جام جم آنلاين: پس از ماه‌ها تأخير و مسائل عجيب و بي‌سابقه‌اي كه به پرسنل پروازي مربوط مي‌شود ناسا نهايتا تاريخ مشخصي را براي آخرين مأموريت شاتل تعيين كرد. اگر اين بار همه چيز به خوبي و بر طبق برنامه پيش رود بايد گفت بهاري كه در پيش روي داريم آخرين بهار عصر شاتل‌هاي فضايي خواهد بود.

قرار است شاتل ديسكاوري در تاريخ 24 فوريه (5 اسفند) آخرين مأموريت خود به سوي ايستگاه فضايي بين‌المللي را تجربه كند. گذشته از آن ناسا اعلام كرده است كه شاتل انديور نيز آخرين مأموريت فضايي خود را در ماه آوريل (فروردين ـ ارديبهشت) انجام مي‌دهد و در همين حال گفته مي‌شود شاتل آتلانتيس نيز در سكوي پرتاب منتظر خواهد ماند تا اگر اتفاق پيش‌بيني نشده‌اي روي دهد از آن به عنوان شاتل جايگزين استفاده شود.

از اين رو اگر شاتل انديور دچار اشكالي شود ناسا ناچارا از آتلانتيس به عنوان آخرين شاتلي استفاده مي‌كند كه راهي فضا و ايستگاه فضايي بين‌المللي خواهد شد. اگر تمامي اين تاريخ‌ها و اما و اگرها را كنار هم بگذاريم به اين نتيجه مي‌رسيم كه بهار سال 1390 آخرين دوران باشكوه شاتل‌هاي فضايي خواهد بود. دوراني كه با فراز و نشيب‌هاي تاريخي همراه بوده است. بدون شك انفجار 2 شاتل چلنجر و كلمبيا را مي‌توان به عنوان تلخ‌ترين دوران حيات شاتل‌هاي فضايي برشمرد.

چند روز پيش سناتور بيل نلسون از دموكرات‌هاي ايالت فلوريدا و يكي از فضانوردان سال‌هاي نه چندان دور ناسا گفته بود كه سومين مأموريتي كه در برنامه آينده شاتل‌ها گنجانده شده است ممكن است انجام نشود و اين درحالتي روي مي‌دهد كه نقايص موجود در مخزن سوخت شاتل ديسكاوري بيشتر از محاسبات دانشمندان ناسا شود. قرار بود اين شاتل در پاييز سال 2010 راهي مدار زمين شود اما اين مأموريت لغو شد. علت لغو اين مأموريت شكاف بزرگ 6 متري بود كه مهندسان شاتل آن را در بخشي از بدنه مخزن آن شناسايي كرده بودند.

اگر شاتل با چنين وضعيتي راهي فضا شود بدون هيچ شكي فاجعه‌اي همچون انفجار شاتل‌هاي چلنجر و كلمبيا در انتظار فضانوردان خواهد بود. برخي دانشمندان ناسا و همچنين سناتور بيل نلسون پيشنهاد داده بودند كه اگر مشكلات فني مخزن شاتل ديسكاوري قابل رفع نباشد مي‌توان از مخزن شاتل آتلانتيس در شاتل ديسكاوري استفاده كرد.

اكنون به نظر مي‌رسد همه چيز براي پرتاب شاتل ديسكاوري آماده باشد هرچند به خوبي روشن است كه مقامات ارشد ناسا نگراني‌هاي بي پاياني از آينده اين چند مأموريت آخر شاتل دارند.

البته مشكلات و به هم ريختگي برنامه‌ها در اين مأموريت تنها مربوط به خود شاتل نمي‌شود بلكه فضانوردان آن نيز مشكلاتي داشته‌اند كه در نتيجه آن ناسا مجبور شده است تغييراتي در آرايش فضانورداني كه با آخرين ديسكاوري راهي ايستگاه فضايي بين‌المللي مي‌شوند ايجاد كند.

تيم‌كوپرا يكي از فضانورداني بود كه از مدت‌ها پيش براي اين مأموريت انتخاب شده بود اما در تصادفي كه با يك دوچرخه داشته است او را از اين مأموريت محو كرد تا استفان براون باتجربه كه پيش از اين پياده‌روي فضايي نيز در كارنامه خود دارد جايگزين وي شود. ناسا در مأموريت انديور نيز ناچار شد تغييراتي در تركيب فضانورداني كه راهي ايستگاه فضايي بين‌المللي مي‌شوند ايجاد كند.

آغاز اين ماجرا به حادثه تيراندازي مربوط مي‌شود كه طي آن گابريل گيفورد از اعضاي كنگره آمريكا دچار جراحات شديدي شد. همسر وي يعني اسكات كلي فرمانده فضانوردان مأموريت شاتل انديور بود كه به ناچار مجبور مي‌شود به جاي رفتن به فضا در كنار همسرش در خانه و تحت نظارت شديد نيروهاي امنيتي بماند.

اما تمام اين قضايا در يك طرف و ماجراي ته كشيدن بودجه ناسا براي انجام مأموريت آتلانتيس در يك طرف ديگر. براساس برنامه‌ريزي‌هايي كه از قبل انجام شده بود قرار بود كنگره آمريكا بودجه 100 ميليون دلاري براي اين مأموريت در اختيار ناسا قرار دهد اما هنوز خبري از آن نشده است.

نكته: بهار سال 1390 آخرين دوران باشكوه شاتل‌هاي فضايي خواهد بود. دوراني كه با فراز و نشيب‌هاي تاريخي همراه بوده است. بدون شك انفجار 2 شاتل چلنجر و كلمبيا را مي‌توان به عنوان تلخ‌ترين دوران حيات شاتل‌هاي فضايي برشمرد
البته مقامات ارشد ناسا دست روي دست نگذاشته اند و از هم‌اكنون برنامه‌هاي آماده‌سازي فضانوردان و شاتل را آغاز كرده‌اند. آنها اميدوارند كه تا ماه مارس(فروردين) كنگره اين بودجه را نيز در اختيار آنها قرار دهد.

دقيقا از همان زماني كه اعلام شد شاتل‌هاي ناسا در سال 2010 بازنشسته مي‌شوند بحث درباره جايگزين شاتل‌ها تا زمان آغاز مأموريت‌هاي نسل بعدي فضاپيماهاي ناسا يعني اوريون آغاز شد. در اين مدت نظرات و پيشنهادات زيادي مطرح شده است كه از جمله آنها مي‌توان به استفاده از كپسول‌هاي فضايي روسيه يا همان سايوزها اشاره كرد.

با اين حال اخيرا خبرهاي جالب توجهي در اين زمينه به گوش مي‌رسد. گفته مي‌شود ناسا قصد دارد در ماموريت‌هاي ايستگاه فضايي بين‌المللي يك فضاپيماي ژاپني را جايگزين شاتل‌هاي خسته خود كند.

برخي رسانه‌هاي خبري در روزهاي اخير گزارش‌هايي منتشر كرده اند مبني بر اين‌كه ناسا و آژانس فضايي ژاپن مذاكرات غير رسمي را درخصوص بازنشستگي شاتل و جايگزيني آن با يك فضاپيماي ژاپني موسوم به 2'(HTV) آغاز كرده‌اند. اين فضاپيماي ژاپني با هزينه‌اي بالغ بر 14 ميليون ين ساخته شده و قرار است تبديل به بزرگ‌ترين رويداد تاريخ 50 ساله گسترش برنامه‌هاي فضايي ژاپن شود.

اين فضاپيماي استوانه‌اي به طول 10 متر و قطر 4‌/‌4 متر است و اين توانايي را دارد تا حداكثر 6 تن بار حمل كند. اگر چنين ايده‌اي به واقعيت تبديل شود مقامات ارشد ناسا در چند سالي كه به آغاز به كار فضاپيماي اوريون در سال 2018 باقي مانده است نگراني چنداني نخواهند داشت.

شاتل‌ها در دوران باشكوهي كه داشته اند خدمات زيادي به توسعه دانش فضايي بشر كرده‌اند. اين سازه‌هاي بزرگ فضايي كه به حق از آنها به عنوان پيچيده‌ترين ماشين آلات ساخت دست بشر ياد مي‌شود فضانوردان را تنها در مدت كمتر از چند دقيقه از اتمسفر زمين خارج مي‌كنند حال آن‌كه تا همين چند دهه پيش فاصله گرفتن از زمين و عبور از مرزهاي زمين رؤيايي بيش نبوده است.

نخستين پرواز شاتل در تاريخ 12 آوريل سال 1981 ميلادي با شاتل كلمبيا و با خلباني جان يانگ و رابرت كريمن با موفقيت انجام شد و بدين ترتيب شاتل‌هاي فضايي وارد عرصه برنامه‌هاي فضايي شدند.

از آن زمان تا به اكنون ساخت ايستگاه فضايي بين‌المللي در صدر مأموريت‌هاي شاتل بوده است. در دنياي امروز از شاتل به عنوان سمبل كاوشگري بشر در فضا ياد مي‌شود.

اين سمبل، بشر را تا به آنجا پيش برده است كه اكنون مقدمات بازگشت دوباره به ماه و در ادامه سفر به مريخ در برنامه اصلي ناسا و آژانس فضايي اروپا قرار گرفته است. تنها چند هفته ديگر دوران باشكوه شاتل‌ها پايان مي‌يابد و از هم‌اكنون بايد منتظر رونمايي از فضاپيماي جديد ناسا بود، فضاپيمايي كه گفته مي‌شود تيم بزرگي از دانشمندان و مهندسان به طور 24 ساعته بر روي آن كار مي‌كنند.

مهدي پيرگزي / جام‌جم