مرگ "محمدعلي شاه" پادشاه مستبدِ قاجار (1303 ش)

محمدعلي شاه قاجار در سال 1249 ش در تبريز به دنيا آمد و پس از فراگيري مقداري از تحصيلات، در 17 سالگي اولين شغل دولتي را به او سپردند. او پس از روي كارآمدن مظفرالدين شاه، به وليعهدي انتخاب شد و در اين زمان علاوه بر ولايت آذربايجان، به هنگام سفر پدرش به فرنگ، متكفل امور مملكت بود. وي هر چند پس از آن كه پدرش فرمان مشروطه و قانون مشروطيت را امضا كرد، خود نيز آن را تأييد نمود ولي پس از به دست گرفتن قدرت از در مخالفت با مشروطه‏طلبان درآمد و مشكلات فراواني را براي مملكت به وجود آورد. عاقبت در تيرماه 1287 ش، مجلس شوراي ملي را به توپ بست و از اين زمان دوران استبداد صغير آغاز شد. اين عمل شاهِ قاجار با واكنش تند مشروطه‏خواهان در سراسر كشور مواجه شد تا اين كه آنان تهران را به تصرف خود در آورده و او را از سلطنت خلع كردند. از اين رو وي به سفارت روس پناهنده شد و پس از چندي ايران را ترك كرد. محمدعلي ميرزا پس از خروج از ايران، مدتي در روسيه، عثماني و اروپا ساكن شد. تا اينكه پس از سال‏ها دوري از وطن و سرگرداني، در 16 فروردين سال 1303 ش، در 54 سالگي در اروپا درگذشت.

استعفاي سرلشكر "فضل اللَّه زاهدي" عامل كودتاي 28 مرداد از نخست‏ وزيري (1334 ش)

سرلشگر فضل اللَّه زاهدي از ابتداي كودتاي سوم اسفند 1299ش، با رضاخان ميرپنج همراه بود و در كنار او سمت‏هاي مختلف را كسب كرد. وي در دوران اول حكومت محمدرضا پهلوي نيز به مناصبي دست يافت كه آخرين آنها پست وزارت كشور در كابينه دكتر مصدق بود. با اين حال وي به عنوان بهترين مهره و گزينه، مامور اجراي كودتا عليه مصدق در 28 مرداد 1332 شد. با سقوط مصدق و بازگشت محمدرضا پهلوي به كشور و تثبيت رژيم پهلوي، سرلشگر زاهدي به عنوان پاداش، سمتِ نخست‏وزيري را برعهده گرفت. ولي از آنجا كه در اين جايگاه، براي خود مقام و پايگاه خاصي قائل شده بود، پس از حدود بيست ماه از صدارت، به اصرار شاه و بر اساس توافق آمريكا، از رياست دولت كناره گرفت و همان روز به عنوان رياست نمايندگي دائم ايران در دفتر اروپايي سازمان ملل در ژنو منصوب گرديد و تا هنگام مرگ در سال 1348، عهده‏دار اين سمت بود.

شكل‏گيري سازمان اطلاعات و امنيت كشور پس از روي كار آمدن دولت اقبال (1336 ش)

سازمان اطلاعات و امنيت كشور معروف به ساواك، يك روز پس از انتخاب دكتر منوچهر اقبال به نخست وزيري، به دستور وي، دست به كار شد. رييس ساواك كه از طرف شاه انتخاب مي‏شد، به عنوان معاون نخست وزير فعاليت مي‏كرد و داراي اختيارات وسيع امنيتي و اطلاعاتي بود. ساواك ظاهراً از بدنه اصلي ارتش و پليس جدا شد ولي بعدها به اندازه‏اي وسعت پيدا كرد كه كنترل ارتش و پليس هم با آن بود. در تشكيل ساواك، آمريكا و رژيم صهيونيستي مداخله تام داشتند و بنيانگذار آن در حقيقت دولت آمريكا بود و تمام برنامه‏هاي آن با نظارت آمريكا انجام مي‏شد. ساواك در طول فعاليت خود با شدت و خشونت به سركوبي مخالفان مي‏پرداخت تا جايي كه تدريجاً اين سازمان بر تمام وزارت‏خانه‏ها و سازمان‏هاي دولتي مسلط شد و هرگونه استخدام و انتصابي بايد با موافقت آنجا صورت مي‏گرفت. ساواك در طي سال‏ها، معترضين به رژيم را به بدترين وجهي تحت شكنجه قرار مي‏داد و از هيچ كس جز شاه، اطاعت نمي‏كرد. اين سازمان مخوف سرانجام در اقدامي عوام فريبانه براي آرام ساختن مردم توسط بختيار در روزهاي پاياني عمر رژيم، منحل شد. همچنين پس از انقلاب، برخي رهبران اصلي آن از جمله ارتشبد نصيري، رييس ساواك به حكم دادگاه انقلاب تيرباران شدند.

انعقاد "معاهده‏ ي پاريس"، بين ايران و انگليس در عهد "ناصرالدين شاه"(1273ق)

هرات از ديرباز متعلق به سرزمين ايران بود ولي در زمان محمدشاه قاجار از دست ايران خارج شد. ناصرالدين شاه براي الحاق دوباره‏ي آن به هرات لشكركشي كرد و در صفر 1273 ق اين شهر را تسخير نمود. اين عمل كه به مذاق انگلستان خوش نيامد باعث عكس‏العمل آنان گرديد و جزيره‏ي خارك، بوشهر و برخي نواحي خوزستان را اشغال كردند. پس از اين تيرگي روابط، ايران نماينده‏اي جهت برطرف نمودن كدورت‏ها به پاريس فرستاد و در آن‏جا پيمان پاريس امضا شد كه به موجب آن، ايران حق مداخله در افغانستان را ندارد و بايد از ادعاهاي خود درباره‏ي هرات چشم پوشي كند. اين معاهده باعث نفوذ هرچه بيشتر انگليس در ايران گرديد و به وجهه‏ي دولت لطمه زد.

تولد "هنري راوْلينْ سون" محقق و مستشرق انگليسي (1810م) (ر.ك: 5 مارس)

هنری کروزویک راولین‏سون خاور‌شناس معروف انگلیسی در تاریخ5 آوریل سال ۱۸۱۰ میلادی در نزدیکی آکسفورد انگلستان به‌دنیا آمد. وی پس از طی تحصیلات متوسطه، وارد ارتش شد و از طریق شرکت هند شرقی عازم هندوستان گردید. راولین‌سون در جریان این سفر، به فراگیری زبان و ادبیات فارسی تشویق شد و این زبان را آموخت. آشنایى و تسلط او به زبان فارسی باعث شد تا به‌همراهی جمعی از افسران انگلیسی جهت آموزش نظامی به ایران اعزام شود. از آنجایى که راولین‌سون فارسی را به روانی حرف می‌‏زد، مورد توجه شاه ایران و مقامات دربار قرار گرفت. وی پس از چندی به کرمانشاه عزیمت کرد و به تحقیق و بررسی درباره سنگ‌نوشته‏های آثار باستانی کرمانشاه مشغول شد. از این‌رو، تا زمانی که در ایران بود از کتیبه‏های تخت جمشید، کتیبه‏های میخی طاق بستان و کوه بیستون رونوشت برداشت و سال‏‌ها بر روی آن‌ها مطالعه نمود تا توانست به کشف آن‌ها نائل آید. خواندن کتیبه‏های بیستون مانند کلیدی بود که درهای بسته تاریخ قدیم را باز کرد. هم‏چنین نبوغ راولین‌سون در پیدا کردن این کلید و ترجمه سنگ‌نوشته‏های میخی، از کامیابی‏هایى است که نصیب وی شد. او این متون را ترجمه کرد و ترجمه‏ای از آن را به زبان فارسی به محمدشاه قاجار اهدا نمود. توفیق او در این امر باعث شد تا کمپانی هند شرقی به او مدال طلا دهد و به‌عنوان نماینده پارلمان انگلستان انتخاب گردد. راولین‏سون چندی پس از آن به‌عنوان وزیرمختار به ایران آمد اما کار اصلی او هم‌چنان تحقیق در تاریخ ایران و متون میخی بود. هرچند در این میان به‌عنوان وزیرمختار بریتانیا، سیاست‏های استعماری انگلستان را نیز در منطقه دنبال می‌‏کرد و در جست‌وجوی مطامع استعمار پیر هم بود. در کنار آن، موفقیت‏های علمی راولین‌سون موجبات عضویت وی در انجمن‏های علمی متعددی را فراهم آورد و القاب و عناوین زیادی را دریافت کرد. از راولین‌سون آثاری به‌جای مانده که کتب «کتیبه میخی فارسی در بیستون»، «مطالعات درباره کتبیه‏های میخی آسیای غربی» و «یادداشت‏هایی درباره قدیمی‏‌ترین ادوار تاریخی بابل» و مقالات متعدد دیگر از آن جمله‏اند. هنری کروزویک راولین‌سون سرانجام در پنجم مارس ۱۸۹۵م در سن هشتاد و پنج سالگی درگذشت.

پايان جنگ نيروي دريايي هلند و انگليس (1654م)

جنگ‏هاي انگليس و هلند معمولاً برسر تصرف سرزمين‏ها و يا به دليل بروز اختلافات سياسي و مذهبي بود. اما در سال 1652، جنگي ميان دو كشور به وقوع پيوست كه ريشه در رقابت‏هاي تجاري و اقتصادي داشت. چرا كه هر يك از اين دو كشور از موفقيت تجارتي طرف ديگر خشمناك بودند. از اين رو به دنبال بهانه‏اي بودند تا ديگري را از صحنه حذف نمايند. در نهايت، جنگ هنگامي آغاز شد كه در 23 مارس 1652م، ناوگاني از هلند در حال تردد در آب‏هاي انگليس نسبت به كشتي‏هاي انگليسي اداي احترام نكرد و به اين بهانه جنگي ديگر آغاز شد كه سه مرحله به طول انجاميد. دو كشور قدرت‏مند اروپايى قرن هفدهم درصدد حذف نفوذ ديگري در درياي مانش، درياي شمال، اقيانوس اطلس و هند شرقي بودند. اين جنگ‏ها هر بار طي قراردادهايي به پايان مي‏رسيد اما پس از مدتي، بار ديگر شعله‏ور مي‏شد. در سومين مرحله جنگ دريايي، هلندي‏ها، انگليس را مجبور به پذيرش صلح نمودند كه اين قرارداد در 5 آوريل 1654م به امضا رسيد و آتش‏بس اعلام گرديد.