روز 28 مرداد يادآور كودتاي ننگين و سياهي است كه شيريني نهضت ملي شدن صنعت نفت را در كام ملت ايران تلخ كرد.
پس از پيروزي قيام سي تير به رهبري آيت‌الله كاشاني كه باعث روي كار آمدن مجدد دكتر محمد مصدق شد، مصدق در صدد افزايش اختيارات خود و محدود كردن اختيارات مجلس شوراي ملي برآمد و بناي اختلاف با آيت‌الله كاشاني را گذاشت. بدين ترتيب او بدون توجه به نقش و رهبري آيت‌الله كاشاني در قيام سي تير كه منجر به روي كار آمدن مجدد او شد، به پياده نمودن شعار «جدايي دين از سياست» پرداخت و برخي روحانيون و نزديكان آيت‌الله كاشاني را دستگير كرد. عوامل داخلي و خارجي نيز آنچنان شخصيت اين مرد روحاني بزرگ و شريف را لكه‌دار كردند كه شايد بتوان آن را در تاريخ ايران بي‌سابقه دانست.
طرح كودتاي نظامي 28 مرداد را بايد در اصل، يك طرح انگليسي دانست. انگليس كه پس از كوتاه شدن دست خود از صنعت نفت ايران، منابع بسياري را در منطقه و خصوصا ايران از دست داده بود، با قطع اميد از رسيدن به توافق، وارد مطالعه طرح يك كودتاي نظامي شد. در ابتدا آمريكا مخالف بود اما پيروزي آيزنهاور در انتخابات رياست جمهوري آمريكا باعث تغييرات عمده‌اي در سياست خارجي آمريكا شد. كرميت روزولت رييس اداره خاور نزديك سازمان سيا به فرماندهي عمليات انتخاب شد و آمريكا و انگليس، ستاد مشتركي را در ايستگاه اطلاعاتي انگليس در قبرس تشكيل دادند و عمليات كودتا را طرح‌ريزي كردند.
اگرچه اجراي نقشه كودتا در 25 مرداد شكست خورد و شاه از ايران فرار كرد اما سستي مصدق و دلايل مختلف ديگر باعث شد كه در 28 مرداد 1332 كودتا عملي شود و سرلشكر فضل‌الله زاهدي مجري طرح كودتا به جاي مصدق نخست وزير شد و بدين ترتيب با قبضه شدن قدرت در دست استبداد داخلي و استعمار خارجي يكي از ننگين‌ترين دوره‌هاي استبداد در تاريخ معاصر ايران رقم خود و باعث حاكميت 25 سال ديكتاتوري محمدرضا شاه با حمايت مستكبرين و خصوصا آمريكا گرديد.
اين واقعه تاريخي در‌س‌ها و عبرت‌هاي فراواني براي ملت ايران به همراه د اشت و به عنوان يكي از تلخ‌ترين روزها در تاريخ ايران ثبت شده است.
سايت اسناد انقلاب اسلامي