از خودگذشتگی آتش‌نشانان در فرونشاندن آتش غول آهنی پلاسکو و شهادت حدود 20 آتش‌نشان در این حادثه با قدردانی شایسته‌ از سوی مردم کشورمان مواجه شد، اما از همان روزهای اول بروز حادثه، کمپینی با عنوان تحریم خرید مواد منفجره برای چهارشنبه‌سوری در فضای مجازی و صفحات اینستاگرام و پست‌های تلگرامی به راه افتاد. «تحریم خرید مواد منفجره برای چهارشنبه‌سوری به پاس قدردانی از آتش‌نشان‌ها؛ برای چهارشنبه‌سوری امسال از خرید مواد منفجره خودداری کنید تا این انسان‌های بزرگوار بتوانند حداقل چهارشنبه‌سوری امسال در کنار خانواده‌های خود باشند یا مسئولیت کمتری داشته باشند‌. ای‌کاش همه ما حداقل برای امسال به فکر این عزیزان باشیم...» حتما این متن به دست شما هم رسیده است. آیا از این کمپین حمایت می‌کنید؟ اصلا چه کار کنیم تا چهارشنبه‌سوری به چهارشنبه‌سوزی تبدیل نشود؟

بدون شک چهارشنبه‌سوری‌ شب دلهره و نگرانی است، چون واقعا هیچ سالی نیست که حوادث تکان دهنده چهارشنبه آخر سال در آن رخ نداده باشد. حتی قربانیان این گونه حوادث اگر به واسطه بازی با مواد محترقه جانشان را از دست ندهند در معرض عوارضی مثل نابینایی و قطع دست یا پا قرار دارند و در این صورت همه عمر خود را با حسرت و پشیمانی می‌گذرانند. دکتر ابراهیم محمودی، متخصص پوست و مو به جام‌جم می‌گوید: سوختگی سطحی و نیمه عمیق و عمیق (سوختگی درجه یک، دو و سه) مهم‌ترین و بیشترین حوادث چهارشنبه‌سوری را بویژه برای کودکان، نوجوانان و جوانان به وجود می‌آورد. سوختگی در درجه نخست به صورت سطحی است و سوختگی درجه دو به زیر پوست نفوذ می‌کند و جراحت درجه سوم آن به صورت عمقی رخ می‌دهد. در این میان، اقدامات موثر در مواجهه با سوختگی‌ها این است که افراد ابتدا باید محل سوختگی را با آب سرد و تمیز به مدت حداقل 10 دقیقه شست‌و‌شو دهند. خارج کردن آرام لباس مصدومانی که دچار سوختگی شده‌اند، پرهیز از ترکاندن تاول‌ها و پوشاندن آنها با باند استریل، اقدامات بعدی در مواجهه با سوختگی‌ چهارشنبه‌سوری محسوب می‌شود.

از مشکلات چشمی تا تنفسی

به گفته دکتر محمودی، آسیب‌‌دیدگی‌ چشمی نیز جزو مهم‌ترین آسیب‌دیدگی‌های چهارشنبه‌سوری است. به عبارتی از بین رفتن قرنیه، اولین عارضه‌ای است که برای چشم اتفاق می‌افتد و انفجار مواد آتش‌زا و پرتابی باعث از بین رفتن مژه‌ها و ورود جسم خارجی به چشم و نابینایی خواهد شد. در صورتی که چشم فردی آسیب ببیند، نباید چشم و پلک را با دست بمالد بلکه فقط باید با آب شست‌و‌شو داده شود و در اولین فرصت فرد آسیب‌دیده به اورژانس انتقال یابد. همچنین خطر ترکیب مواد منفجره با اکسیژن و کربن را در ساخت مواد محترقه دستی و خطرناک نباید نادیده گرفت. در ساخت این مواد از ترکیباتی مثل نیترات، کلرات و آرسنیک استفاده می‌شود که ترکیب آنها با اکسیژن و کربن، احتمال ایجاد مشکلات خونی و تنفسی در افراد را بشدت افزایش می‌دهد و برای نوجوانان و جوانان بسیار خطرآفرین است.

این افراد بیشتر مراقب باشند

دکتر یعقوب شهمیرزادی، متخصص طب اورژانس به جام‌جم می‌گوید: بیماران قلبی، بیماران مبتلا به صرع، سالمندان و خانم‌های باردار، ازجمله مهم‌ترین گروه‌های در معرض خطر بازی‌های خطرناک چهارشنبه‌سوری قرار دارند چراکه صدای انفجار مواد محترقه و آتش‌زا و شوک ناشی از آن، موجب آسیب رسیدن به این افراد می‌شود. ازجمله مهم‌ترین این آسیب‌ها باید به بیهوشی، سکته، سقط‌ جنین، زایمان زودرس، تشدید حملات صرع و تشنج اشاره کرد. از طرفی استرس‌ ناشی از صداهای مهیب انفجار مواد محترقه در شب چهارشنبه‌سوری می‌تواند باعث ایجاد سکته در بیماران قلبی شود و افزایش ناگهانی فشار خون و خونریزی‌ مغزی را به همراه داشته باشد.

وقتی گوش در خطر است

دکتر شهمیرزادی با بیان این که افراد در صورت مواجهه با هرگونه آتش‌سوزی باید بلافاصله با شماره 125 آتش نشانی تماس بگیرند، ادامه می‌دهد: مواد منفجره‌ای مانند ترقه یا به اصطلاح نارنجک‌های دست ساز که برای تفریح و شادی توسط افراد سودجو ساخته می‌شوند، اگر به نقاط خاصی از بدن اصابت کنند، بسیار خطرناک خواهند بود. بنابراین لازم است والدین در چهارشنبه‌سوری به صورت ویژه مراقب کودکان، نوجوانان و جوانان خود باشند. حتی برخلاف باور عموم، احتمال بروز آسیب فقط مختص استفاده‌کنندگان از مواد منفجره نیست و اگر جزو گروه‌های در معرض خطر نباشید، باز هم احتمال دارد سلامتتان به خطر بیفتد. صداهای مهیب ناشی از انفجار باعث صدمه به سیستم شنوایی افراد می‌شود. به طور عادی گوش انسان تحمل همه صداها را ندارد و اگرصدا از حدی بالاتر برود، گوش آسیب می‌بیند. بخش خارجی لاله و کانال گوش هم ممکن است در اثر تماس با مواد آتش‌زا دچار سوختگی شود. در قسمت‌های داخلی‌تر که به پرده گوش می‌رسیم، آسیب‌ها عمدتا از نوع پارگی‌ در پرده گوش و در اثر صدای ناشی از انفجار است و پارگی باعث کاهش شنوایی ناگهانی، سرگیجه و درد می‌شود که اگر درمان بموقع انجام نگیرد، پرده گوش به حالت پاره باقی می‌ماند و علاوه بر کاهش شنوایی، گوش در معرض عفونت قرار خواهد گرفت. در مواقعی که انفجار صدای بسیار بالایی دارد و نزدیک فرد رخ می‌دهد، حتی ممکن است به استخوانچه‌های مصدوم آسیب برساند. مورد دیگری که شایع‌تر است، آسیب به گوش داخلی است. گاهی فرد بعد از شنیدن صدای بلند دچار اختلال در شنوایی می‌شود که مشکل از نوع کاهش شنوایی گذراست. این وضعیت به دلیل صدمه به سیستم داخلی گوش ایجاد شده ولی این آسیب همان‌طور که از نامش پیداست، گذرا و قابل برگشت است. همه افرادی که احساس می‌کنند بعد از شنیدن صدای زیاد دچار کاهش شنوایی شده‌اند، باید تا چند هفته از قرار گرفتن در معرض صدای بالا خودداری کنند. شنوایی این افراد باید 24 تا 48 ساعت آینده بهبود یابد. در غیر این صورت باید به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنند تا سنجش شنوایی انجام شود. در عین حال، افراد هر چه به صحنه حادثه نزدیک‌تر باشند، شدت آسیب و ضایعات احتمالی بیشتر می‌شود.

کمک‌رسانی غیراصولی ممنوع!

این متخصص طب اورژانس می‌افزاید: شب چهارشنبه‌سوری، دسترسی آتش‌نشان‌ها و نیروهای امدادی به مناطق حادثه‌خیز سخت‌تر می‌شود. بنابراین در بسیاری از مواقع وقتی سانحه‌ای اتفاق می‌افتد، افراد حاضر سعی در کمک‌رسانی دارند، اما گاهی اقدامات نامناسب درمانی می‌تواند شدت آسیب را بیشتر کند. پس توصیه می‌شود از پاک کردن مواد شیمیایی و خارج کردن اجسام از عضو آسیب‌دیده و جابه‌جا کردن افرادی که احتمال بروز صدمه نخاعی در آنها وجود دارد، بشدت بپرهیزید. البته در سوختگی‌هایی که همراه با مواد شیمیایی است، شستن محل سوختگی با آب کمک‌کننده است. اگر هم انفجار مواد محترقه باعث ایجاد آسیب در ناحیه صورت شود، اولین قدم شست‌و‌شو با سرم شست‌و‌شو یا آب نمک تمیز است. ذرات بسیار ریز ممکن است داخل پوست صورت فرو بروند، اما در صورتی که جراحت زیاد نیست و نیازی به بخیه ندارد، فرد مصدوم برای جلوگیری از عفونت می‌تواند از پمادهای آنتی‌بیوتیکی استفاده کند.

مراقب حیوانات باشیم

فراموش نکنیم، بازی با مواد محترقه خطرناک در شب چهارشنبه‌سوری نه‌تنها جایی در فرهنگ غنی ایرانی ندارد بلکه علاوه بر ایجاد آسیب‌ غیرقابل جبران در انسان‌ها سلامت حیوانات شهری را نیز تهدید می‌کند. در این فصل، برخی پرندگان لانه‌های خود را ساخته و تخم هم گذاشته‌اند، اما سر و صداهای ناهنجار موجب بروز ترس و فراری دادن آنها از آشیانه‌ها می‌شود. همچنین ممکن است برخی جوجه‌ها سر از تخم در آورده باشند که با ترک مادر از آشیانه قطعا از دست خواهند رفت. از طرف دیگر، صدای ناگهانی انفجار می‌تواند باعث بروز سکته در حیوانات شهری مثل گربه‌ها و سگ‌ها شود و بروز ترس در آنها به حدی باشد که بچه‌های تازه متولد شده را رها کنند، هنگام فرار تصادف کنند، بشدت صدمه ببینند و حتی جانشان را از دست بدهند.

پریسا اصولی

جام‌جم