جام جم آنلاين: خفاش‌ها يكي از مهم‌ترين و جذاب‌ترين موجودات زنده هستند كه متاسفانه باورهاي نادرست مردم نسبت به اين موجودات موجب شده است كه در مقايسه با ديگر موجودات زنده اين گروه از موجودات كمتر مورد توجه قرار گيرند و اين در حالي است كه اين موجودات نيز مانند بسياري از ديگر موجودات نقش بسيار مهمي را در اكوسيستم‌هاي طبيعي برعهده دارند.
بررسي‌هاي انجام شده درباره وضعيت زندگي خفاش‌ها در اكوسيستم‌هاي مختلف حاكي از آن است كه اين موجودات بشدت در معرض خطر انقراض و نابودي قرار گرفتهاند و اگر راهكار مناسبي براي جلوگيري از انقراض اين گروه از موجودات ارائه نشود در آينده‌اي نزديك ديگر شاهد زندگي هيچ خفاشي در سطح اين كره خاكي نخواهيم بود.
از اين رو با توجه به اهميت اين موضوع بر اساس توافق گروه حفاظت از موجودات زنده در سازمان ملل متحد كه روي اجراي برنامه‌ها و طراح‌هاي زيست‌محيطي نظارت دارند سال 2011 و 2012 با هدف انجام فعاليت‌هايي به منظور افزايش توجه عمومي نسبت به اين گروه از موجودات زنده سال خفاش نامگذاري شده است.
به گفته مسوولان اجرايي برنامه‌هاي زيست‌محيطي سازمان ملل متحد، مهم‌ترين هدف از اجراي اين طرح افزايش آگاهي است و بنابراين تلاش خواهد شد تا با ارائه اطلاعات ارزشمند درباره خفاش‌ها و همچنين امكان به وجود آوردن بستري مناسب براي اطلاع‌رساني آخرين اخبار و اطلاعاتي درباره اين گروه از موجودات زنده مردم را با اهميت خفاش‌ها به عنوان يكي از مهم‌ترين گونه‌هاي زيستي آگاه ساخته و آنها را از اهميت در اكوسيستم مختلف موجود در سطح اين كره خاكي مطلع ساخت. امروزه در بسياري از كشورها و بخصوص در كشورهاي اروپايي و همچنين آمريكاي شمالي جمعيت قابل توجهي از اين موجودات به علت ابتلا به بيماري بيني سفيد يا سندرم سفيد كه بحراني اساسي در تهديد حيات خفاش به حساب مي‌آيد در حال از بين رفتن هستند و اين در حالي است كه همچنان هيچ راه درماني براي اين بيماري يافت نشده است و از اين رو اين موضوع موجب شده است تا آينده حيات خفاش‌ها روي زمين با خطرات جدي مواجه شود به همين علت به نظر مي‌رسد كه اين موجودات بيش از پيش نيازمند مراقبت و توجه خواهند بود.
خفاش‌ها در خطرند
شايد برايتان جالب باشد بدانيد علي‌رغم اين‌كه خفاش‌ها به عنوان موجودات خون‌آشام همواره مورد تنفر بوده‌اند و با توجه به اين كه اين موجودات مي‌توانند ناقل بيماري‌هايي باشند، از اين رو بسياري از افراد از وجود آنها در محيط اطراف زندگي خود احساس ترس و ناراحتي مي‌كنند، اما اين موجودات از ويژگي‌ها و تواناييهاي منحصر به‌فردي برخوردار هستند كه تاكنون كمتر درباره ويژگي ها و تواناييهاي آنها مطالعه و تحقيق شده است. حقيقت اين است كه اين موجودات كه تنها پستانداران پرنده ساكن روي زمين هستند نقش بسيار مهمي را در محيط زيست ايفا مي‌كنند و به عبارت ديگر نه‌تنها در تنوع زيستي نقش بسيار مهمي را برعهده دارند بلكه از طريق گرده‌افشاني، جابه‌جايي بذر گياهان، كنترل جمعيت حشرات و ديگر پيامدهاي مطلوب زيست‌محيطي در جنگل‌هاي مناطق باراني، مناطق جنگلي، سرزمين‌هاي مرطوب، بيابان‌ها و همچنين مناطق شهري مي‌توانند وضعيت سلامت ما انسان‌ها را تحت تاثير خود قرار داده و موجب بهبود وضعيت سلامت ساكنان زمين شوند.
سالي براي خفاش‌ها
در نشستي كه در ماه جولاي سال 2000 ميلادي در بريستول انگلستان برگزار شد، با تصويب قطعنامه‌اي از سوي اعضاي گروه حفاظت از خفاش‌ها در اتحاديه اروپا سال 2001 ميلادي به عنوان سال بين‌المللي خفاش شناخته شد و سال 2011 ميلادي مصادف خواهد بود با دهمين سالگرد امضاي اين توافقنامه درخصوص حفاظت از گونه‌هاي در حال انقراض خفاش‌ها در سراسر دنيا و بخصوص در كشورهاي اروپايي كه در 10 سال گذشته در اجراي برنامه‌هاي متنوع براي حفاظت از اين گروه از موجودات زنده بسيار موفق عمل كرده‌اند. به نظر مي‌رسد كه انتخاب سال 2011 و 2012 به عنوان سالي براي حمايت از خفاش‌ها مي‌تواند نقش بسيار مهمي در تشويق ديگر كشورها به مشاركت يا ادامه همكاري‌هاي خود با گروه زيست‌محيطي سازمان ملل متحد و همچنين افزايش آگاهي عمومي با هدف بهبود وضعيت زندگي اين گروه از موجودات زنده در سطح دنيا داشته باشد.
نكته: به نظر مي‌رسد كه نامگذاري سال 2011 و 2012 ميلادي به نام خفاش‌ها مي‌تواند اقدام مناسبي از سوي گروه زيست‌محيطي سازمان ملل براي نجات اين گروه از موجودات زنده باشد كه بيش از نيمي از جمعيت آنها در معرض خطر نابودي قرار گرفته استدر سازمان ملل هر سال با هدف حمايت از يك گروه از موجودات زنده توسط گروه زيست‌محيطي اين سازمان، نامگذاري خواهد شد و بنابراين با توجه به اين نامگذاري برنامه‌هاي مشخصي در آن سال پيشنهاد و به اجرا گذاشته مي‌شود. چنانچه پيش از اين نيز سال 2008 ميلادي به عنوان سال قورباغه، سال 2009 ميلادي به عنوان سال گوريل و همچنين سال 2010 به عنوان سال تنوع زيستي نامگذاري و انتخاب شده بود. با توجه به اين كه متاسفانه در سال‌هاي اخير جمعيت خفاش‌ها كه با داشتن حدود 1200 گونه تشكيل‌دهنده يك چهارم از جمعيت پستانداران در سطح زمين بودند به شدت كاهش يافته و بسياري از اين موجودات در معرض خطر نابودي قرار گرفتهاند، امسال تحت عنوان سال خفاش‌ها نامگذاري شده است تا بتوان تصميمات مناسبي را براي نجات اين گروه از موجودات زنده اتخاذ كرد. از آنجايي كه اين موجودات يعني خفاش‌ها تنها در هنگام شب فعال هستند و به سختي مي‌توان آنها را مورد مطالعه و بررسي قرار داد، از اين رو درباره اين گروه از موجودات در مقايسه با ديگر موجودات زنده كمتر مطالعه و تحقيق شده است. خفاش‌هايي كه از حشرات تغذيه مي‌كنند شكارگرهايي هستند كه گروه زيادي از حشرات شب پرواز را كه ساليانه ميلياردها دلار به مزارع و جنگل‌ها خسارت وارد مي‌كنند، را هدف قرار مي‌دهند. بنابراين با كاهش جمعيت اين گروه از خفاش‌هاي شكارگر نياز به استفاده از آفت‌كش‌هاي خطرناك در مزارع كشاورزي به ميزان قابل‌توجهي افزايش خواهد يافت و اين در حالي است كه اين موضوع از سوي ديگر موجب افزايش قيمت محصولات كشاورزي خواهد شد.
خفاش‌ها كه از عصاره ميوه‌ها تغذيه مي‌كنند نيز نقش بسيار مهمي را در حفظ اكوسيستم‌هاي گياهي ايفا مي‌كنند و در حقيقت گرده افشاني و انتشار بذر گياهان به كمك خفاش‌ها از جمله راهكارهايي است كه مي‌تواند نقش بسيار مهمي در احياي جنگل‌هاي مناطق بياباني داشته باشد. بسياري از گياهاني كه چرخه زندگي آنها وابسته به فعاليت خفاش‌هاست از ارزش اقتصادي قابل‌توجهي برخوردارند و از آنها نه‌تنها در زمينه‌هاي مختلف نظير تهيه چوب، ادويه و آجيل استفاده مي‌شود بلكه به عنوان نوعي آفت‌كش عمومي در مزارع، باغ‌ها و جنگل‌ها نقش بسيار مهمي را در كنترل آفات كشاورزي و باغي ايفا مي‌كنند. بر خلاف آنچه تصور مي‌شود اين خفاش‌ها موجودات بسيار ايمن و سالمي هستند و اگر به اين موضوع توجه كنيد كه يك گروه از خفاش‌ها قادرند هر شب بيش از 15 تن حشره بيماري‌زا را به دام انداخته و طعمه شكار خود سازند در خواهيد يافت كه بايد علاقه و احساس دوستي نسبت به اين گروه از موجودات را جايگزين وحشت و تنفري سازيد كه از گذشته‌هاي دور نسبت به آنها وجود داشته است. امروزه محققان دريافته‌اند كه ما انسان‌ها و خفاش‌ها مي‌توانيم زندگي مسالمت‌آميزي در يك اكوسيستم داشته باشيم و به گفته كارشناسان محيط زيست در دنياي امروز وجود خفاش‌ها در اكوسيستم بيش از يك ضرورت خواهد بود و از اين‌رو مي‌توان آنها را قهرمانان دوست‌داشتني و محبوب آسمان شب ناميد.
خفاش‌ها، بخشي از جاذبه‌هاي گردشگري
به نظر مي‌رسد كه نامگذاري سال 2011 و 2012 ميلادي به نام خفاش‌ها مي‌تواند اقدام مناسبي از سوي گروه زيست‌محيطي سازمان ملل براي نجات اين گروه از موجودات زنده باشد كه بيش از نيمي از جمعيت آنها در معرض خطر نابودي قرار گرفته است. از گذشته‌هاي دور همواره حيواناتي نظير گوريل‌ها، ببرها و فيل‌ها از جايگاه ارزشمندي در ديدگاه عمومي برخوردار بوده‌اند و اين در حالي است كه در مقابل همواره موجوداتي نظير خفاش‌ها مورد بي‌توجهي قرار گرفتهاند. هدف اين است كه در اين سال با اجراي برنامه‌هايي بتوانيم به همه نشان دهيم كه اين موجودات نيز مانند بسياري از ديگر موجودات زنده داراي اهميت هستند و حفظ آنها در زندگي ما انسان‌ها از اهميت بسيار زيادي برخوردار است. خفاش‌ها كه با آغاز شب به همه جا در سطح زمين پرواز مي‌كنند در حفظ محيط زيست نقش بسيار مهمي دارند. جالب است بدانيد كه بسياري از ميوه‌ها و سبزيجات خوشمزه‌اي كه بخشي از برنامه غذايي روزانه ما انسان‌ها هستند با نابودي خفاش‌ها ديگر رشد نخواهند كرد. وقتي ميوه‌هايي مانند هلو، موز، انبه، آواكادو و يا انجير را مي‌‌خوريد حتما به ياد داشته باشيد كه اين خفاش‌هاي كوچك كه اين روزها مورد بي‌مهري قرار گرفتهاند نقش بسيار مهمي در پراكندگي بذر اين گياهان و همچنين بارور شدن اين گياهان گلدار داشته‌اند. اگرچه در مقايسه با ديگر موجودات زنده اهميت خفاش‌ها و حفاظت از اين موجودات كمتر مورد توجه بوده است، اما نتايج به دست آمده از تحقيقات انجام شده در اين زمينه حاكي از آن است كه وجود خفاش‌ها در طبيعت همه ساله از هدررفت ميليون‌ها دلار سرمايه در بخش كشاورزي جلوگيري مي‌كند و در بسياري از كشورها اين موجودات زنده از جاذبه‌هاي گردشگري محسوب مي‌شوند كه موجب جلب توجه شمار زيادي از گردشگران به اين مناطق مي‌شوند. گروه زيست‌محيطي سازمان ملل بر اين باور است كه در يك برنامه پيش‌بيني شده دو ساله بتواند به راهكارهاي مناسبي براي ايجاد زمينه‌اي به منظور از بين رفتن باورهاي غلط نقش بسته بر ذهن مردم درباره اين موجودات دست يافته و جامعه عمومي را بيش از پيش نسبت به اهميت و نقش اين موجودات در اكوسيستم‌هاي مختلف آگاه سازد تا اين موجودات را كه شامل جمعيت قابل توجهي هستند از خطر مرگ و نابودي نجات دهد.
منابع: unep.org
waza.org / year of the bat.org
فرانك فراهاني‌جم / جام‌جم