وقف و معانی آن
سنت حسنه وقف از جایگاه بلند و رفیعی برخوردار است و یكی از پر محتواترین و بهترین سنتهای خیر و نمونه اعلای باقیات صالحات می باشد.
شبكه اجتهاد؛
وقف سودترین معامله در طول حیات انسانی است كه درآن واقف دسترنج عمرش را در نزد خداوند ذخیره می كند وتا عرصه قیامت از سود آن بهره مند می شود.
وقف در لغت به معنی ایستادن و ساكن و حبس كردن است و در اصطلاح فقه، یعنی حبس مایملك و جلوگیری از انتقال آن به دیگری، چه از راه فروش و چه از راه بخشش و در مقابل منافع و سود حاصل از آن را در راه خداوند قرار دادن است كه در واقع همان راه خدمت به مردم و گرهگشایی مشكلات و سر و سامان دادن به وضعیت عادی و فرهنگی آنان میباشد.
وقف عبارت است از اینكه عین مال حبس و منافع آن تسبیل شود.» (ماده ۵۵ قانون مدنی). جمع این واژه اوقاف است. به مال و زمین وقف شده، موقوفه گفته میشود. وقف از جمله عقود معینی است كه در فقه امامیه از اعتبار خاصی برخوردار میباشد.
در قرآن مجید آیه ای كه بر وقف و احكام فقهی آن صراحت داشته باشد وجود ندارد، ولی می توان از باب اولویت با آیات مربوط به «احسان و انفاق»، «قرض الحسنه»، «تعاون» و «صدقه» به جواز و بلكه جهان و استحباب وقف استدلال كرد كه میتوان به آیه زیر اشاره كرد:
'مومنانی كه بدون عذر از جهاد بازنشسته اند با آنان كه با مال و جان خود در راه خدا جهاد میكنند برابر نیستند، خدا مجاهدان به مال و جان را بر نشستگان برتری بخشیده است'... (نساء95/)
همچنین در بسیاری از آیات قرآن كریم به دنبال واژه انفاق، واژه فی سبیلالله ذكر گردیده است؛ 'آنان كه مالشان را در راه خدا انفاق كنند و در پی آن منتینگذارند و آزاری نكنند، آنها را پاداش نیكو نزد خدا خواهد بود'. (بقره262/)
در كتاب جواهر در تعریف وقف چنین آمده است: وقف عقدی است كه ایستایی اصل مال و رهایی منافع را میرساند. در توضیح این تعریف اضافه میكند كه تعریف وقف به صورت یادشده بهتر است از تعریف آن به «ایستاساختن اصل مال و رهاساختن منافع».
تعریف نخست را پارهای از فقها و تعریف دوم را دستهای دیگر از فقهای بزرگ آوردهاند و جمع دیگر گفتهاند: وقف ایستا ساختن اصل مال و راهانداختن منافع آن است.(مفتاح الكرامة، ج9، ص1)
درآیاتی از قرآن كریم هدف روشن انفاق و گرفتن صدقه، تزكیه نفس و رسیدن به بر و نیكی ذكر شده است؛ هرگز به مقام نیكوكاران نخواهید رسید، مگر آنكه از آنچه دوست می داریدانفاق كنید. (آل عمران92/) شان نزول این آیه، وقف و صدقه است. با نزول این آیه كسانی چون ابوطلحه انصاری به فكر صدقه دادن و وقف كردن بهترین اموال خودافتادند.
در روایتی از پیامبر اكرم(ص)آمده كه فرمودند: بهترین یادگار و میراثی كه انسان از خودبر جای می گذارد سه چیز است؛ صدقه جاریه (وقف) كه اجرش و مزدش به او می رسد، دانشیكه پس از او مورد استفاده واقع شود و فرزند شایسته ای كه خیری در بر داشته باشد. (شعیری، تاج الدین؛ جامع الأخیار، قم، انتشارات رضی، 1363 ش ، ص 105)
اقسام وقف را می توان اینگونه برشمرد: وقف به اعتبار موقوف علیه به عام و خاص تقسیم می شود. وقف عام، وقفی است كه مقصود از آن امور خیریه است و مخصوص دسته و طبقه معینی نیست مانند وقف بر فقرا، وقف بر طلّاب و مدارس و مساجد، و مقابل آن وقف خاص است و آن وقفی است كه مخصوص دسته معین و خاصی است، مانند وقف بر اولاد یا افراد و یا طبقه ای خاص از مردم (مغنیه، محمد جواد؛ الفقه علی المذاهب الخمسه، بیروت، 1402 قمری، ص556)
منبع: خبرگزاری ایسكا