رئيس مؤسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران در آيين گشايش همايش «فارابي و تأسيس فلسفه اسلامي» با تأكيد بر علم‌آوري فارابي گفت: اين فيلسوف اسلامي، پايه‌گذار علم سياست اسلامي است.

به گزارش خبرنگار آيين و انديشه فارس، آخرين سخنران مراسم افتتاحيه همايش «فارابي و تأسيس فلسفه اسلامي» در سالن صدرالمتألهين بنياد حكمت اسلامي صدرا بود كه با موضوع «فضيلت از ديدگاه فارابي» سخنراني كرد.
وي در ابتداي سخنان خود با اشاره به نقش پررنگ فارابي در تدوين علوم اسلامي گفت: كاري را كه فارابي كرد، حتي «كندي» هم نتوانسته انجام دهد. فارابي پايه‌گذار علم سياست اسلامي است.
اين استاد دانشگاه ادامه داد: اساس حكمت عملي، «فضيلت» و «ديانت» است. تمام حكماي شرقي و غربي در مورد فضيلت صحبت كرده‌اند و فضيلت اساس ديانت است. تقوا به معناي جامع همه فضايل و اصل و منشأ علم الهي است.
دبير علمي همايش بين‌المللي روز جهاني فلسفه با اشاره به نظريه فضيلت در ديدگاه سقراط گفت: فضيلت، دانستن تصوري و تصديقي نيست، بلكه مبتني بر علم تحققي است. بنابراين علم به فضايل از طريق تحقق حاصل مي‌شود. جالب اينكه در علم تحققي، خطا وجود ندارد و به همين دليل عده بسياري به سقراط ايراد گرفته‌اند.
وي، جامع فضايل در قرآن را «تقوا» در نظر گرفت و افزود: در انديشه افلاطون، تمام فضايل وجود واحد يك حقيقت است. بر خلاف «كانت» ما نمي‌توانيم عقل نظري را از عقل عملي جدا كنيم. انسان يك عقل واحد است كه به دو اعتبار عملي و نظري عمل مي‌كند.
وي در مورد ارتباط «حقيقت» و «خير» گفت: غايت عقل نظري،‌ حقيقت است و غايت عقل عملي «خير» و بايد با عقل عملي، خير را اختيار كرد. در نظر فارابي «خير» كمال و غايت عقل عملي است.

* «سعادت» يك مفهوم كليدي نزد فارابي است

اعواني با اشاره به فضايل در ديدگاه فارابي گفت: «سعادت» يك مفهوم كليدي نزد فارابي است و آن را مطلوب به ذات مي‌داند و در عقل عملي، يگانه خير مطلوب است. اين سعادت دنيوي و اخروي است. يعني آغاز آن در اين دنيا و كمال آن در آخرت است. تا زماني كه كمال دنيوي را كسب نكنيم، كمال اخروي حاصل نمي‌شود.
وي، كسب فضايل را امري اختياري دانست و گفت: كسب فضايل در واقع ملكه‌اي نفساني است كه از طريق مهارت حاصل مي‌شود.
وي در مورد تفاوت ميان اراده و اختيار گفت: حيوان تنها داراي «اراده» است، اما انسان هم داراي «اراده» و هم داراي «اختيار» است و ما بايد فضايل را اختيار كنيم. اگر مبدأ شوق «نطق» و «عقل» باشد، اختيار است. اما اگر مبدأ شوق «تخيل» باشد، اراده است. از همين روست كه مي‌گويند آزادي بايد تحت اراده عقل ـ به ويژه عقل الهي ـ باشد.
استاد دانشگاه تهران ادامه داد: فارابي فضايل را به دو دسته «نطقي» و «خلقي» تقسيم مي‌كند، و مي‌گويد؛ راه اين دو تعليم و تربيت است. «تعليم» به «فضيلت نطقي» وابسته است و «تربيت» با «عقل خلقي» مرتبط است. تقسيم‌بندي فارابي از فضايل گاهي با ارسطو و افلاطون هماهنگ نيست. فارابي معمولاً تمام فضايل را مدني لحاظ مي‌كند.

* علوم وقتي اسلامي مي‌شود كه با حكمت الهي آميخته شود

اعواني در بخش ديگري از سخنان خود با طرح اين پرسش كه «مدينه فاضله چيست؟» گفت: در يك مدينه غير فاضله (جاهله) يك انسان فاضل به تنهايي كاري از پيش نمي‌برد. بنابراين سعادت ـ كه خير اعلي است ـ تنها در مدينه حاصل مي‌شود. يعني در اجتماعات كوچك‌تر محقق نمي‌شود.
وي افزود: فارابي مي‌گويد: مدينه فاضله مدينه‌اي است كه غرض از اجتماع در آن تعادل و تضاد اهالي آن جهت نيل به سعادت است. يك امت فاضله، از چند مدينه فاضله تشكيل شده است و بالاتر از امت فاضله، مأموره فاضله است. يعني زميني كه تمام مدن آن اهل فضيلت باشند.
رئيس مؤسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران در پايان سخنان خود اذعان كرد: آنچه كه امروز كم داريم «حكمت» است. حكمت مي‌تواند علم را الهي كند و علوم وقتي اسلامي مي‌شود كه با حكمت الهي به معناي اصيل كلمه آميخته شود.
به گزارش خبرنگار فارس، آيين گشايش همايش «فارابي و تأسيس فلسفه اسلامي» با سخنان غلامرضا اعواني پايان يافت. نشست‌هاي تخصصي اين همايش بعد از اقامه نماز و صرف ناهار برگزار مي‌شود.
همايش «فارابي و تأسيس فلسفه اسلامي» امروز و فردا با 38 ارائه مقاله خود در قالب هفت نشست تخصصي برگزار مي‌شود.