تجاوز نظامي امپراتوري عثماني به مرزهاي غربي ايران (1286 ش)

دولت عثماني در آغاز مشروطيت و زماني كه دولت ايران درگير مسائل داخلي و مبارزه با آزادي خواهان و مشروطه‏طلبان بود، با فرصت‏طلبي، چند منطقه از نواحي مرزي ايران را مورد تجاوز قرار داد و برخي مناطق را به اشغال خود درآورد. در اين ميان، بر اثر اعتراض شديد روسيه و انگلستان، عثماني مجبور به تخليه آن نواحي گرديد، اما با حملات ديگر، آن مناطق را دوباره تصرف كرد. اين بار نيز بر اثر اعتراض روسيه و انگلستان، نيروهاي عثماني عقب‏نشيني كردند. اعتراض اين دو دولت به خاطر ايران دوستي و يا رعايت حقوق بين‏الملل نبود بلكه آنان درصدد بودند تا ايران و منافع آن را خود به تنهايي به يغما ببرند و مزاحمي نداشته باشند. چنان كه در اين مسير قراردادهاي استعماري فراواني عليه ايران امضا كردند. به طوري كه ايران را به سه منطقه نفوذ روس و انگليس و بي‏طرف تقسيم كرده و به طور ثابت در كشور حضور نظامي داشتند.

آغاز به كار اولين خط كشتيراني ايران در درياي خزر (1368 ش)

اولين خط كشتيراني ايران در درياي خزر با حضور وزراي راه و ترابري، اقتصاد و دارايي، جهاد سازندگي و برخي مسؤولان محلي در دهم مرداد ماه 1368 ش آغاز به كار كرد. با ايجاد اين خط كشتيراني در آب‏هاي خزر، قدرت صادرات و واردات كالا از طريق اين آبراه مهم افزايش چشمگيري يافت. با شروع به كار اين خط، جمهوري اسلامي ايران، مبادي ورودي خود را گسترش داد و با اين خط، مسير صادرات به اروپا در حدود چهارهزار كيلومتر كوتاه شد. همچنين فعال شدن اين خط، در ترانزيت كالا تأثير به سزايي بر جاي نهاد.

درگذشت "ابن خلدون" مورخ بزرگ مسلمانان(808 ق)

عبدالرحمن بن محمد بن خلدون معروف به ابن خلدون ملقب به ولي الدين، از بزرگان و مشاهير مورخين مسلمان، در اول رمضان سال 732 ق درتونس به دنيا آمد. وي از جواني به كارهاي دولتي پرداخت ولي پس از مدتي به واسطه‏ي بدگويى ديگران به زندان افتاد و از كارهاي دربار فاصله گرفت. از آن پس به مطالعات علمي روي آورد و دست به تاليف كتاب زد. ابن‏خلدون در زمان خود در تاريخ‏نويسي مشهور بود اما انديشه‏هاي وي در آن زمان بازتاب كافي نيافت و از قرن سيزدهم هجري قمري نام، آثار و افكار او، مطرح شد. مهم‏ترين اثر ابن‏خلدون، كتاب تاريخ او موسوم به "كتاب العِبَر و ديوان المُبَتدَأ و الخَبر في ايّام العَرَب و العَجَم و البَربَر" در هفت جلد ضخيم به چاپ رسيده كه جلد اول آن به عنوان مقدمه، در فلسفه‏ي تاريخ و اجتماع، شهره‏ي خاص و عام است. ابن‏خلدون را مخترع و پديدآورنده‏ي علم عمران نيز گفته‏اند. سرانجام ابن خلدون در 76 سالگي در قاهره وفات يافت ودر همان شهر به خاك سپرده شد.

رحلت آيت ‏اللَّه "شيخ محمدحسين كاشف ‏الغطاء" عالم بزرگ جهان اسلام(1373 ق)

علامه محمدحسين بن علي كاشف‏الغطاء نجفي، در سال 1294 قمري از خانداني اهل علم و معروف به دانش و فضيلت در نجف اشرف متولد شد. ايشان مقدمات علوم را در زادگاه خويش خواند و آن‏گاه در حلقه‏ي درس دانشمندان بزرگ زمان خويش درآمد. آخوند ملامحمد كاظم خراساني، حاج آقارضا همداني، سيد محمدكاظم يزدي، ميرزا حسين نوري، ميرزامحمدباقر اصطهباناتي و شيخ محمدرضا نجف‏آبادي از جمله اساتيد وي بودند. كاشف الغطاء داراي استعدادي سرشار و ذكاوتي بسيار بود و در مدت كوتاهي توانست به مدارج عالي دست يابد و محل اعتماد مخصوص علماي حوزه‏ي نجف قرار گيرد. وي علاوه بر مقام علمي، در فن خطابه و سخنراني نيز مقامي بس بلند داشت و سفرهاي متعددي به كشورهاي مختلف نموده و به هدايت مسلمين پرداخته است. آيت اللَّه كاشف الغطاء حتي به كليسا مي‏رفت و ضمن سخنراني، اشتباهات مبشّرين مسيحي را روشن مي‏ساخت. ايشان يك بار، پس از اقامه‏ي نماز جماعت در مسجدالاقصي در حضور 150 نماينده از كشورهاي اسلامي و 20/000 نمازگزار، سخنراني مهمي ايراد كرد و مسلمانان را براي مبارزه با رژيم صهيونيستي تهييج نمود. بر اساس همين انديشه‏هاي سياسي بود كه ايشان درغالب جنبش‏هاي آزادي‏بخش و ضداستعماري شركت مي‏جست. از اين عالم بزرگوار بيش از 40 جلد تأليف و ترجمه به جاي مانده است. كه: تحريرالمجله (5 جلد)، وجيزة المسائل، المراجعات الريحانيه (2 جلد) از آن جمله‏اند. معظم‏له پس از چند روز بيماري در 28 تيرماه 1334 ش در منطقه‏ي كرند كرمانشاه در 79 سالگي دارفاني را وداع گفت. پيكر مطهرش پس از تشييع به بغداد حمل و در وادي‏السلام نجف اشرف مدفون گرديد. اين جمله از ايشان است: "آمريكا براي ما، فقر، جهل و عقب‏افتادگيِ در ترقي و آبادي، زراعت و صنعت را مي‏خواهد تا در برابرشان ذليل و خاشع باشيم و به غارت منابع ثروتمان به وسيله‏ي آن‏ها راضي شويم". او در ديدار با سفير آمريكا درباره‏ي اشغال فلسطين گفت: "قلب‏هاي ما از دست شما آمريكايي‏ها مجروح است. شما ضربه‏ي ناجوانمردانه‏اي به ما زديد كه هرگز در برابر آن سكوت نخواهيم كرد".

تولد "ژان لامارْكْ" زيست شناس و طبيعي دان معروف فرانسوي (1744م)

ژان باتيست پيِر آنتوان دومونه لامارْكْ دانشمند زيست شناس و طبيعي دان فرانسوي در 1 اوت 1744م درفرانسه به دنيا آمد. وي در نوجواني به نظام پيوست اما پس از چند سال اين كار را رها كرد. لامارك چون در باغ پادشاهي رفت و آمد داشت، به جمع‏آوري گياهان علاقه زيادي پيدا كرد. وي هم‏چنين سالياني به تحصيل پرداخت و ضمن فراگيري طب، به شيمي، هواشناسي و به ويژه گياه‏شناسي علاقه‏مند شد. لامارك پس از چندي كتاب گياهان فرانسه را نگاشت كه شهرت فراواني برايش به ارمغان آورد و به عضويت آكادمي علوم فرانسه درآمد. لامارك هم‏چنين در دوره انقلاب كبير فرانسه، سرپرستي موزه تاريخ طبيعي پاريس را به عهده داشت. مهم‏ترين فعاليت علمي لامارك، تحقيقات جامع و مفصّل او درباره بي‏مهره‏گان زنده و فسيل‏ها است. هم‏چنين وي با انتشار كتاب تاريخ طبيعي بي‏مهره‏گان توانست حيواناتي راكه شباهتي با هم دارند به هم نزديك كند. در اين زمان، اين فكر به خاطرش آمد كه ممكن است تمام حيوانات از چند اصل و مبدأ نزديك به هم و مشترك سرچشمه گرفته‏اند. موضوع ديگري كه لامارك از خود سؤال مي‏كرد اين بود كه چرا حيوانات تغيير شكل پيدا مي‏كنند و خود جواب مي‏داد، علت، تاثير محيط است. لامارك اين افكار را كه اساس فلسفه پيروان تغيير شكل موجودات است در سال 1809م در كتابي به نام فلسفه حيوان‏شناسي منتشر نمود. تاكيد لامارك درباره تطور و تكامل موجودات زنده بر دو اصل تاثير محيط و واكنش موجود زنده به اين تاثير و نيز وراثتِ صفاتِ اكتسابي است. انديشه‏هاي لامارك، بعدها موجب اختلاف و نزاع فراواني بين دانشمندان علوم طبيعي گرديد و طرفداران نظرات لامارك، به لاماركيسم معروف شدند. كتاب فسلفه جانورشناسي و تاريخ جانوران بي‏مهره نيز بعدها مبناي فرضيه تكامل تدريجي موجودات زنده گرديد. ژان باتيست لامارك كه به عنوان پايه‏گذار علم نوين طبيعي، معروف است سرانجام در 18 دسامبر 1829م در 85 سالگي درگذشت.