واقعيت اين است درست
ارتباط برقرار كردن به افراد در تمام مسائل زندگي توانايي و قدرت مي‌دهد
اگرچه برخي از آن غافلند. در زير به پاره‌اي از مهم‌ترين مهارت‌هاي ارتباطي
افراد مي‌پردازيم.
امرسون جامعه شناس
سرشناس مي‌گويد: «نگاه مي‌تواند همچون يك سلاح پر كه به سوي شما نشانه
رفته، ترسناك يا هشداري براي سكوت يا مانند مشتي توهين‌آميز باشد. نگاه
همچنين مي‌تواند با انتشار پرتوهاي مهرباني، آرامش را بر محيط حاكم كند و
قلب را سرشار از شادي نمايد.»
بسياي از مردم چشم را
بيانگرترين بخش بدن آدمي به حساب مي‌آورند و شاعران به چشم‌ها به عنوان
«دريچه‌هاي روح آدمي» اشاره كرده‌اند. تماس چشمي در ارتباطات ميان‌فردي از
اهميت ويژه‌اي برخوردار است. تماس چشمي مناسب مهم‌ترين مهارت در مجموعه
ابزارهايي است كه شما براي تاثيرگذاري شخصي در اختيار داريد و در فرهنگ‌هاي
مختلف بيانگر اعتماد به نفس، صداقت، علاقه‌مندي و... است. فرهنگ‌هاي
گوناگون در تماس‌هاي چشمي خود از رفتارهاي خاصي پيروي مي‌كنند. برخي
تماس‌هاي بيشتري را توصيه مي‌نمايند و برخي ديگر از حد محدودتري استفاده
كرده و در شرايط خاص آن را به كار مي‌گيرند. در واقع چشم‌هاي شما تنها بخش
سيستم عصبي مركزي است كه شما را مستقيما با افراد ديگر مرتبط مي‌كند.
بنابراين هيچ گاه تصور نكنيد كه يك برخورد چشمي ساده كافي خواهد بود، زيرا
يك ارتباط چشمي خوب به معني چيزي بيش از يك نگاه معمولي و شتاب‌زده است.
شما نمي‌توانيد ارتباط برقرار كنيد اگر از نگاه كردن به طرف مقابل خودداري
كنيد، چرا كه او تصور مي‌كند كه شما نگران هستيد، دروغ مي‌گوييد يا دوست
داريد به جايي برويد كه چشمانتان به آنجا «نگاه» مي‌كند. علاوه بر اين
خودداري از تماس چشمي شما را از فرصت ديدن تاثير پيامتان بر ديگران و
قابليت انطباق با آن بازمي‌دارد. در حقيقت برقراري تماس چشمي نشانه احترام و
توجه است و به مخاطب شما مي‌گويد «من در حال حاضر به شما بيشتر توجه دارم
تا به چيز ديگر».
محققان دريافته‌اند
زماني كه با هيجان و حرارت و اعتماد به نفس با كسي سخن مي‌گوييم، معمولا
بيش از 5 الي 10 ثانيه قبل از اين كه نگاهمان را برگيريم به طرف مقابل
نگريسته‌ايم و اين مساله در ارتباطات بين‌فردي امري طبيعي است. مشكلي كه
بيشتر ما در زماني كه احساس فشار مي‌كنيم با آن روبه‌رو هستيم، اين است كه
در زمان گفتگو به همه چيز چشم مي‌اندازيم جز مخاطب خود و اين امر پيام عصبي
بودن ما را به مخاطب ما مي‌رساند و به اعتبارمان لطمه مي‌زند. اگر در موقع
صحبت كردن تماس چشمي كمي با شنونده داشته باشيد، به نظر مي‌رسد به خود
اطمينان نداريد يا ديگران شما را جدي نمي‌گيرند، از طرف ديگر، هنگام حرف
زدن مستقيما به شنونده نگاه كنيد، معمولا شما را فردي با اعتماد به نفس
بالا مي‌دانند. چشم و تماس چشمي همان‌گونه كه اشاره شد يكي از ارزشمندترين
منابع اطلاعاتي و ارتباطي است، پس در برخورد اول (بخصوص) دقت داشته باشيد
بيش از 3 ثانيه به طرف مقابل خيره نشويد، مگر اين كه عملا بخواهيد طرف
مقابل را دستپاچه كنيد و هميشه ارتباط چشمي خود را به سمت پايين قطع كنيد،
مگر اين كه عمدا بخواهيد بي‌علاقه‌گي خود را به طرف مقابل نشان دهيد يا
تعادل او را به هم بزنيد.
لبخند بزنيد
لبخند زدن از مهم‌ترين
روش‌هايي است كه مي‌توانيد به وسيله آن علاقه خود را به ديگران نشان دهيد.
لبخند پيام‌هاي مثبتي را از قبيل «من از شما خوشم مي‌آيد»، «من از بودن با
شما لذت مي‌برم» و «مي‌توانيد با من راحت باشيد» را به طرف مقابل ارسال
مي‌كند. طبق تحقيقات، در عمل اخم كردن، حدود 72 عضله درگيرند، اما فقط 23
عضله براي لبخند‌زدن لازم است و لبخند زدن نتايج بسيار دلپذيرتري دارد.
درباره تاريخچه لبخند گفته شده است كه انسان اوليه از دندان به عنوان
وسيله‌‌اي براي حمله به دشمنان استفاده مي‌كرد، اما براي نشان دادن دوستي
خود به آرامي لب‌هاي خود را عقب مي‌كشيد و دندان‌هاي روي هم خود را نمايان
مي‌كرد تا به اين ترتيب به طرف مقابل بفهماند كه نيتي دوستانه دارد. در
واقع به اين دليل كه ديگران نمي‌توانند افكار شما را بخوانند، اگر لبخند
نزنيد، احتمالا فكر خواهند كرد كه شما به آنها توجهي نداريد.
لباس متناسب بپوشيد
لباس احتمالا شأن و
شخصيت افراد را شكل نمي‌دهد، اما وضع ظاهر، اغلب پايه‌اي براي قضاوت اوليه
در مورد افراد است و تاثير شگرفي بر قضاوت‌هاي ديگران نسبت به آنها
مي‌گذارد. ما در همان پنج ثانيه اولي كه افراد را مي‌بينيم تصوير واضحي از
آنها در ذهنمان نقش مي‌بندد. متخصصان حدس مي‌زنند كه 5 دقيقه ديگر طول
مي‌كشد تا 50 درصد تاثير بيشتري (مثبت يا منفي) مضاف بر 5 ثانيه اول به
دست آ‌وريم. بنابراين از آنجا كه 90 درصد از بدن ما با لباس پوشيده مي‌شود،
لازم است بدانيم لباس‌هايمان چه پيامي را ارسال مي‌كنند.
پژوهش‌هاي ارتباطات ميان
فردي بيانگر آن است كه لباس پيام‌هايي چون سطح اقتصادي، سطح تحصيلي، وضعيت
اجتماعي، ويژگي‌هاي اخلاقي و سطح پيچيدگي را به ديگران منتقل مي‌كند.
براي مثال افرادي كه كمتر در مورد لباس خود حساس‌اند عمدتا اشخاصي مستقل و
تهاجمي به نظر مي‌رسند و برعكس افرادي كه به ميزان زيادي در مورد لباس
پوشيدن خود حساس‌اند و دقت و وسواس نشان مي‌دهند، تقريبا مي‌توان گفت
اشخاصي مضطرب، دل‌نگران و تا حدي پذيرنده و فروتن هستند. توجه داشته باشيد
كه برداشت ما از ديگران (بخصوص در اولين برخورد) به طرز چشمگيري تحت تاثير
وضعيت لباس و ظاهر (سر و صورت، آرايش و تزئينات) آنان قرار مي‌گيرد. طرز
لباس پوشيدن اين قدرت را به شما مي‌دهد كه نه فقط برداشت ديگران از شما،
بلكه طرح نگرش‌تان را نيز نسبت به خودتان تغيير دهيد. دانشمندان ارتباطات
براي مشخص ساختن اهميت بالاي لباس و ارتباط آن با جايگاه، مقام، شغل، شخصيت
انسان آزمايش جالبي انجام داده‌اند. آنها مي‌خواستند بدانند افرادي كه
مي‌خواهند از عرض خيابان عبور كنند، در نقض قانون از فرد خاصي كه لباس
مناسبي پوشيده است، تقليد مي‌كنند يا نه. در اين آزمايش مشاهده شد وقتي آن
فرد خاص با كت و شلوار بسيار مرتب و شيك از چراغ قرمز عبور مي‌كرد بسياري
از مردم با تبعيت از او قوانين راهنمايي و رانندگي را نقض كردند، اما وقتي
همان فرد با لباسي ژنده (كهنه) اين قانون‌شكني را انجام داد، كسي دنبال او
راه نيفتاد. بنابراين متناسب با موقعيت و هدفي كه داريد لباس بپوشيد. شايد
در موقعيتي خاص لازم باشد يك دست كت و شلوار با دوخت عالي را استفاده كنيد
و در جاي ديگر يك پيراهن آستين كوتاه با شلوار جين و در شرايطي هم شلوار
ساده‌اي كه با يك پيراهن بدون يقه بتواند اثرگذاري مناسبي داشته باشد. در
واقع از آنجا كه رفتار ما زاييده عادات است، اغلب لباس را نيز براساس عادت
گذشته به تن مي‌كنيم. شما مي‌توانيد نگاهي دقيق و آگاهانه به نوع لباس، رنگ
آن و كلا ظاهر خود بيندازيد. آيا فكر مي‌كنيد رنگ لباس شما مناسب است و
كارايي دارد؟ آيا همواره و در همه جا پوشش يكسان داريد؟ آيا پوشش شما
متناسب با زمان و مكاني است كه در آن قرار گرفته‌ايد؟
دقت داشته باشيد هنگام
لباس پوشيدن، مواردي را رعايت كنيد. مطمئن شويد آنچه را كه مي‌پوشيد اثر
دلخواه شما را در ديگران ايجاد خواهد كرد. براي مثال زماني كه براي يافتن
شغلي مي‌رويد، لباسي بپوشيد كه با آن كار و موقعيت پيش آمده تناسب داشته
باشد. در چارچوب خاصي لباس بپوشيد. از پوشيدن لباس‌هاي زرق و برق‌دار كه
بيش از حد جلب توجه مي‌كند، خودداري نماييد. خانم‌ها نيز لباسي متناسب با
شان و شخصيت خود برتن كنند و ضمنا از عطر بيش از اندازه استفاده نكند. نكته
بسيار مهم در اينجا اين است كه وقتي ما از ظاهر خود راضي هستيم، نسبت به
خودمان احساس خوبي پيدا مي‌كنيم و همين امر به ارتباط اثربخش‌مان با ديگران
كمك مي‌كند.
از زبان و لحن موثر
استفاده كنيد
زبان از كلمات موثر و
مفيد و همچنين كلمات زائد تشكيل شده است. افراد با انتخاب درست كلمات
مي‌توانند ارتباطي موثر با يكديگر برقرار كنند، چرا كه كلمات زائد همچون
سدي در برابر ارتباط اثربخشي و گويا محسوب مي‌شود.
اصواتي چون «ام»،
مي‌دوني، خب و غيره نه‌تنها باعث افت صحبت مي‌شود بلكه وقتي به عنوان عادت
تكرار مي‌شود، حواس شنونده را پرت مي‌كند. استفاده از كلمات اختصاري گاه
بهترين و كوتاه‌ترين راه براي ايجاد ارتباط با كساني است كه با آن كلمات
آشنا هستند. سعي كنيد هنگام صحبت كردن سه تا چهار ثانيه مكث نماييد و حتما
اگر اين مكث در وسط جمله باشد. البته مشكل عمده اين است كه اغلب ما به هيچ
عنوان عادت به مكث كردن نداريم. لازم است مكث كردن را تمرين كنيد و در
تمرين، مكث خود را تاحد امكان طولاني كنيد تا در مكالمات واقعي، آن را
طبيعي‌تر انجام دهيد.
در مورد لحن، بلندي و
شدت صدا نيز مي‌توان گفت اين مقوله يكي از پيش‌شرط‌هاي اساسي براي يك
فراگرد ارتباطي كلامي موثر است. تحقيقات بيانگر آن است كه هنگامي كه ديده
نمي‌شويد، مثلا وقتي با تلفن صحبت مي‌كنيد، 84 درصد از اعتباري را كه شما
در گفتگو كسب مي‌كنيد، ناشي از تن صدا، زير و بم صدا، لحن و چگونگي ارائه
آن است، اگر هنگام گفتگو صداي طرف مقابل آنقدر ضعيف باشد كه بزحمت شنيده
شود، شنوندگان او بسرعت خسته شده از شنيدن سخن او منصرف مي‌شوند يا آن‌كه
خجالت كشيده و از او نمي‌خواهند كه سخن خود را تكرار كند و درنتيجه آنچه
مورد نظر اوست، محقق نخواهد شد.
بيشتر روان‌شناسان و متخصصان ارتباطات بين فردي
بلنداي صدا را مبين ويژگي شخصيت افراد مي‌دانند. آنان بر اين عقيده‌اند
افرادي كه داراي ويژگي شخصيتي تهاجمي هستند، با بلنداي صداي بيشتري نسبت به
افراد خجالتي سخن مي‌گويند (البته موارد خاصي چون سخنراني از اين قاعده
مستثني است.) و فردي كه بسيار بلند سخن مي‌گويد اغلب موجب رنجش ديگران
مي‌شود. پس براي برقراري ارتباط موثر سعي كنيد هميشه بلندا و لحن صداي
متناسب با محيط و شرايط داشته باشيد.
معصومه اسدي /
جام‌جم