اندیشه - نویسنده کتاب «خواجه‌نصیر؛ فیلسوف گفتگو» گفت: خواجه‌نصیر دشمن سرسخت اشعریون است و کلام منحط شده اشعریت را به فلسفه می‌برد. در واقع او کلام شیعه را نجات می‌دهد و به اوج فلسفه و عقلانیت می‌برد.
نشست نقد و بررسی کتاب «خواجه نصیر؛ فیلسوف گفتگو» عصر دیروز با سخنرانی غلام‌حسین ابراهیمی دینانی در سرای اهل قلم برگزار شد.
* خواجه‌نصیر به 6 قرن حکومت عباسیان خاتمه داد
دینانی در ابتدای این مراسم، خواجه نصیرالدین طوسی را یکی از نوابغ جهان اسلام و تشیع دانست و گفت: به واقع، متفکری با خلوص او در عالم تشیع وجود ندارد و در این راستا، تنها می‌توان از ملاصدرا نام برد و به نظر می‌رسد اگر خواجه‌نصیر نبود؛ ملاصدرایی هم پدید نمی‌آمد.
وی ادامه داد: خواجه‌نصیر یک فیلسوف ایرانی و شیعی است و ما به نوعی استقلال خودمان را مدیون این فیلسوف هستیم. خدمات خواجه به فرهنگ، استقلال و معارف شیعی ما بی‌نظیر است، اما متأسفانه چندان در شناختن اون کوشش نکرده‌ایم.
استاد فلسفه دانشگاه تهران با انتقاد شدید از اعراب که به مخالفت و دشمنی با خواجة‌نصیر می‌پردازند، گفت: علت این امر کاملاً سیاسی است، زیرا خواجه‌نصیر به معنای واقعی فردی بود که تهدیدها را به فرصت تبدیل کرد. اون به کمک «هولاکوخان» ـ که تهدید بزرگی برای جهان اسلام به شمار می‌رفت ـ قرن‌ها خلافت عباسیان را به پایان رساند و به همین دلیل، مورد نفرت اعراب قرار گرفت.
دینانی، قرن هفتم را پایان حکومت 600 ساله عباسی معرفی کرد و افزود: شاید اگر خواجه‌نصیر نبود، هنوز هم زیر چکمه‌های خلفای عباسی قرار داشتیم. خواجه‌نصیر با تدبیر خویش و با تکیه بر قدرت خان مغول، خلافت عظیم 600 ساله عباسی را پایان داد.
* خواجه‌نصیر به اخلاقی بر پایه عرفان و معرفت اعتقاد داشت
غلام‌حسین ابراهیمی دینانی در بخش دیگری از این نشست، از مغفول ماندن شخصیت بزرگ خواجه‌نصیر در میان ایرانی‌ها گلایه کرد و گفت: از قرن هفتم تاکنون که تقریباً 8 قرن از دوران خواجه‌نصیر می‌گذرد؛ کمتر به این اندیشمند بزررگ پرداخته‌ایم، چرا که او علاوه بر تدبیر سیاسی‌اش در تمام علوم از جمله شعر و ادب و فلسفه و اخلاق دارای تألیفات است.
عضو هیأت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه با اشاره به خدمات فرهنگی خواجه‌نصیر گفت: خواجه در قرن هفتم، کتابخانه‌ای با 4 هزار عنوان کتاب تأسیس کرد. در کنار این کار، رصدخانه مراغه را نیز بنیان گذاشت و دانشمندان غربی هنوز هم از این امر در حیرت هستند.
نویسنده کتاب «فیلسوفان یهودی و یک مسأله بزرگ» در بخش دیگری از سخنان خود گفت: خواجه وقتی کتاب اخلاق ناصری را به سفارش یکی از پادشاهان مغول نوشت؛ اعتقاد چندانی به آن نداشت؛ چرا که او اصولاً اعتقادی به اخلاق ارسطویی ـ که تقریباً تمام کتاب‌های ما ریشه در آن دارد ـ نداشت. معنای واقعی اخلاق از منظر خواجه نصیر را باید در کتاب «اوصاف الاشراف» مشاهده کرد.
* خواجه‌نصیر یک فیلسوف است، نه یک متکلم
دینانی در ادامه سخنان خود، به نقش و جایگاه خواجه‌نصیر در فلسفه اشاره کرد و گفت: خواجه‌نصیر در معنای واقعی یک فیلسوف تمام عیار است و با عقلانیت محض درباره مسایل بحث می‌کند، اما برخی به اشتباه او را متکلم می‌دانند! خواجه در کتاب «تجریدالعقاید» مباحث ناب فلسفی را بیان می‌کند و تا امروز، بیش از 60 شرح بر این کتاب نوشته شده است.
این نویسنده آثار فلسفی ادامه داد: کتاب «تجرید العقاید» شاید در ظاهر اثری کلامی باشد، اما در واقع کلامی نیست بلکه به عقاید از یک نگاه عقلانی و فلسفی می‌پردازد و برخلاف متکلمانی مانند «جوینی»، «غزالی» و «شیخ مفید» که سعی می‌کنند هر طور شده عقاید را با آنچه که بدان باور دارند؛ اثبات کنند، خواجه با عقلانیت به بررسی عقاید می‌پردازد.
وی ادامه داد: خواجه‌نصیر دشمن سرسخت اشعریون است و کلام منحط شده اشعریت را به فلسفه می‌برد. در واقع او کلام شیعه را نجات می‌دهد و به اوج فلسفه و عقلانیت می‌برد.
نویسنده کتاب «خواجه‌نصیر؛ فیلسوف گفتگو» در مورد نامگذاری این کتاب گفت: خواجه‌نصیر با تمام علما و فیلسوفان اسلامی و غیر اسلامی ارتباط داشت و با آنها مکاتبه می‌کرد و سخن آنها را به دقت گوش می‌داد. به همین دلیل موفق شد با عرفا، متکلمین و فلاسفه گفت‌وگو کند.
دینانی در پایان سخنان خود یادآور شد: خواجه‌نصیر همچنان در ایران ناشاناخته است. به همین دلیل، من ترجیح می‌دهم به سراغ اندیشمندانی مانند او و ابن‌رشد که چندان مطرح نیستند؛ بروم و آنها را معرفی کنم. دلیل اینکه تاکنون درباره ملاصدرا و ابن‌سینا هیچ کتابی ننوشته‌ام نیز همین است.