كودكان هنگام تولد، توانايي‌هاي بالقوه خدادادي بي‌شماري دارند كه با رشد و تكامل آنها كم‌كم بروز و ظهور پيدا مي‌كند. اما اين‌كه چه مقدار از آنها به فعل درمي‌آيد، به محيط و تجربه‌هاي كودك در ماه‌ها و سال‌هاي اول عمر او بستگي دارد. البته نبايد نقش والدين و اطرافيان را ناديده گرفت.
والدين به راحتي مي‌توانند شرايط مناسبي براي كودك خود فراهم كرده و پيمودن مسير تكامل براي او را تسهيل كنند. آنها بايد از به كار بردن وسايلي كه حركات كودك را محدود مي‌كند خودداري ورزند. مناسب است پدر و مادر شرايطي را فراهم آورند كه كودك بتواند در دماي مناسب محيط، با بدن لخت خود از تحريكات مناسب محيطي برخوردار شود. به عنوان مثال مي‌توانيد كودك را در لگن آب گذاشته و اجازه دهيد بازي كند.
دكتر فيروزه ساجدي متخصص كودكان در رابطه با تكامل كودكان به جام‌جم مي‌گويد: «كودك بايد بتواند دنياي پيرامون خود را از طريق حواس بينايي، بويايي، شنوايي، لامسه و... تجربه كرده و فرصت جستجوي محيط را داشته باشد و بداند در اطرافش چه مي‌گذرد.»
دكتر ساجدي با اشاره به كودكاني كه در سنين تولد تا سه ماهگي هستند، توضيح مي‌دهد: «در اين سنين قرار دادن اسباب‌بازي‌هاي متحرك با رنگ‌هاي جالب بالاي تخت كودك و استفاده از محافظ‌هايي با رنگ‌هاي روشن در اطراف تخت او مي‌تواند در فعال كردن حواس كودك موثر باشد. همچنين نگاه كردن و صحبت نمودن با كودك زماني كه بيدار و هوشيار است و پاسخ دادن به صداهايي كه از خود درمي‌آورد، مي‌تواند توجه او را جلب كند.»
اين دانشيار دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي ادامه مي‌دهد: «در اين سنين والدين مي‌توانند با گرفتن وسايلي با رنگ روشن نزديك به صورت او به مدت 8 تا 10 ثانيه و سپس حركت دادن آن به اطراف باعث تسهيل توجه و قدرت تعقيب او بشوند.»
3 تا 6 ماهگي
دكتر ساجدي با اشاره به آموزش نشستن و تحمل وزن در اين دوران يادآور مي‌شود: «در اين سنين كودك را در گوشه صندلي يا تخت بنشانيد و خود نيز كنار او بنشينيد تا نشستن را به او بياموزيد. براي آموزش تحمل وزن بدن بايد شيرخوار را از زير بغل گرفته و او را آرام پايين بياوريد تا با كف پايش زمين را لمس كند. البته در اين سنين بايد وي را تشويق كنيد تا جغجغه را هم بگيرد و پس از مدتي بازي كردن، آن را از دستش بگيريد. خوب است در اين ماه‌ها آينه را نيز به او نشان داده و به كودك لبخند بزنيد و هنگام گريه كردن هم به او پاسخ دهيد.»
6 تا 9 ماهگي
اين متخصص كودكان در رابطه با مهارت‌هاي مربوط به اين سنين، خاطرنشان مي‌كند: «در اين دوران اسباب‌بازي جالبي مقابل او و البته دور از دسترسش قرار داده و با اين كار كودك را تشويق به خزيدن كنيد. به او اجازه دهيد داخل وان حمام با اسباب‌بازي‌هايش بازي كند، ولي هرگز او را كنار يا داخل آب تنها نگذاريد.»
وي با تاكيد بر اهميت صحبت كردن والدين با كودك، توصيه مي‌كند: «صداهاي ساده‌اي ايجاد كرده و كودك را تشويق كنيد آنها را تكرار كند. بايد او را ترغيب كنيد به طرف صدا بچرخد. در اين دوران از زندگي كودك مهم است كه تصاوير روشن و جذاب كتاب و مجله‌هاي مناسب سنش را به او نشان داده و آنها را برايش نام ببريد.»
9 تا 12 ماهگي
دكتر ساجدي توضيح مي‌دهد: «در اين سنين به بازي‌هايي كه براي او جالب است دقت كرده و آنها را انجام دهيد. مي‌توانيد اسباب‌بازي‌اي را زير پتو قرار داده و از او بخواهيد آن را پيدا كند. علاوه بر اين خوب است كه اشياي غلتاني مانند توپ را در اختيار او قرار دهيد.» وي تاكيد مي‌كند والدين بايد كودك را روي سطحي صاف و ايمن قرار دهند تا آزادانه بخزد و جستجو كند.
12 تا 24 ماهگي
اين متخصص كودكان ادامه مي‌دهد: «در اين سنين از كودك بخواهيد اجزاي بدنش را نام ببرد. همچنين با كودك توپ بازي كرده و غلتاندن توپ را به او بياموزيد. مداد و كاغذي براي نقاشي در اختيار او قرار داده و تشويقش كنيد با مداد رنگي رنگ كند. در ضمن مي‌توانيد از او بخواهيد به عروسكش غذا داده، لباس تنش كند و آن را بخواباند.»
به گفته وي، بايد كودك را تشويق كرد با نگاه كردن به تصاوير كتاب در مورد آنها صحبت كند و حلقه‌ها و مكعب‌ها را روي هم قرار دهد.
2 تا 3 سالگي
كودك در اين سن بايد بتواند به كمك بزرگترها اشيا را بر اساس شكل، اندازه و رنگ طبقه‌بندي كند. بهتر است با خريدن جورچين‌هاي مختلف براي كودك، به او در اين كار كمك كنيد. دكتر ساجدي با اشاره به آموختن شيوه صحيح در دست گرفتن مداد، مي‌گويد: «خط خطي كردن و نقاشي كردن را به او ياد دهيد. در اين دوره بايد مسواك زدن را به كودك آموخته و آموزش توالت رفتن را شروع و كامل كنيد. وقتي كودك شيئي را به دست مي‌گيرد در موردش به او اطلاعات كافي بدهيد.»
وي به والدين توصيه مي‌كند زماني كه كودك مي‌خواهد چيزي را به آنها نشان داده و صحبت كند، به او توجه كنند.
3 تا 5 سالگي
والدين نبايد تصور كنند در اين سالها كودك ديگر نيازي به توجه و رسيدگي نداشته و لازم نيست در رابطه با تكامل رفتاري او كاري انجام شود. دكتر ساجدي يادآور مي‌شود: «در اين سالها هر روز همراه با او كتابي بخوانيد. الك دولك بازي كرده و لي‌لي كنيد. همچنين بايد به او باز و بسته كردن زيپ و دكمه را بياموزيد و عواطف خود را با بوسيدن كودك يا گفتن كلمات محبت‌آميز به او نشان دهيد.»
در نهايت به خاطر بسپاريد كودكان بايد احساس كنند والدين، اطرافيان و مراقبين دوستشان دارند و از آنها حمايت مي‌كنند.