سرويس ويپ (Voice Over Internet Protocol) روشي براي انتقال سيگنال‌هاي صوتي آنالوگ (همانند صدا) در تماس تلفني است كه از بستر اينترنت براي اين انتقال استفاده مي‌كند. براي فهم بهتر اين موضوع شركتي را در نظر بگيريد كه مي‌تواند تمام هزينه تماس‌هاي تلفني خود را با جايگزيني سرويس ويپ به جاي سيستم تلفن معمولي صرفه‌جويي كند. اين فناوري كه در نوع خود انقلابي به شمار مي‌رود اين پتانسيل را دارد كه به طور كامل جايگزين سيستم فعلي مخابرات دنيا شود. در حقيقت، ويپ اختراع دوباره و هوشمندانه چرخ است. در اين مطلب مفاهيم اصلي، كاربردها و پتانسيل اين فناوري رو به گسترش را بررسي خواهيم كرد.

يكي از ويژگي‌هاي ويپ اين است كه براي برقراري تماس 3 روش مختلف دارد:

1ـ ATA

ساده‌ترين روش براي استفاده از ويپ، استفاده از دستگاهي به نام ATA (آداپتور تلفن آنالوگ) است. اين دستگاه تلفن معمولي شما را به كامپيوتر يا اينترنت متصل مي‌كند تا بتوان از سرويس ويپ استفاده كرد. اين دستگاه يك مبدل آنالوگ به ديجيتال است، سيگنال آنالوگ را از تلفن دريافت كرده و به سيگنال ديجيتال براي انتقال روي اينترنت تبديل مي‌كند. معمولا شركت‌هاي مخابراتي سرويس‌دهنده ويپ، اين دستگاه را با سرويس خود عرضه مي‌كنند. برخي از اين آداپتورها نرم‌افزار مرتبط هم دارند كه مي‌توان آنها را تنظيم كرد.

2ـ IP Phone

اين تلفن‌هاي مخصوص در ظاهر با تلفن‌هاي معمولي تفاوتي ندارند و همانند آنها از يك گوشي و شماره‌گير تشكيل شده‌اند. اما به جاي اتصال استاندارد

RJ-11 تلفن، از اتصال اترنت RJ-45 استفاده مي‌كنند. آي پي فون‌ها مستقيما به روتر متصل مي‌شوند و سخت‌افزار و نرم‌افزار لازم را براي تماس از طريق پروتكل آي پي دريافت مي‌كنند. تلفن‌هاي واي فاي هم اخيرا توليد شده‌اند كه مي‌توانند به روتر وايرلس متصل شده و به صورت بي سيم تماس برقرار كنند.

3ـ ComputerـtoـComputer

اين روش قطعا ساده ترين روش استفاده از ويپ است. در اين روش براي برقراري تماس از راه دور هم نيازي به پرداخت هزينه نيست. شركت‌هاي زيادي براي اين روش سرويس رايگان عرضه كرده‌اند. در اين روش تنها به نرم‌افزار، ميكروفن و بلندگو نياز است تا اين سرويس فعال شود و بجز هزينه ماهانه اينترنت، معمولا هزينه ديگري براي اتصال كامپيوتر به كامپيوتر ايجاد نمي‌شود.

استفاده از ويپ

شركت‌هاي مخابراتي براي شبكه‌هاي خود از ويپ استفاده كرده و هزاران تماس را از طريق سوئيچ‌مداري به يك دروازه‌اي پي منتقل مي‌كنند تا هزينه تماس‌هاي بين‌المللي خود را كاهش و پهناي باند آزاد خود را افزايش دهند. به محض اين كه تماس در دروازه مقصد دريافت شد، ديكمپرس شده، سرهم بندي مي‌شود و دوباره به سوئيچ‌مداري محلي مخابرات مقصد منتقل مي‌شود.

هر چند اين اقدام زمانبر است اما مطمئنا به زودي تمام شبكه‌هاي سوئيچ‌مداري مخابراتي با فناوري سوئيچ بسته‌اي (Packet Switching) جايگزين مي‌شوند. سيستم مخابراتي آي پي نسبت به سيستم سوئيچ‌مداري از نظر اقتصادي و نيازمندي‌هاي زيرساختي مقرون به صرفه است.

از آنجا كه هر كجا اينترنت پرسرعت وجود داشته باشد، مي‌توان از سرويس ويپ استفاده كرد، همه مي‌توانند تلفن و ATA خود را در سفر يا زمان نقل و انتقال با خود ببرند و به همه تلفن‌ها دسترسي داشته باشند. يك راه ديگر، استفاده از تلفن نرم‌افزاري است. سرويس‌هاي تلفن نرم‌افزاري تنها به يك گوشي و ميكروفن نياز دارند و از طريق سيستم تماس برقرار مي‌كنند.

از نظر سرويس‌دهي نيز، استفاده از ويپ منجر به بهره‌مندي از قابليت‌هايي مي‌شود كه شركت‌هاي مخابراتي سوئيچ‌مداري بابت آنها پول دريافت مي‌كنند. برخي از اين قابليت‌ها به شرح زير هستند:

ـ شماره‌گيرنده تماس

ـ انتظار تماس

ـ انتقال تماس

ـ تكرار شماره

ـ تماس سه‌طرفه

همچنين مي‌توان نسبت به يك تماس خاص، عمليات خاصي انجام داد. به عنوان مثال، مي‌توان در صورت دريافت يك تماس از شماره‌اي خاص، عمليات زير را انجام داد:

ـ انتقال تماس به شماره ديگر

ـ انتقال تماس به صندوق صوتي

ـ ارسال سيگنال اشغال بودن

ـ ارسال پيغام خارج از سرويس‌دهي

ـ فعال‌سازي سيستم تلفن گويا

در بيشتر سرويس‌هاي ويپ مي‌توان صندوق صوتي را از طريق ايميل يا وب بررسي كرد. البته تمام اين سرويس‌ها از سوي سرويس‌دهنده‌ها رايگان نيست و قيمت و خدمات هر كدام با هم متفاوت است.

سيستم مخابرات سنتي

بهتر است براي شرح بهتر سرويس ويپ، ابتدا سرويس سنتي مخابراتي سوئيچ‌مداري را بررسي كنيم. سيستم‌هاي فعلي تلفن روشي بسيار پايا، اما نامناسب را براي انتقال تماس‌ها ارائه مي‌دهند.

مفهوم سوئيچ‌مداري مفهوم بسيار ساده‌اي است كه بيش از 100سال در شبكه‌هاي تلفني استفاده شده است. وقتي تماسي بين دو نقطه برقرار مي‌شود، اتصال در تمام طول تماس برقرار مي‌ماند. از آنجا كه تماس بين دو نقطه، كاملا دو طرفه است، اين اتصال را مدار مي‌نامند و اين مفهوم پايه‌اي شبكه‌هاي تلفني سوئيچي (PSTN) است.

يك تماس تلفني از طريق سوئيچ‌مداري به شيوه زير كار مي‌كند:

1ـ گوشي را برداشته و منتظر بوق آزاد مي‌مانيم.

2ـ شماره مقصد را مي‌گيريم.

3ـ تماس از طريق مخابرات محلي به مقصد متصل مي‌شود.

4ـ اتصالي ميان دو نقطه از طريق سوئيچ‌هاي به هم پيوسته ميان راه برقرار مي‌شود.

5ـ تلفن آن طرف زنگ مي‌خورد و تماس برقرار مي‌شود.

6ـ بعد از تماس، دوباره مدار بين دو طرف آزاد مي‌شود و مي‌تواند توسط تماس ديگري اشغال شود.

بياييد فرض كنيم تماس براي 10 دقيقه انجام بگيرد. در اين زمان، مدار به طور مداوم بين اين دو تلفن باز مي‌ماند. در سيستم‌هاي اوليه مخابراتي (تا دهه 60 ميلادي) هر تماس بايد از طريق يك سيم كه از يك طرف به شماره گيرنده و از طرف ديگر به مقصد متصل بود، انجام مي‌گرفت. بنابراين اگر از يك شهر به شهر ديگر تماسي برقرار مي‌شد، بايد به سيمي منتقل مي‌شد كه اين دو شهر را به هم وصل مي‌كرد. يعني براي 10 دقيقه، تمام زيرساخت مخابراتي بين دو شهر در اختيار شماره گيرنده بود و اين يعني هزينه بسيار بالاي مخابراتي، چرا كه براي 10 دقيقه، صدها كيلومتر سيم مسي در اختيار يك شماره گيرنده قرار مي‌گرفت.

شبكه‌هاي سنتي مخابرات امروزي از روش به صرفه‌تري براي انتقال تماس تلفني استفاده مي‌كنند. صداي تماس گيرنده در اين سرويس به سيگنال ديجيتال تبديل مي‌شود و در كنار هزاران تماس ديگر به يك كابل فيبر نوري منتقل مي‌شود و باقي سفر را به صورت ديجيتال تجربه مي‌كند. اين تماس‌ها با نرخ ثابت 64كيلوبيت بر ثانيه در هر جهت منتقل مي‌شوند و در نهايت حجم انتقال 128كيلوبيت برثانيه خواهد بود. از آنجا كه هر 8كيلوبيت يك كيلوبايت است، اين تماس‌ها هر دقيقه 960كيلوبايت هزينه بر مي‌دارند و در تماس 10 دقيقه اي، 9600كيلوبايت داده جابه‌جا مي‌شود. در يك تماس تلفني معمولي، بيشتر اين داده هرز مي‌رود چون دو طرف همواره درحال صحبت كردن نيستند.

مخابرات ديجيتال

شبكه تلفن سوئيچ بسته‌اي، راه حل جايگزين سوئيچ‌مداري است. همان طور كه متوجه شديم، هرز رفتن پهناي باند يكي از مشكلات شبكه‌هاي سوئيچ‌مداري است. شبكه‌هاي سوئيچ بسته‌اي اين طور فعاليت مي‌كنند: وقتي در حال صحبت هستيم، طرف ديگر معمولا گوش مي‌كند و اين يعني نصف يك اتصال دوطرفه همواره در حال استفاده است. بر همين مبنا مي‌توانيم در نظر بگيريم كه فايل 9600كيلوبايتي را به يك فايل 4700كيلوبايتي تبديل كنيم تا صرفه جويي رخ دهد. همچنين مقدار قابل توجهي از تماس‌هاي تلفني به سكوت مي‌گذرد و ممكن است هيچ كدام از دوطرف صحبتي نكنند.

اگر بتوان اين فاصله‌هاي سكوت را نيز حذف كرد، در اين صورت فايل كوچك‌تر نيز خواهد شد. بنابراين به جاي ارسال جريان دائمي از بايت ها، مي‌توان بسته‌ها را زماني ارسال كرد كه توليد مي‌شوند.

شبكه‌هاي داده‌اي از سوئيچ‌مداري استفاده نمي‌كنند، چون اگر اتصال دائمي با هر صفحه وبي كه قرار است مشاهده شود، برقرار كنيم، سرعت اينترنت بسيار كاهش مي‌يابد. به جاي اين روش، شبكه‌هاي داده به‌سادگي زماني اطلاعات را ارسال و دريافت مي‌كنند كه به انتقال داده نيازي باشد. همچنين به جاي انتقال تمام داده‌ها از يك خط اختصاصي (Dedicated) بسته‌هاي داده در يك شبكه كاملا اشغال عبور مي‌كنند و از هزاران مسير مختلف و ممكن به مقصد مي‌رسند. اين روش از انتقال داده، سوئيچ بسته‌اي نام دارد.

سيستم‌هاي سوئيچ بسته‌اي از نظر اقتصادي بسيار به صرفه هستند و باعث مي‌شود 2 كامپيوتري كه در حال تماس با يكديگر هستند، آزاد باشند؛ ضمن اين كه بتوانند با كامپيوترهاي ديگر نيز تماس داشته باشند.

محمد مرادزاده