|
|
« اَلَّذينَ ِانْ مَكَّنّاهُمْ فِي اْلاَرْضِ اَقامُوا الصًَلوﺓَ وَ اتَوُ الزَّكوﺓَ وَ اَمَرُوا بِاْلمَعْرُوفِ وَ نَهَواْ عَنِ اْلمُنْكَر... »
همانان كه اگر آنان را در روي زمين تسلط و توان دهيم، نماز را برپا مي‌دارند و زكات مي‌پردازند و امر به معروف و نهي از منكر مي كنند... (سوره مبارکه حج: آيه 41). |
بدون ترديد هر نهضت در جهت حفظ مسير حركت خود به سوي اهداف از پيش تعيين شده نيازمند طراحي و تدوين فرآيند آسيب شناسي و اصلاح طلبي مستمر با شيوه‌هاي روشمند و دروني براي كاهش آستانه آسيب‌پذيري مي‌باشد. در همين چارچوب دو اصل گرانقدر و مترقي امر به معروف و نهي از منكر مهم‌ترين راهبرد آسيب شناسي و فرآيند اصلاح طلبي اسلام در جهت صيانت از نظام اسلامي مي‌باشد.
امر به معروف و نهي از منكر با استناد به آيات قرآني و گفتار معصومين (ع) خصوصاً رهنمودهاي سرور آزاد انديشان جهان حضرت اباعبدالله الحسين (ع) در بيان استراتژي نهضت كربلا، برترين و كارآمدترين روش اصلاح نظام‌هاي اجتماعي برخوردار از ريشه و منشاء ديني و نگاه توحيدي مي‌باشد.
يکي از آرمانهاي انبياء الهي ايجاد و تحقق جامعه نمونه بوده که قرآن مجيد درباره آن و شيوه هاي رسيدن به چنين جامعه اي در آيات خود اشاراتي داشته است (از قبيل آيات 143 سوره بقره و 25 سوره حديد) که يکي از راههاي رسيدن به "جامعه نمونه" را موضوع "امر به معروف و نهي از منکر"، يا به عبارتي "نظارت همگاني و مردمي" دانسته و در آيه 17 سوره لقمان و آيه 71 سوره توبه نيز علاوه بر تشويق مردم، عمل به آن را يکي از نشانه هاي مومنين توصيف کرده اند.
سرگذشت انسانهايي که به رغم دوري از گناه و تنها به علت بي توجهي به اصل "امر به معروف و نهي از منکر" در طول تاريخ مورد عذاب حضرت باريتعالي قرار گرفته اند، ارزش و اهميت نظارت همگاني در جامعه را دو چندان ميکند چرا که برمبناي احاديث و روايات فراوان از بزرگان عرصه دين و دانش، آباداني سرزمين ها، اقامه فرايض و ايجاد امنيت اجتماعي منوط به انجام اين فريضه اعلام شده است.
دعوت به خير و اعمال پسنديده و بازداشتن از اعمال ناپسند و نادرست از جمله تعاملات گوناگون ميان اجزاي زندگي جمعي بشر مي‌باشد كه ناظر بر بقاي فرد و جامعه است و آن گونه كه در حديث نبوي (ص) بالاترين جايگاه اين فرضيه را مشخص مي كند و مي فرمايد: كسي كه امر به معروف و نهي از منكر مي كند جانشين خدا و من در روي زمين است، ضامن حفظ و بقاي جامعه و عدم غرق و هلاك است.
تأكيدات فراوان دين مبين اسلام بر امر به معرف و نهي از منكر كه طي آن تحت عنوان يكي از ”فرايض“ طرح و بر ترك آن تبعات بسياري مترتب گشته، حكايت از اهميت و جايگاه والاي آن در انديشه نظام اسلامي مي نمايد. امروز و از ديدگاه صرف بشري نيز جوهره امر به معروف و نهي از منكر بويژه در شكل ”مردم نسبت به حكومت“ مورد پذيرش اجماعي است چه آنكه در بطن آن اشاعه فضائل و نيكي هاي مورد اقبال جامعه و دعوت به ترك زشتي هاي مورد نفرت اجتماع نهفته است و حاكميت امور پسنديده و طرد و محو امور ناپسند خواست غائي آدمي است.
تحقق واقعي اصل امر به معروف و نهي از منكر مستلزم آن است كه شرائط، حدود و كيفيت آن متناسب با زندگي نوين بشري و با بهره گيري از دستاوردهاي مفهومي و روشي جامعه انساني همراه باشد تا ضمن حفظ اين اصل از آن بهره اي مطلوب اخذ شود. بديهي است كه عدم توجه به اين مسأله مي تواند دوري و حذف اين انديشه والا را در جامعه اسلامي در پي داشته باشد.
از سوي ديگر يك فرد به تنهايي قادر نيست كه اين وظيفه خطير را انجام دهد، پس بايد در سطح مديريت و حاكميت اسلامي هم يك دستگاه آمر به معروف و ناهي از منكر با بودجه و تشكيلات و امكانات تشكيل و جزيي از حاكميت محسوب شود و در اين راستا بايد از تكنولوژيهاي جديد و به روز براي پيشگري از فساد و تبليغ معروف استفاده شود.
بر همين اساس در اصل هشتم قانون اساسي نظام جمهوري ايران آمده است:
"در جمهوري اسلامي ايران دعوت به خير، امر به معروف و نهي از منکر وظيفه اي است همگاني و متقابل بر عهده مردم نسبت به يکديگر، دولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت."
فرمايشات مقام معظم رهبري در طليعه سال جديد مبني بر پاسخگويي صاحب منصبان و مسؤولان دستگاه هاي گوناگون، انديشه نويني است كه ما را به دوباره نگري در عرصه تئوري و اجرا به مقوله امر به معروف و نهي از منكر فرا مي‌خواند تا ضمن شكستن قالب‌هاي كهنه به تعريف تازه‌اي براي بيان راهبرد مترقي امر به معروف و نهي از منكر دست يابيم كه بخشي از تعاريف زير مي‌تواند ما را در دستيابي به اين نگرش نوين ياري دهد:
1ـ امر به معروف و نهي از منكر را نبايد تنها راهكار مقابله با حكومت‌هاي فاسد دانست، بلكه سيستم و فرآيند نقد فراگيري است كه حاكميت ديني را از غلطيدن در جاده انحراف و خطا نگه مي‌دارد.
2ـ امر به معروف و نهي از منكر عامل بازدارندگي فعال و روزآمد در راستاي كاهش ميل حاكميت به بي تفاوتي و بي مسؤوليتي نسبت به پرسشگران و كنشگران عرصه سياست و اجتماع مي‌باشد.
3ـ امر به معروف و نهي از منكر عامل تنظيم كننده و گرانيگاه حركت اصلاح‌طلبانه درون حاكميت ديني و تبديل كننده شتاب اصلاحات از پيمايش پاندولي و نامنظم به شتابي بالانسي و برخوردار از تعادل و پايداري.
4ـ فرآيند مطمئن توزيع قدرت از رهگذر مشاركت توده ها در روند اصلاح و تعديل نظام حاكم جهت كاهش آستانه فزون خواهي حاكمان و دستگاه هاي مجري نسبت به حقوق شهروندان.
|