کوفه براي نخستين بار در سال 36 هـ . قـ . پايتخت دولت اسلامي گرديد و اين هنگامي بود که اميرالمؤمنين علي(عليه السلام) براي جنگ جمل، مدينه منوره را به قصد عراق ترک کرد. ...
شهر کوفه نخستين شهر اسلامي است که در سال 17 هـ . ق. به دستور خليفه دوم و به دست سعد ابن ابي وقاص سردار فاتح عراق و ايران در بخش مياني عراق ساخته شد. اين شهر در آن روزگار از موقعيت سوق الجيشي مهمي برخوردار بود و از سويي با صحرا و حجاز اتصال داشت و نيز شاخه اي از رودخانه فرات مرز شمالي شهر را تشکيل داده و همجواري آن باشهر باستاني حيرهوکشتزارها و نخلستانهاي گسترده که منابع غذايي ارزشمندي براي مردمان داشت بر موقعيت شهر مي افزود.
کوفه براي نخستين بار در سال 36 هـ . قـ . پايتخت دولت اسلامي گرديد و اين هنگامي بود که اميرالمؤمنين علي(عليه السلام) براي جنگ جمل، مدينه منوره را به قصد عراق ترک کرد. بعدها بتدريج بر اهميت شهر افزوده شد و يکي از مراکز مهم علمي و سياسي جهان اسلام گرديد و جمعيت آن را که بيشتر ايرانيان تشکيل مي دادند، افزون بر يک ميليون نفر دانسته اند.
امروزه شهر کوفه موقعيّت پيشين خود را از دست داده و به عنوان يک بخش از توابع شهر نجف شمرده مي شود و فاصله دو شهر هشت کيلومتر است که تقريباً به يکديگر متصل مي باشند. اين شهر به علت موقعيت
جغرافيايي اش، از آب و هواي ملايم و خنک تر از نجف بر خوردار است.

جايگاههاي زيارتي کوفه:
1 ـ مسجد جامع کوفه:
يكي از چهار مسجد مهم و مقدس جهان اسلام (پس از مساجد مكه، مدينه و بصره) است.
اين مسجد نخستين ساختمان شهر جديد التاسيس كوفه در سال 17 ه.بود.
مسجدي است مربع به طول 110 متر و عرض 116 متر، صحني وسيع و بدون سقف و ديواري عظيم و مرتفع دارد، همانند برج و باروهاي شهرهاي كهن،كه در دوران عضد الدوله ديلمي ساخته شده است.اين مسجد گنجايش چهل هزار نفر را دارد.

جايگاههاي مقدس درون مسجد كوفه:
ستونها و محرابهاي هفت‏گانه،اين محرابها،محل نمازگزاردن برخي از معصومان و پيامبران عليهم السلام مي‏باشد.
دكة القضاء، سكويي است كه بنا بر روايات،جايگاه قضاوت حضرت امير المؤمنين بوده است و در شمال شرقي مسجد قرار دارد.
بيت الطشت، در مجاورت دكة القضاء است و جايگاهي است كه در آن يكي از معجزات حضرت علي عليه السلام به وقوع پيوست كه تفصيل آن در«مفاتيح الجنان‏»آمده است.
محراب امير المؤمنين، كه محل شهادت آن حضرت نيزمي‏باشد. اين محراب در ميانه ديوار جنوبي مسجد قرار دارد و در سمت راست آن جايگاه شبستان بزرگ ديگري است كه بنا بر برخي روايات،آنجا محراب و محل شهادت علي عليه السلام است.
محل به گل نشستن كشتي نوح، كه فضاي گودي است در ميانه مسجد.بنا بر روايات،كشتي حضرت نوح عليه السلام پس از مدتها سرگرداني،در اين نقطه به خشكي رسيده است.
باب الثعبان (يا دروازه اژدها) ،يكي از دروازه‏هاي نخستين و كهن مسجد كوفه است كه در ميانه ديوار شمالي مسجد قرار دارد و در اينجا يكي از معجزات امير المؤمنين علي عليه السلام ظاهر شده است.

2 ـ حرم مسلم بن عقيل:
آرامگاه حضرت مسلم، اين شخصيت والا مقام، در بيرون باروي مسجدکوفه ودرسمت جنوب شرقي آن قرار داردکه به وسيله راهرو کوتاهي از مسجد مي توان به درون صحن آن قدم نهاد. حرم حضرت مسلم(عليه السلام)فضاي وسيعي در شرق مسجد کوفه را در بر گرفته و از گنبد طلايي بزرگ و چندين رواق و شبستان و ايوان تشکيل شده است.

3 ـ آرامگاه هاني بن عُروَه:
در برابر حرم حضرت مسلم و در سمت شمالي صحن او قرار دارد. وي از شيعيان با وفا و ميزبان و همرزم مسلم بن عقيل در کوفه بود و به همراه او به شهادت رسيد.

4 ـ آرامگاه مختار بن ابي عُبَيده ثَقَفي:
وي سرداري است که پس از واقعه کربلا به قيام پرادخت و انتقام خون آن شهداي بزرگوار را از قاتلان آنان ستاند و آنان را به جزاي اعمالشان در اين دنيا رسانيد. قبر او در گوشه شبستاني در حرم حضرت مسلم، از سمت جنوب قرار دارد.

5 ـ خانه منسوب به اميرالمؤمنين(عليه السلام):
اين خانه در اصل منزل مسکوني اُمّ هاني، خواهر علي(عليه السلام) بوده که حضرت پس از انتقال به کوفه آن را منزل خود قرارداد. اين خانه در بيرون مسجد کوفه و در زاويه جنوب غربي آن قرار دارد. ساختمان کنوني آن گرچه قديمي نيست ليکن در محلّ همان خانه حضرت ساخته شده است.

6 ـ آرامگاه ميثم تَمّار:
وي يکي از ياران با وفا و فداکار اميرالمؤمنين علي(عليه السلام) بود که بر اثر پايداري در ايمان به آن حضرت به شهادت رسيد، امروزه آرامگاه او در فاصله 300 متري از مسجد کوفه و در آغاز بزرگراه نجف ـ کوفه قرار دارد.

7 ـ قصر دار الاماره; يا مقر والي کوفه:
اين ساختمان کهن ترين ساختمان اسلامي در عراق بشمار مي رود و به دست سعد ابن ابي وقاص در سال 17هـ . . پس از ساختمان مسجد کوفه ساخته شد. دار الاماره ساختماني است مربع شکل به ابعاد 36/110 متر و 24/110 متر که امروزه تنها پايه ها و برخي ديوارهاي فروريخته آن باقي مانده است. اين قصر يکي از ساختمانهاي عبرت انگيز روزگار است. در آن قصر مسلم به شهادت رسيد و سر مبارک امام حسين(عليه السلام) و شهداي کربلا به نمايش گذاشته شد و سپس سرهاي قاتلان آن بزرگواران از سوي انتقام گيرندگان به نمايش در آمد. آنگاه ظالمان ديگري سرهاي اين انتقام گيرندگان را بريدند و در آن به نمايش گذاشتند; }فاعتبروا يا أولي الأبصار{.

8 ـ مسجد سَهْله:

يکي از مساجد مبارک شهر کوفه است، و روايات فراواني در فضيلت عبادت در آن مسجد آمده است. اين مسجددرفاصله دوکيلومتري غرب مسجد کوفه واقع است و از صحني وسيع به ابعاد 140 متر و 125 متر با ديواري مرتفع تشکيل گرديده و در آن محرابهاي متعددي قرار دارد که منسوب به معصومان(عليهم السلام) مي باشد و در ميانه سمت جنوب مسجد جايگاه بزرگي است که بر روي گنبدي قرار دارد و به «مقام حضرت حجت(عليه السلام)» مشهور است.

9 ـ مسجد صَعْصعة بن صُوحان:
صعصعه يکي از ياران با وفاي اميرالمؤمنين(عليه السلام) بود. اين مسجد که عبادتگاه وي است، در نزديکي مسجد سهله قرار دارد.

10 ـ مسجد زيد بن صعصعه:
اين مسجد مبارک نيز در نزديکي مسجد پيشين قرار دارد.

11 ـ مقام يونس(عليه السلام):
اين جايگاه که امروزه شکل و هيئت مسجد دارد، در ميان عامه مردم به غلط به آرامگاه حضرت يونس بن مَتي(عليه السلام) شهرت يافته است. در قسمتي از گنبد خانه آن، محرابي است که گفته مي شود امير مؤمنان(عليه السلام) در آنجا نماز گزارده است. اين مقام امروزه در کنار رودخانه فرات و در فاصله يک کيلومتري از مسجد کوفه واقع است و بنابر برخي روايات، حضرت يونس در اين جا از شکم نهنگ بيرون انداخته شد. بايد افزود که آرامگاه حضرت يونس(عليه السلام) در شهر موصل بر بلنداي تپه اي قرار دارد و داراي گنبد و صحن و سرا است.

12 ـ آرامگاه ابراهيم الغمر:
او ابراهيم فرزند حسن مُثنّي فرزند امام حسن مجتبي(عليه السلام)است، قبر او در سمت مغرب قبر ميثم تمار در محله اي به نام «حَيّ کِندَه» مي باشد. او جد سادات طباطبايي است.