گذري کوتاه بر سال‌شمار علمي آيت‌الله قاضي طباطبايي،اولين شهيد محراب،  امام جمعه فقيد تبريز

1300 هـ ق

آغاز به تحصيل آيت الله شهيد قاضي طباطبايي بنا‌بر نوشته خود ايشان از هفت سالگي بوده است. پدر بزرگوارش حاج ميرزا باقر آقا قاضي، وي را در ابتدا نزد معلم مخصوصي به‌نام شيخ محمد علي سپرد و شروع به آموختن الفبا و حروف تهجي کرد. خواهرش صفيه خانم نيز با وي در اين تعليمات خصوصي شرکت داشت. بعد از پدر، آن‌که بيش از همه تعليم و تربيت آيت الله قاضي سعي بليغ و جهد عظيم داشت، عموي گرامي‌شان مرحوم آيت الله حاج ميرزا اسد الله قاضي طباطبايي بود.

پس از مراقبت و دقت پدر و عمو در تعليم و تربيت سيد محمد علي، وي به مکتب مرحوم حاج ميرزا محمد حسين مکتب دار، که خط زيبايي هم داشت، سپرده شد. در مدت چند سال مقدمات فارسي و عربي را آموخت.

پس از آن ايشان در امر تحصيل، از ميرزا احمد نوبري و همچنين آقا ميرزا عبدالوهاب شعاري در مدرسه طالبيه نيز کسب علم کرد.

آيت‌الله قاضي پس از تحصيلات مقدماتي و اوليه نزد معلم خصوصي و مکتب، در مدرسه طالبيه تبريز به کسب علم و بحث و درس مشغول شد.

سطوح فقه و اصول را نزد آيت الله حاج ميرزا باقر آقا قاضي (پدر) گذراند. از ديگر بزرگاني که قبل از عزيمت در محضر درسشان حاضر شد، حاج ملاعلي واعظ خياباني بود.

1316 هـ ش / 1357 هـ ق

اولين اجازه روايت آيت‌الله قاضي را مرحوم شيخ آقا بزرگ طهراني صاحب‌ «الذريعه» در اين تاريخ صادر کرده است.

1318 هـ ش / 1359 هـ ق

براي تکميل مباني علمي و نظري راهي حوزه علميه قم شد. آيت‌الله قاضي طباطبايي پس از ورود به قم در درس کفايه حضرت آيت‌الله مرعشي نجفي‌(ره) و حضرت آيت‌الله سيد محمدرضا گلپايگاني‌(ره) حاضر شد. شرح منظومه حاج ملاهادي سبزواري و اسفار صدرالمتالهين‌(ره) و بعضي از کتاب‌هاي ديگر را نزد فقيهي که آن روز‌ها به«حاج آقا روح الله الموسوي» شهرت داشت، آموخت.

از جمله استادان ديگر ايشان، مي‌توان از آيت‌الله سيد محمد حجت کوه کمري تبريزي، آيت‌الله سيد صدرالدين صدر اصفهاني(ره)، آيت‌الله شيخ عبدالنبي عراقي‌(ره) و حضرت آيت‌الله بروجردي (ره) نام برد.

1322 هـ ش / 1363 هـ ق

دومين اجازه روايت، از سوي مرحوم«حاج شيخ مرتضي تبريزي» مشهور به«چهرگاني» در اين تاريخ صادر شده است.

سومين اجازه روايت وي از سوي پدرش، ميرزا باقر آقا قاضي طباطبايي صادر شده است که متأسفانه متن اجازه روايت ايشان در دسترس نبود.

1326 هـ ش / 1367 هـ ق

چهارمين اجازه روايت ايشان از سوي بانوي مجتهده، سيده جليله«علويه هاشميه» در اين تاريخ صادر شده است. ( بانو نصرت امين‌(1265 ـ 1365 هـ ش) دختر سيد محمد علي ، ملقب به امين التجار اصفهاني اولين بانوي مجتهد دوران خود شد.)

1326 هـ ش / 1367 هـ ق

پنجمين اجازه روايت از سوي آيت‌الله شيخ عبدالنبي عراقي (اراکي) در اين تاريخ صادر شده است. آيت‌الله قاضي مي‌نويسد:‌»... ايشان سپس از نجف اشرف به قم مهاجرت نمود و من نزدش حاضر شده و با خط شريفش به من اجازه روايت صادر فرموده است.»

1328 هـ ش / 1369 هـ ق

ششمين اجازه روايت و درجه اجتهاد از آيت‌الله سيد محمد حجت کوه کمري در اين تاريخ داده شده است.

آيت الله قاضي طباطبايي نسبت به اين استادش ارادت خاصي داشت، چنانچه خود نوشته است که به تشويق اين استاد عازم نجف شده است.

1328 هـ ش / 1369 هـ ق

به تشويق و اصرار استادش، آيت‌الله حجت کوه کمري تبريزي، براي ادامه تحصيل عازم نجف شد.

وي به قصد اقامت طولاني بار سفر بسته، همسر و فرزندانش را به آن شهر برد. وجود مرقد مطهر حضرت علي(ع) منبع فيض بود. از سوي ديگر حضور استادان بزرگ عالم تشيع در آن حوزه علميه فيض از اقامت در آن شهر را صد چندان مي‌کرد.

وي پس از ورود به نجف، وارد حوزه علميه آن شهر شد و نزد بزرگان مراجع تقليد و فقهاي نامي چون آيت‌الله کاشف الغطا‌(ره) (آيت‌الله قاضي از جمله افراد نادري است که نزد ايشان منزلت عالي داشت)، آيت‌الله سيد محسن طباطبايي حکيم‌(ره)، آيت‌الله سيد حسن بجنوردي(ره) و مرحوم آيت‌الله حاج ميرزا باقر زنجاني(ره)، آيت‌الله شيخ عبدالحسين رشتي(ره) مشغول کسب علم و دانش شد.

هفتمين اجازه روايت آيت‌الله قاضي طباطبايي را آيت‌الله سيد صدرالدين معروف به«صدر» صاحب کتاب«المهدي» صادر کرده است.

1329 هـ ش / 1370 هـ ق

هشتمين اجازه روايت را آيت‌الله ميرزا محمد طهراني عسکري در اين تاريخ صادر کرده است.

آيت‌الله قاضي در مورد وي مي‌نويسد:«او را مردي جليل، بزرگوار، فقيه، محققي گرانمايه، دوستدار علم و عالمان و گرامي دارنده اهل تتبع و اطلاع و دوري گزيننده ار اهل سستي و جمود يافتم. موقعي که مرا شناخت بسيار احترام کرد...»

1329 هـ ش / 1370 هـ ق

نهمين اجازه روايت و درجه اجتهاد آيت‌الله قاضي طباطبايي را آيت‌الله شيخ محمد حسين کاشف الغطا در اين تاريخ صادر کرده است.

انديشه مبارزاتي آيت‌الله کاشف الغطا در آيت الله قاضي تأثير مهمي داشته از جمله دشمني که او با اسرائيل داشت به شاگردش سيد محمد علي نيز سرايت کرد.

1330 هـ ش / 1371 هـ ق

دهمين اجازه روايت را آيت الله قاضي از آيت‌الله سيد عبدالحسين شرف الدين عاملي دريافت کرده است.

1331 هـ ش / 1372 هـ ق

يازدهمين اجازه روايت و درجه اجتهاد را آيت‌الله سيد محسن طباطبايي حکيم صادر کرده است. آيت الله حکيم و خاندان وي از جمله علماي متقي و پرهيزکار و برجسته شيعه در قرن اخير بودند که افزون بر داشتن مدارج مذهبي و علمي، در مسائل سياسي و اجتماعي نيز نقش‌آفرين بوده‌اند.

ميان آيت‌الله قاضي طباطبايي و ايشان روابط مستحکمي برقرار بود و ايشان در جريان نهضت اسلامي از قاضي طباطبايي حمايت و پشتيباني کامل داشت.

آيت‌الله قاضي از ايشان دو اجازه دارند؛ اجازه اول، وکالت‌نامه به سال 1372 هـ ق / 1331 هـ ش و اجازه اجتهاد و وکالت‌نامه در امور حسبيه به سال 1379 هـ ق / 1338 هـ ش صادر شده است.

1331 هـ ش

از اقامت و آغاز به تحصيل ايشان سه سالي نگذشته بود که با دسيسه دشمنان و خيانت برخي از خويشاوندان نزديک ناچار به ترک جوار حرم مطهر جدش، حضرت علي‌(ع) شد.

گرچه مدت اقامت وي در نجف اشرف در مقايسه با شهر قم اندک بود؛ اما بهره‌اي که وي در اين سه سال از محضر بزرگان فقه و اصول آن شهر برد، بسيار عظيم و پر برکت بود، اجازات متعددي که ايشان از مراجع بزرگ دريافت کرد، گواه اين برکت و فيض است.

آيت‌الله قاضي طباطبايي پس از مراجعت به زادگاه، شروع به ادامه تأليفات و تحقيقات خود کرد و امامت جماعت مساجد مقبره و شعبان را به عهده گرفت.

1333 هـ ش / 1374 هـ ق

دوازدهمين اجازه روايت و درجه اجتهاد آيت‌الله قاضي طباطبايي از سوي آيت‌الله سيد محمد جواد طباطبايي تبريزي است که در اين سال صادر شده است.

1343 هـ ش / 1384 هـ ق

سيزدهمين اجازه روايت و وکالت‌نامه را آيت الله سيد محمد هادي ميلاني صادر کرده است. اين اجازه و وکالت‌ تامه در امور حسبيه در اين تاريخ است.

چهاردهمين اجازه روايت آيت‌الله قاضي طباطبايي از حضرت امام خميني‌(ره) است. متأسفانه اجازه روايتي که امام براي ايشان صادر کرده بودند در ايام نهضت مفقود شده است؛ به همين دليل ايشان با ارسال نامه‌اي به مرحوم آيت‌الله پسنديده، از وي مي‌خواهد که اجازه روايت ديگري را از امام‌(ره) براي ايشان بگيرد.

آنچه افزون بر مقام علمي آقاي قاضي در دريافت اين وکالت ‌تامه مهم است، جايگاه مبارزاتي آيت‌الله قاضي در نهضت امام خميني‌(ره) آن هم در آذربايجان است.

صدور اين اجازه از سوي امام تأييد مبارزات شاگردان ايشان در آذربايجان بود.

1343 هـ ش / 1384 هـ ق

پانزدهمين اجازه روايت و درجه اجتهاد آيت الله قاضي طباطبايي از سوي آيت الله ميرزا حسن بجنوردي صادر شده است.

1348 هـ ش / 1390 هـ ق

شانزدهمين اجازه روايت و وکالت آيت الله قاضي طباطبايي را آيت الله سيد ابوالقاسم خويي صادر کرده است که در اين تاريخ صادرشده است. اين اجازه هم در روايت و هم در تعيين وکالت تامه ايشان در آذربايجان است.

1348 هـ ش / 1390 هـ ق

هفدهمين اجازه روايت آيت الله قاضي از سوي آيت الله سيد محمد‌رضا گلپايگاني است که هم اجازه روايت است و هم وکالت تامه در امور حسبيه.

1348 هـ ش / 1390 هـ ق

هجدهمين اجازه روايت را آيت الله سيد شهاب‌الدين مرعشي نجفي صادر کرده اند که هم اجازه روايت و هم وکالت در اموري که نياز به اجازه حاکم شرع دارد.

1348 هـ ش / 1390 هـ ق

نوزدهمين اجازه روايت آيت‌الله قاضي طباطبايي از سوي آيت‌الله سيد محمود شاهرودي در اين سال صادر شده است.

بيستمين و آخرين اجازه روايت ايشان را پسر عمو و استاد بزرگوارش، مفسر بزرگ قرآن مجيد، علامه سيد محمد حسين طباطبايي(ره) صادر کرده است. گذشته از روابط خويشاوندي موجود بين اين دو پسر عمو، پيوند عميق استاد و شاگردي هم بين ايشان وجود داشت. هر چند علامه طباطبايي همچون آقاي قاضي در صحنه سياسي فعال نبود؛ اما با ارائه رهنمودهايي، وي را از جريان‌هاي شهر قم آگاه مي‌کرد.