ديابت (بيماري قند) بيماري قابل كنترلي است كه بيش از 3 ميليون نفر در ايران به آن مبتلا هستند. اين بيماري با افزايش قند خون ايجاد مي‌شود. علت اين بيماري معمولا كاهش ميزان ترشح هورمون تنظيم‌كننده قند خون (انسولين) يا اختلال در عملكرد انسولين است.
به گزارش انستيتو تحقيقات تغذيه‌اي و صنايع غذايي كشور در ديابت نوع اول، بيمار به تزريق انسولين نياز دارد و بيشتر در كودكان و افراد زير30 سال ايجاد مي‌شود. به اين نوع ديابت، ديابت وابسته به انسولين نيز گفته مي‌شود.
در ديابت نوع دوم معمولا بيمار به تزريق انسولين نيازي ندارد، اما ممكن است در برخي موارد تزريق انسولين نياز باشد. اين نوع ديابت معمولا در افراد بالاي 40 سال، چاق و كم‌تحرك بيشتر است و به آن ديابت غيروابسته به انسولين نيز گفته مي‌شود. در كنترل اين بيماري از رژيم غذايي و داروهاي خوراكي پايين آورنده قند خون استفاده مي‌شود.
براساس اعلام انستيتو تحقيقات تغذيه‌اي و صنايع غذايي كشور، پرادراري و تكرر آن، احساس پرنوشي و تشنگي، احساس ضعف و پرخوري و كاهش وزن بدون دليل به عنوان نشانه‌هاي ديابت مطرح است.
در صورت عدم كنترل بيماري ديابت عوارض درازمدت اين بيماري مي‌تواند به اختلالات قلبي ـ‌ عروقي، بينايي، نارسايي و از كارافتادگي كليه‌ها و بروز زخم‌هاي پوستي بويژه در پاها و آسيب‌هاي عصبي ‌منجر شود و در نهايت صدمات جبران‌ناپذيري مانند كوري، قطع پا و سكته قلبي و مغزي را به دنبال داشته باشد. لازم است، بيماران ديابتي براي برخورداري از يك برنامه صحيح دارويي و رژيم درماني به پزشك و كارشناس تغذيه مراجعه كنند. همچنين بهتر است بيماران ديابتي از مواد غذايي حاوي الياف گياهي (فيبر غذايي) مانند نان و غلات سبوس‌دار، سبزي‌ها و ميوه‌هاي با شيريني كمتر استفاده كنند.
همچنين بيماران ديابتي بايد به جاي مصرف مواد قندي ساده مانند قند، شكر، مربا، عسل و... از خشكبار و ميوه‌هاي خشك استفاده كنند. ميزان مصرف روغن‌هاي جامد و چربي نيز بايد در رژيم غذايي اين بيماران محدود شود و تا حد امكان در رژيم غذايي خود از روغن زيتون استفاده كنند.
لازم است بيماران ديابتي از گوشت‌هاي بدون چربي، مرغ بدون پوست و از شير و فرآورده‌هاي لبني كم‌چرب استفاده كنند. مصرف حداقل 2 ‌بار ماهي در هفته نيز براي اين بيماران توصيه مي‌شود.
بهتر است بيماران ديابتي از روش‌هاي پخت آب پز، ‌بخارپز، تنوري كردن و كباب كردن به جاي سرخ كردن استفاده كنند. براي كنترل وزن در حد مطلوب نيز انجام ورزش و فعاليت‌هاي بدني مناسب و رعايت رژيم غذايي صحيح تحت نظر پزشك و كارشناس تغذيه توصيه مي‌شود.
انجام فعاليت‌هاي ورزشي متناسب با شرايط و وضعيت سلامت فرد، نرمش‌هاي ملايم روزانه و ‌حداقل 15 دقيقه پياده‌روي بعد از غذا توصيه مي‌شود. اين بيماران هرگز نبايد با شكم خالي و گرسنه، ورزش و يا پياده‌روي كنند. شستشوي روزانه پاها با آب ولرم و صابون مناسب و خشك كردن با حوله نرم نيز به اين بيماران توصيه مي‌شود.