاي اصلي خود از راديو مي‌رسد؟ در اين راه تلويزيون براي بهتر شنيده شدن راديو چه كمكي به اين رسانه قديمي ميتواند بكند؟
زينت پستادست / گروه راديو و تلويزيون