عدالت گستری در میان جامعه بشریّت آنچنان ضروری و مهم است که خداوند بعثت همه پیامبران و نازل کردن کتاب‌های آسمانی را به آنان برای اجرای عدالت در میان امّت‌ها و ریشه‌کن شدن ظلم معرفی کرده است.

خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه: طبق روایات اهل بیت علیهم السلام  مهمترین ویژگی امام مهدی(عج) و حکومت ایشان عدل معرفی شده است.

 کم تر حدیثی دربارۀ آن حضرت آمده که عدل ایشان در آن یادآوری نشده باشد و در اینجا به چند مورد بسنده می کنیم:

از رسول اکرم(ص) در وصف امام قائم(ع) آمده: «أوّل العدل و آخره. . .» ؛ [او]اوّل و آخر عدل است.(۱)

در کمال الدین از پیغمبر اکرم(ص) منقول است که فرمود: «به درستی که خلفا و اوصیای من و حجّت‌های الهی بر خلق بعد از من دوازده نفرند، اوّلشان برادرم و آخرشان پسرم است. عرض شد: یا رسول اللّه! برادرت کیست؟ فرمود: علی بن ابی طالب. گفته شد: پسرت کیست؟ فرمود: همان مهدی که زمین را از قسط و عدل پر کند، هم‌چنان‌که مالامال از ستم و ظلم شده باشد.»(۲)

پیامبر اکرم(ص) فرمود:  «شما را به ظهور مهدی(ع) بشارت می دهم; زمین را پر از عدالت می کند همان گونه که از جور و ستم پر شده است;... و دلهای پیروان محمّد را پر از بی نیازی می کند، و عدالتش همه را فرا می گیرد.»(۳)

باز در حدیث دیگری از پیامبر اکرم(ص) می خوانیم: «زمانی فرا می رسد که زمین پر از ستم می شود و کسی نمی تواند (آشکارا) نام خدا را ببرد (و دم از حقّ و عدالت بزند)؛ سپس خداوند عزّوجل مردی را از من و خاندان من، بر می انگیزد; که زمین را پر از عدل می کند آن گونه که پیش از او، پر از ستمش کرده اند.(۴)

و از حضرت سید الشهدا(ع) روایت شده که فرمود: «اگر از عمر دنیا باقی نماند مگر یک روز، خداوند-عزّ و جلّ-آن روز را آن‌قدر طولانی می‌کند تا این‌که مردی از فرزندانم خروج کند، سپس زمین را پر از عدل و قسط سازد، هم‌چنان‌که از ستم و بیداد پر شده باشد، شنیدم که پیغمبر(ص) این را می‌فرمود.»(۵)

«امام زمان در لحظات نخستین پس از تولد، دهان به سخن گشوده و فرمود:« خداوندا! به آنچه بر من وعده دادی وفا کن و امر مرا به کمال برسان و گام‌های مرا استوار بدار و زمین را به دست من آکنده از عدل و داد ساز.»(۶)

در دعای افتتاح نیز می خوانیم: «اللّهمّ و صلّ علی ولیّ أمرک القائم المؤمّل و العدل المنتظر» ؛ پروردگارا درود بفرست بر ولیّ امرت که قیام کننده و امید مردم و عدل منتظر است.(۷)

اما منظور از عدل و قسط که امام مهدی (عج) به آن موصوف شده اند، چیست؟!

«عدل به عنوان یکی از اصول پنجگانه آیین ما به گفته راغب اصفهانی معنای مساوات را در بردارد. عدل تقسیم مساوی است. قسط دست یافتن به سهم و نصیب از روی عدالت است.»(۸)

«در مقابل قسط و عدل، ظلم و جور قرار می گیرد .» (۹) «نقطه مقابل عدل، ظلم است و قسط نقطه مقابل جور است. فرق بین عدل و قسط این است که عدالت یعنی حقّ دیگری گرفته نشود و قسط این است که بین افراد تبعیض نشود، پس ظلم به نفع خویشتن گرفتن و جور حقّ کسی را به دیگری دادن است.

به عنوان مثال، یک وقت خانه شخصی را برای خودم می گیرم، که این ظلم است و یک وقت خانه او را می گیرم و به دیگری می دهم که این جور است. نقطه مقابل این است که خانه زید را نمی گیرم برای خودم که این عدل است و اگر به کسی هم ندهم این قسط است، پس قسط عدم تبعیض و عدل عدم ظلم است.»(۱۰)

«عدل به معنای رعایت دقیق حقّ و حقوق مردم و برابری همه آنها در برخورداری از حقوق و منافع مشروع و معقول خویش است، چنان که «ظلم» زیر پا نهادن حق و حقوق دیگران و نابرابری و تبعیض است.»(۱۱)

«عدل و عدالت گستری در میان جامعه بشریّت، آنچنان ضروری و مهمّ است که خداوند بزرگ بعثت همه پیامبرانِ مرسل و نازل کردن کتاب‌های آسمانی را به آنان برای اجرای عدالت در میان امّت‌ها و ریشه‌کن شدن ظلم و ستم از میان آنان معرفی کرده است.»(۱۲)

«همه پیغمبران و اولیا برای این آمدند که پرچمِ توحید را در عالم به اهتزاز درآورند و روح توحید را در زندگی انسانها زنده کنند. بدون عدالت، بدون استقرار عدل و انصاف، توحید معنایی ندارد. یکی از نشانه‌ها یا ارکان توحید، نبودن ظلم و نبودن بی عدالتی است. لذا شما می بینید که پیام استقرار عدالت، پیام پیغمبران است. تلاش برای عدالت، کار بزرگ پیغمبران است.(۱۳)

خداوند در آیه۲۵ سوره حدید می‌فرماید: «همانا ما رسولان خود را با ادلّه و معجزات فرستادیم و برای‌شان کتاب و میزان نازل نمودیم تابا مردم به عدالت رفتار نمایند.»

و در آیه دیگری فرموده: «خدا به عدالت و نیکوکاری فرمان می دهد  و به بخشیدن مال به خویشاوندان و از کارهای پلید و ناپسند و ستمکاری نهی می کند؛ او به شما پند می دهد تا مگر پند پذیرید.(۱۴)

«تاکید بر عدالت به این سبب است که «در جامعه عادل و نظام دادگستر، انسان درست تربیت می شود و با آسایش و فراغت و امنیت به تکلیف تن می دهد و به مقررات و اصول اجتماعی و حقوق همگان احترام می گذارد و در پرتو چنین تعهدشناسی و مسئولیت پذیری است که به سعادت و خوشبختی دست می یابد و راه عروج به معنویت و خدا را در پیش می گیرد. در سایه سیاه ستم و اجتماع ستم بنیاد که هیچگونه امنیت اجتماعی و عدالت معیشتی نیست و خاطری آسایش ندارد نمی توان انتظار داشت مردمان وظیفه شناس باشند و از حدود خویش تجاوز نکنند و به احکام دین عمل کنند و احکام الهی در میان آنان زنده باشد و جریان یابد؛ اینها همه در سایه عدل تحقق می پذیرد. دین در سایه عدل زنده است و زنده می ماند.»(۱۵)

و این است که امام علی بن ابیطالب(ع) فرموده است: «اجرای عدالت سبب زنده بودن و زنده ماندن (عمل شدن به ) احکام دین است.»(۱۶)

«درد بزرگ بشریت، امروز [هم]مساله فقدان عدالت است. همیشه دستگاه های ظلم و جور در سطح دنیا به شکل های مختلف بر مردم جفا کرده اند; بشریت را زیر فشار قرار داده اند و انسان ها را از حقوق طبیعی خود محروم کرده اند; اما امروز این معنا از همیشه تاریخ بیشتر است و رفع این را انسان از ظهور مهدی موعود می طلبد و انتظار می برد.»(۱۷)

آن بزرگواربا ظهورشان «...عدالت را در پهنه گیتی می‌گستراند و صفا و صمیمیت صدر اسلام را به آنها بازمی‌گرداند. خفته‌ای را بیدار نمی‌کند(یعنی کسی مزاحم آسایش کسی نمی‌شود) و خونی را [به ناحق] نمی‌ریزد.»(۱۸)

منابع:
۱-مکیال المکارم ج ۱ ص۱۵۹، حدیث ابیّ که در کمال الدین آمده

۲-ترجمه مکیال المکارم ج۱ ص ۱۶۰

۳-حکومت جهانی حضرت مهدی (عج) ص ۲۶۹ به نقل از نورالابصار فی مناقب آل بیت النّبی المختار، ج۱ ص ۱۵۶ و ۱۵۷

۴-همان ، ص۲۷۱به نقل از امالی طبق نقل منتخب الاثر، صفحه ۱۶۸

۵-مکیال المکارم ج۱ ص ۱۶۰به نقل از کمال الدین ج ۱ ص۲۸۰

۶-حکومت حضرت مهدی علیه‌السلام در عصر ظهور به نقل ازکمال الدین ج ۲، ص ۴۲۸

۷- بخشی از دعای افتتاح،مفاتیح نوین ،ص۸۲۳

۸-عصر زندگی و چگونگی آینده انسان و اسلام (پژوهشی در انقلاب جهانی مهدی (عج ) ، محمد حکیمی ص ۲۶

۹-ترجمه مکیال المکارم فی فوائد دعا للقائم آیت الله موسوی اصفهانی ، ج۱ ص۱۶۰

۱۰- از بیانات و درسهای آیت الله العظمی مکارم شیرازی

۱۱-حکومت حضرت مهدی علیه السلام در عصر ظهور، علی اصغر رضوانی

۱۲-دولت کریمه امام زمان (عج)، سید مرتضی مجتهدی سیستانی ص۳۱

۱۳-بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با بسیجیان ۱۳۷۸/۰۹/۰۳

۱۴-سوره نحل، آیه ۹۰

۱۵-عصر زندگی و چگونگی آینده انسان و اسلام (پژوهشی در انقلاب جهانی مهدی (عج ) ،ص۳۲

۱۶-همان ص۳۲ به نقل از الحیاة ۶/۴۰۴

۱۷-در انتظار ولی اعظم ص۲۲ به نقل بیانات مقام معظم رهبری ۳۰/۰۷/۱۳۷۷

۱۸-با جاری انتظار ج۱ ،ص۱۵۸ به نقل از منتخب الاثر،ص۴۷۸