وصیت امام صادق علیه السلام
یکی از دستورالعملهای انسانساز برای زندگى، وصیت امام صادق علیه السلام به یکى از اصحاب خاصّش به نام عبدالله بن جندب است که مقامات والایى در معنویات و معارف داشته است.
بزرگ ترین خطر تهدیدکننده سالک
راحت طلبى و تنبلى همیشه در انسان وجود دارد. همین موجب مىشود انسان وقتى به جایى مىرسد تصور کند دیگر مشکلى ندارد و کار تمام است؛ در حالى که اگر خوب بیندیشد، مىبینید که تازه اول مشکل است. هر قدر انسان در نردبان تکامل بالاتر مىرود، سقوطش خطرناک تر مىشود. کوه بزرگى را تصور کنید که عدهاى قصد دارند به قلّه آن صعود کنند. کسانى که در دامن کوه سیر مىکنند، خطر چندانى تهدیدشان نمىکند. آنها که کمى بالاترند، اگر بلغزند، ممکن است فقط یکى دو متر سقوط کنند؛ ولى بالاخره جان سالم به در مىبرند؛ اما آنها که تا نزدیکى قلّه بالا رفتهاند، اگر سقوط کنند، به هیچ وجه نجات نخواهند یافت. وضعیت ما در مسیر تکامل نیز به همین ترتیب است. درست است که بسیارى از مراحل کمال را طى کرده ایم و راه درازى را پیموده ایم و اگر ادامه دهیم به مقصد مىرسیم؛ ولى در چنین مرحلهاى اگر در بین راه سقوط کنیم، خطر هلاکتمان قطعى است.
شیطان دشمن بزرگ انسان است. او چنین سوگند خورده:
فَبِعِزَّتِکَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ
سوگند به عزّت و جلالت، همه انسانها را گمراه خواهم ساخت.
سعى و تلاش او بر این است که انسانها را از مسیر حق منحرف کند. هر قدر انسان در راه صحیح پیش تر برود، شیطان، بیشتر تلاش مىکند او را منحرف سازد. شیطان، با کسانى که از ابتدا قدم در این راه نگذاشتهاند، کارى ندارد. آنها خودشان منحرف هستند؛ لازم نیست شیطان آنها را منحرف کند. به محض آن که کسى یک قدم در راه صحیح برمىدارد، شیطان متوجه او مىشود و سعى مىکند از همان ابتدا او را منحرف نماید. اگر دو قدم به پیش رفت، تلاش شیطان مضاعف مىشود. هر قدر در این راه جلوتر برود، شیطان سعى بیشترى براى گمراهى او مىکند.
بنابراین ما که راه حق را شناختهایم و در بین ادیان و مذاهب، صحیح ترین آنها را انتخاب کرده ایم، شیطان دشمنى بیشترى با ما دارد و نیروهایش را صرف مىکند، تا منحرفمان سازد. پس باید توجه داشته باشیم که دچار لغزش نشویم و در مبارزه با شیطان کاملاً حواسمان را جمع کنیم. به هدایت فعلى خودمان هم نباید مغرور باشیم؛ زیرا از عاقبت کار خود خبر نداریم. باید برای آینده بیمناک باشیم؛ چون شیطان تمام نیروهایش را براى گمراه ساختن ما صرف خواهد کرد. این اولین نکتهاى است که در این حدیث بر آن تکیه شده است. البته چون مخاطب امام صادق علیه السلام یکى از یاران خاص آن حضرت بوده، نیازى نبوده به تفصیل این مطالب را ذکر کنند؛ فرموده اند:
یا عبداللّهِ لَقَدْ نَصَبَ ابلیسُ حبائِلَهُ فی دارِ الغرورِ؛
اى عبداللّه! شیطان در این عالم فریبکارى، دامهاى خود را گسترده است.
فما یَقْصُدُ فیها اِلاّ اولیاءَنا؛
از این کار هم هیچ مقصودى ندارد، جز آن که دوستان ما را به دام بیندازد.
به عبارت دیگر، هدف اصلى شیطان به دام انداختن دوستان ما است.