جام جم آنلاين: آيا شده درد شديدي وجودتان را فرا بگيرد و تا جايي پيش برود كه محدوديت‌هايي را هم براي شما ايجاد كند؟ در آن صورت عضلاتتان مي‌گيرد، راحت نمي‌توانيد راه برويد، كار كنيد و... علت‌هاي مختلفي چنين دردهايي را به دنبال دارند، شايد هم تصادف يا بيماري مشكلاتي را براي حركات و توانايي شما ايجاد كند.
به هر حال هستند كساني كه به دليل نوعي ناتواني‌هايي خاص نمي‌دانند چگونه بايد با آنها كنار بيايند و روزگار بگذرانند.
آنچه مسلم است اين كه هيچ كس دوست ندارد با ناتواني و محدوديت و درد، زندگي كند، اما متاسفانه به دلايل مختلف با اين مشكلات روبه‌رو هستيم و اگر ندانيم شيوه درست مقابله يا كنار آمدن با آنها چيست ضرر بزرگي كرده‌ايم.
دكتر سيدمنصور رايگاني، متخصص طب فيزيكي و توانبخشي در اين باره به «جام‌جم» مي‌گويد: «با توجه به بروز بيماريها در سيستم‌هاي مختلف بدن، رشته‌هاي مختلف تخصصي پزشكي شكل گرفته و در طول زمان تكميل‌تر شده و مي‌‌شوند. سيستم اسكلتي ـ عضلاني هم يكي از سيستم‌هاي مهم بدن ما است كه بيماريها، دردها، محدوديت‌ها و ناتوانايي‌هايي كه در بدن انسان به وجود مي‌آيد، گاهي به دليل مشكلات اين سيستم است. بنابراين تخصص‌هاي متنوعي ازجمله جراحي مغز و اعصاب، ارتوپدي، طب فيزيكي و توانبخشي و... براي كمك به انسان‌هايي كه با مشكلي در اين سيستم مواجه هستند، به وجود آمده‌اند.»
سيستم اسكلتي ـ عضلاني در صورت بروز مشكل، مي‌تواند اختلالاتي را براي بدن ايجاد كند كه در مرحله اول به صورت درد و اختلال در انجام فعاليت‌هاي روزمره بروز كرده و در مراحل پيشرفته منجر به معلوليت و ناتواني مي‌شود.
وظايف طب فيزيكي و توانبخشي
اين استاد دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي با اشاره به تعريف سه حيطه براي تخصص طب فيزيكي و توانبخشي مي‌افزايد: «حيطه اول، حيطه تشخيصي است به معناي تشخيص اوليه بيماريها. در اين مرحله پزشك متخصص با گرفتن شرح حال و انجام معاينات باليني و در مراحل بعد با روش‌هاي تشخيصي الكترودياگنوز (نوار عصب و عضله) اقدام به تشخيص بيماري‌هاي اين سيستم مي‌كند.»
وي با اشاره به حيطه دوم كه حيطه درمان است، توضيح مي‌دهد: «در سيستم اسكلتي ـ عضلاني دردهاي ناشي از آرتروز، بيرون زدگي ديسك مهره‌هاي كمر و گردن، كشيدگي تاندون‌ها، گرفتگي عضلات، ضايعات و صدمات ورزشي يا شغلي در قسمت‌هاي مختلف بدن مانند مفاصل زانو، شانه، لگن، دست و ستون فقرات به وجود مي‌آيد. اين اختلالات به صورت درد در ناحيه كمر، گردن، زانو و... خود را نشان مي‌دهند. بنابراين بايد با تجويز و انجام روش‌هاي درماني غيرجراحي اين مشكلات را كنترل كرد.»
دكتر رايگاني مي‌افزايد: «علاوه بر روش‌هاي درمان دارويي و تزريق در مكان مبتلا به درد، در اين رشته از ورزش‌هاي اختصاصي، انجام درمان دستي در بيماريها و اختلالات ستون فقرات و مفاصل محيطي و همچنين به‌كارگيري و تجويز روش‌هاي فيزيكي براي درمان بيماريها نيز استفاده مي‌شود. يعني با استفاده از گرما، سرما، نور و دستگاه‌هاي الكتريكي براي درمان بيماريها ومقابله با بروز آنها و تقويت سيستم‌هاي اسكلتي ـ عضلاني اقداماتي صورت مي‌گيرد.»
وي مي‌گويد: «حيطه سوم كه اهميت زيادي نيز دارد، حيطه توانبخشي است. در اين مرحله سعي مي‌شود بيماراني كه به دليل برخي بيماري‌هاي ناتوان‌كننده مانند سكته مغزي، ضربه مغزي، قطع اندام يا ضايعات نخاعي و اختلالاتي كه به نحوي منجر به از دست دادن توانايي براي فعاليت‌هاي روزمره مي‌شود، با شرايطي به زندگي معمولي و طبيعي خود بازگردند يا حداقل بتوانند فعاليت‌هاي روزمره خود را انجام دهند.»
دكتر رايگاني با تاكيد بر اين نكته كه در حيطه توانبخشي عملكرد به صورت گروهي است، توضيح مي‌دهد: «بيماري كه به هر دليلي فعاليت و عملكردش مختل شده است، در گروهي متشكل از پزشكان متخصص طب فيزيكي و توانبخشي، ساير پزشكان متخصص، همكاران فيزيوتراپ، كاردرمان، گفتاردرمان، ارتوپدي فني، روان‌شناس باليني، پرستار توانبخشي، متخصص تغذيه و... قرار مي‌گيرد. با ارزيابي شرايط بيمار و بررسي مشكلات، روش‌هاي مورد نظر براي بازگرداندن وي به زندگي عادي به او آموزش داده مي‌شود.»
دكتر رايگاني با اشاره به اهميت پيشگيري از بروز چنين مشكلاتي يادآور مي‌شود: «تجويز روش‌هاي مناسب ورزشي و شيوه مناسب به كارگيري اندام‌ها در زمان انجام فعاليت‌هاي روزمره، راهي موثر براي جلوگيري از بيماريها و اختلالات اسكلتي ـ عضلاني است.»
ماساژ، راهي براي درمان بيماري
هرچند ماساژ روشي است با كاركردهاي مختلف نظير پيشگيري از درد و يا ايجاد آرامش، اما دكتر رايگاني با تاكيد بر اين نكته كه مردم بايد بدانند هر فردي به دنبال درد، ناراحتي يا محدوديت در قسمتي از بدن نبايد بدون تجويز پزشك از ماساژ استفاده كند، يادآور مي‌شود: «زماني كه فرد احساس درد و بيماري مي‌كند، براي استفاده از ماساژ به عنوان شيوه‌اي براي كاهش درد بايد حتما به پزشك مراجعه كند. پزشك ناراحتي و مشكل را تشخيص داده، براساس آن و در صورت نياز از ماساژ هم استفاده مي‌شود. مردم بايد بدانند در مواردي ممكن است ماساژ بدون نظر متخصص حتي بيماري‌هاي موضعي را شديدتر كند. به همين دليل تنها به دليل وجود درد در اندام‌ها نبايد بدون تجويز پزشك از ماساژ استفاده شود.»
نيلوفر اسعدي بيگي
گروه سلامت