جام جم آنلاين: الواح هخامنشي ايران كه بيش از 70 سال به‎بهانه ترجمه و پژوهش در مؤسسه شرق‌شناسي شيكاگو باقي مانده است، به گفته رئيس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري، دادگاه آمريكا حكم رفع توقيف آن را صادر كرد.

حميد بقايي؛ معاون رئيس جمهور و رئيس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري در گفت‌وگو با فارس درباره صدور حكم دادگاه استيناف الواح هخامنشي در آمريكا اظهار داشت: دادگاه هفتم استيناف روز سه‌شنبه (نهم فروردين) در آمريكا تشكيل شده و رأي بر اين داده‌اند كه اين الواح هخامنشي، آثار فرهنگي محسوب مي‌‌شوند و قابل توقيف نيستند.

وي در ادامه افزود: سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري طي سال‌هاي گذشته موضوع بازگشت الواح ايراني را با جديت در دست پيگيري داشت به طوري‌كه نماينده ويژه و وكيل زبده‌اي را به اين منظور به كار گرفته بود كه خوشبختانه با اين حكم دادگاه، اين پرونده نيز بسته مي‌شود و الواح به وطن بازمي‌گردند.

به گفته رئيس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري رقمي حدود 500 هزار دلار طي 2 تا 3 سال اخير براي پيگيري اين موضوع توسط ايران هزينه شده است.

بقايي در پاسخ به اينكه پيگيري‌ها براي بازگشت اين الواح به كشور از چه زماني آغاز مي‌شود؟ گفت: نكته مهم در موضوع الواح هخامنشي صدور حكم دادگاه بود چون طي اين‌ سال‌ها اين الواح در توقيف به سر مي‌برد، از اين به بعد سازمان ميراث فرهنگي با جديت با حكم دادگاه بازگشت الواح از مؤسسه شرق‌شناسي شيكاگو به ايران را پيگيري مي‌كند.

معاون رئيس‌جمهور صدور حكم دادگاه براي رفع توقيف الواح را يك پيروزي بزرگ براي ملت ايران توصيف كرد و گفت: با توجه به اينكه صهيونيست‌ها به دنبال اين بوده‌اند كه با توقيف اين الواح و حراج آن به نفع خود عمل كنند، با رفع توقيف الواح پيروزي بزرگي نصيب ملت ايران شده است كه اين پيروزي را به تمام ملت ايران و دوستداران ميراث فرهنگي تبريك مي‌گويم.

سرگذشت 70 ساله الواح ايراني در آمريكا

الواح هخامنشي ايران كه تاكنون در توقيف كشور آمريكا بود قصه‌اي 70 ساله دارد. در سال 1316 در حفاري مشترك ايران و موسسه شرق‌شناسي دانشگاه شيكاگو در تخت‌جمشيد اموال فرهنگي تاريخي ارزشمندي به دست آمد كه طبق قانون مصوب سال 1309 اين اموال به دست آمده و از كاوش‌هاي باستاني‌شناسي بين ايران و دانشگاه شيكاگو تقسيم شد.

الواح هخامنشي بخشي از اين اموال بود كه سهم دولت ايران شد و براي مدت سه سال به منظور انجام پژوهش‌هاي گسترده به مؤسسه شرق‌شناسي شيكاگو به امانت داده شد.

اين الواح كه گل نوشته‌هاي عصر هخامنشي با خطوط ميخي و عيلامي بود نياز به خوانده شدن توسط خط‌ شناسان و كارشناسان مؤسسه شرق شناسي شيكاگو داشت.

8 هزار و 29 لوح سالم و شكسته كه خطوط منقوش آن قابل خواندن بود به موسسه شرق‌شناسي امانت داده شد 10 هزار و 800 قطعه نيز شكسته و غير قابل خواندن بود. در مجموع به طور تخميني 15 تا 20 هزار لوح سالم و شكسته وجود دارد كه 7500 تا 10 هزار لوح كامل و بين 10 تا 12 هزار قطعه شكسته و خرد وجود دارد.

توقف استرداد الواح در سال 1383

مؤسسه شرق‌شناسي شيكاگو در سال 1327 تعداد 179 لوح را به ايران پس داد و در سال 1350 نيز 37 هزار و 74 خرده الواح را مسترد كرد.
مطالعات مؤسسه شيكاگو تا پس از سال 1350 نيز ادامه داشت و در سال 1383 نيز 300 لوح ديگر را به موزه ملي ايران ارسال كردند.

مؤسسه شيكاگو وعده داده بود باقي‌مانده الواح را نيز در نوبت‌هاي بعدي پس از پايان مطالعات پس مي‌دهد.

حراج الواح به منظور تأمين غرامت كشته‌شدگان انفجار بيت‌المقدس

اما به ناگاه در سال 1385 وكلاي 9 نفر از اتباع ايالات متحده آمريكا با وارد كردن اتهام واهي حمايت ايران از تروريسم و تأمين سلاح جهت حماس در جريان بمب‌گذاري 1997 اسرائيل، نزد يكي از محاكم ايالت شيكاگو در آمريكا طرح دعوي كردند و در غياب ايران به عنوان طرف دعوي موفق به اخذ حكم محكوميت ايران به پرداخت مقادير كلاني غرامت به شاكيان پرونده شدند كه به منظور اجراي اين حكم، وكلاي شاكيان پرونده در پي توقيف و صدور حكم حراج اموال فرهنگي تاريخي ايران كه در موزه‌ها و موسسات آمريكايي از جمله مؤسسه شرق شناسي شيكاگو نگهداري مي‌شدند برآمدند تا مبلغ حاصل از حراج اشياء تاريخي به آنان تحويل داده شود.

مؤسسه شرق‌شناسي به محض صدور حكم توقيف موقت الواح و در برخورد با پرونده اجراي حكم غرامت مربوط به پرونده كشته‌ شدگان انفجار اسرائيل و با صرف 400 هزار دلار مانع از صدور حكم حراج الواح شد اما دادگاه اعلام كرد كه مؤسسه شرق شناسي در موقعيت دفاع از حقوق ايران نيست و دولت ايران خود بايد با ثبت دادخواست اعتراض و ورود رسمي به روند قضايي از موضع خود دفاع كند.

ايران وارد پيگيري‌هاي قضايي شد

به محض اين اتفاق، سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري با رايزني با وزارت خارج و مركز حقوقي رياست جمهوري پس از جلسات متعدد با شوراي عالي امنيت ملي نسبت به استخدام وكيل بومي براي پيگيري اين پرونده اقدام كرد.

توماس كوركوران؛ وكيل آمريكايي منتخب ايران در دادگاه شيكاگو لايحه مخالفت ايران با توقيف الواح را در حدود قانون مصونيت‌هاي حكومت‌هاي خارجاي ايالت متحده آمريكا مصوب 1976 ميلادي نزد دادگاه مربوطه در ايلينتويز شيكاگو را تنظيم كرد و رسماً ايران وارد روند قضايي بازگشت الواح ايراني شد و بارها جلسه استماع دادگاه برگزار شد بدون آنكه هيچ تصميم يا حكمي از سوي قاضي صادر شود.

حراج الواح در آمريكا از دزدي هم بدتر است

اسفنديار رحيم‌مشايي؛ رئيس وقت سازمان ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري درباره موضوع حراج الواح ايراني در آمريكا اعلام كرد: "اين موضوع كاملاً غيرمنطقي است و اگر انجام شود مثل دزدي و از آن هم بدتر است. زماني كسي محرمانه چيزي مي‌دزد اما الآن اين الواح در اختيار مراجع قضايي آمريكا قرار دارد و اگر حراج شوند ديگر هيچ اعتباري براي مراجع قضايي آمريكا وجود نخواهد داشت. "

حركت‌هاي مردمي و اعتراض 500 استاد دانشگاه جهان به رئيس جمهور آمريكا

در سال 1385 همزمان با داغ شدن طرح موضوع حراج الواح هخامنشي در آمريكا، كميته مردمي استرداد اموال فرهنگي تاريخي توسط عباس سليمي نمين؛ مدير دفتر مطالعات و تدوين تاريخ معاصر ايران و جمعي از متخصصان در بخش‌هاي حقوقي، علمي و تاريخي تشكيل شد كه با پرپايي نشست‌ها و گفت‌وگوهاي مؤثر با چهره‌هاي دخيل در اين موضوع تلاش كردند موضع‌گيري‌ خوبي از سوي ايران درباره بازگشت الواح هخامنشي شكيل گيرد.

از سوي ديگر بهمن ماه سال 1387، بيش از 500 نفر از اساتيد دانشگاه‌هاي بزرگ دنيا و بسياري از دانشمندان ايران‌شناس و باستان شناس از سراسر جهان نامه اعتراض‌آميزي را خطاب به رييس جمهور آمريكا درباره اقدام غيرقانوني دانشگاه شيكاگو نسبت به عدم بازگرداندن الواح هخامنشي به ايران و جلوگيري از مصادره اين الواح به امضا رساندند.

در بخشي از اين نامه آمد: «فارغ از بحث‌هاي حقوقي مربوطه، ما باستان‌شناسان امضا كننده از كشورهاي مختلف اروپايي، اقيانوسيه و آمريكا تاكيد مي‌كنيم كه الواح هخامنشي جزو مجموعه دارايي‌هاي فرهنگي يك كشور است و نبايد به عنوان دارايي‌هاي عمومي و متد اول قلمداد شوند كه در نتيجه ارزش‌هاي مالي آن بتواند براي مقاصد پرداخت خسارت حقوقي مورد بهره‌برداري قرار گيرد، اشيايي عتيقه و ارزشمند متعلق به ميراث فرهنگي ايران در واقع متعلق به كل جامعه بشريت بوده و در نتيجه بايد در اختيار عموم مردم باقي بماند.»

اين اساتيد عمدتاً مربوط به دانشگاه‌ هاروارد، شيكاگو، پنسيلوانيا، سيدني، كمبريج، آكسفورد، دانشگاه تهران، دانشگاه تربيت مدرس، بولونيا، رم، هامبورگ، كيل، آكادمي علوم اتريش، تورنتو، مركز تحقيقات ملي فرانسه، كلمبيا و ميشيگان بودند.

مخدوش كردن تاريخ ايران با سرقت اموال تاريخي

عباس سليمي نمين؛‌ مدير دفتر مطالعات و تدوين تاريخ معاصر ايران ضمن انتقاداتي كه بر نحوه استرداد 300 لوح كه آخرين بار به كشور بازگردانده شد، دارد، معتقد است: هر گاه در جامعه بحث ميراث فرهنگي مطرح مي‌شود ذهن مردم به سمت غارت‌هاي منفعت‌طلبانه مي‌رود و فكر مي‌كنند اگر لوحي از ايران به سرقت رفته يا از دسترس ملت ايران دور شده است منافع مالي در آن مطرح بوده در حالي كه مي‌توان نگاه ديگري داشت و ممكن است هدف دخل و تصرف در تاريخ بوده باشد.

وي مي‌گويد: برخي آثار را از دسترس ما دور مي‌كنند يا تخريب مي‌كنند تا در شناخت تاريخي خود توفيق نداشته باشيم كه اين موضوع به پيچيدگي بحث الواح مي‌افزايد.

به گفته وي متأسفانه در صورت جلسه استرداد 300 لوح از دانشگاه شيكاگو به ايران تعداد الواح مشخص نشده است و اگر اعقتاد بر اين است در سال‌هاي قبل هم الواحي به ايران بازگردانده شده مشخص نيست چه تعداد بوده و چقدر از اين لوح‌ها باقي مانده است.

ترجمه متون الواح از سال 1980 متوقف شده است




علي‌رغم تمام جنجال‌ها بر سر مالكيت الواح ايراني كه تنها به منظور ترجمه متون آن بيش از 70 سال است به دانشگاه شيكاگو امانت داده شده بود، عبدالمجيد ارفعي؛ پژوهشگر اين گِل نوشته‌هاي امانت داده شده اعلام كرده است: "ترجمه متون الواح ايراني از سال 1980 در آمريكا متوقف شده است. "

اين زبان‌شناس و پژوهشگر اين الواح و گِل نوشته‌هاي امانت داده شده به شيكاگو ادامه مي‌دهد: علت اين وقفه در ترجمه نيز به دليل فوت هلك، استاد بنده و مترجم اين الواح بوده البته موضوع مشكلات مالي هم دخيل بوده است.

محتواي نوشته‌هاي اين الواح چيست؟

اين لوح‌ها بر خلاف ديگر كتيبه‌هاي هخامنشي تخت‌جمشيد كه بيانيه‌ها و گفتارهايي رسمي براي همگان و براي آيندگان بوده براي خواندن عموم نوشته و عرضه نشده‌ بوده‌ و در واقع اسناد داخلي و حسابداري كاركنان تخت‌جمشيد و يك بايگاني اداري بوده‌اند.

الواح بازگوكننده رويدادهاي رسمي و حكومتي و سياسي نيستند بلكه در كنار آگاهي‌هاي فراوان ديواني و اداري اطلاعات فراواني از زندگي روزمره و روزگار مردمان عصر هخامنشي در اختيار ما مي‌گذارند.

به موجب اين لوح‌ها ما امروز مي‌دانيم كه سازندگان تخت‌جمشيد را بردگان تشكيل نمي‌دادند بلكه مردان و زنان آزاده‌اي بوده‌اند كه به اندازه تخصص خود و كاري كه انجام مي‌دادند دستمزد مي‌گرفتند.

به آنان نه تنها دستمزدي شايسته كه گاه پاداش، هديه و كمك هزينه نيز پرداخت مي‌شده است. آنان مي‌توانستند به هنگام پيمان زناشويي هنگام زايش نوزادي تازه‌رسيده در جشن‌ها و بيماري‌ها از اين پاداش برخوردار شوند.

زنان در تخت‌جمشيد نه تنها كار مي‌كردند، بلكه پابه‌پاي مردان در كارهاي تخصصي و مديريت شركت داده مي‌شدند. نوجوانان به كارآموزي مي‌پرداختند و كودكان در ساعت‌هاي كاري والدين در كودكستان تخت‌جمشيد نگهداري و تربيت مي‌شدند. لوح‌ها حاكي از آن است كه پرداخت نهايي و ريزه‌كاري‌هاي سنگ‌نگاره‌هاي باشكوه تخت‌جمشيد بيشتر دستاورد هنر و توانايي‌هاي زنان هخامنشي است.

برگ برنده دادگاه شيكاگو در دست ايران

توماس كوركوران؛ وكيل آمريكايي منتخب دولت ايران در دادگاه شيكاگو نيز پيش از صدور اين حكم دادگاه استيناف هفتم، اعلام كرده بود: به لحاظ حقوقي ايران در پرونده الواح شيكاگو برنده خواهد بود.

به گفته وي بر اساس مستندات محكم موجود اين الواح جزء اشياي تاريخي فرهنگي به شمار رفته و بر اساس قوانين بين المللي و قوانين داخلي كشور آمريكا از هر گونه حراج مصون هستند.

حدود 70 سال است كه الواح هخامنشي به مؤسسه شرق‌شناسي دانشگاه شيكاگو به امانت داده شده است و از آخرين باري كه تعدادي از اين الواح به ايران پس داده شد حداقل 8 سال مي‌گذرد. اميد است با صدور رأي رفع توقيف الواح ايراني در دادگاه استيناف به زودي شاهد بازگشت اين الواح به كشور باشيم.