امام زین العابدین در نیایش وداع با ماه رمضان بیست و سه بار به این ماه سلام می دهند و مگر نه این است که سلام به محض دیدار در اول کلام مرسوم و معروف است؟ پس چه سری است در این سلام های متعدد هنگام وداع؟
علامه جوادی آملی در حکمت در پایان قرار گرفتن سلام در انتهای نمازهای یومیه و مستحبی می نویسد:
«مومن هنگامی که به نماز می ایستد، چون به خداوند و ذکر او مشغول می گردد و جهتی خدایی می یابد از این جهان و ما فیها فارغ و منقطع می گردد، سپس، پس از راز و نیاز خدایی هنگامی که دوباره به این جهان بر می گردد در بدو ورود به این دنیا سلام می دهد و در واقع انسان در نماز پس از هبوط به دنیای مادی است که به محض ورود سلام عرض می کند که سلام خود از اسماء خداوندی است.»
حال که هنگام نماز انقطاع دنیایی است و سلام آن بازگشت مجدد و اعلام ورود به دنیای مادی است، پس چرا ماه رمضان که اصالتا ماه مهمانی خدا و سفر الی الله است، انقطاع دنیایی نباشد و بازگشت از این ماه نیز گویی هبوط انسان به دنیایی پایین تر است که در بدو ورود سلام می طلبد و سید ساجدین(ع) نیز به کرات در وداع رمضان، سلام می دهند... و اما چه مضامینی است در این سلام و وداع ها که می فرماید:
«بعد از آن كه پايان اين ماه فرا رسيد، از ما مفارقت و هجرت كرد و ما را تنها گذاشت و ما هم اكنون با ماه خدا وداع مي‌كنيم. آن هم چه وداعي. وداع با دوست عزيزي كه مفارقتش براي ما توان فرساست. سودي كه ما در اين ماه برديم، هيچ تاجري در هيچ گوشه دنيا نبرده و هيچ كسي در سراسر عالم به اندازه ما از اين ماه استفاده نكرده است.»

ماهی که خوان رحمتش را بر نکو رفتار و گناهکار توأمان گشود:
«آن كس كه اهل معنا بود خيرش در اين ماه بيشتر شد و آن كس كه گرفتار گناه بود از گناهش كاسته شد. ما كسي را وداع مي‌كنيم كه رفتنش براي ما بسيار گران و سخت است و ما را غمگين مي‌كند، ماهي كه شب و روزش رحمت بود.»

ماهی که آرزوهایش نزدیک و یافتنی بود که امام فرمودند:
«سلام ما بر تو اي ماهي كه آرزوها در اين ماه نزديك شد و ما فهميديم كه چه بخواهيم. لذا آرزوهاي طولاني نمي‌طلبيم، ماهي كه در آن بر آمدن آرزوهاي مشروع نزديك شد. سلام بر تو اي نزديكي كه وقتي بودي گرامي بودي و حال كه در آستانه رفتن هستي، رفتنت فاجعه است و ما را غمگين مي‌كند. همچون كسي كه عضو خانواده اش را از دست مي‌دهد. سلام بر تو اي تكيه گاه اميد كه در هنگام مفارقت ما را متألم و رنجور كردي.»

آیةالله جوادی آملی می گوید:
«آن ماه كه در جان انسان رسوخ داشت، وقتي از جان فاصله مي‌گيرد، جايش را غم پر مي‌كند. زيرا از آن صفاي ضمير ديگر خبري نيست و آن نشاطي را كه انسان در ماه مبارك رمضان براي نثار و ايثار دارد، در غير اين ماه ندارد.»

حضرت سجاد(ع) همچنين فرمودند:
سلام بر تو اي همسايه عزيز كه ما در جوار رحمت تو بوديم. تو همسايه‌اي بودي كه در اين مدت در اثر حسن همجواري با تو دل ها رقيق و گناهان كم شد. سلام بر تو اي حقيقت ماه مبارك رمضان كه محو كننده گناه هستي، عيب را مي‌پوشاني و گناه را محو مي‌كني.

نظر آیة الله جوادی آملی چنین است:
«در اينجا اول پوشاندن و ستر و بعد مغفرت است. ابتدا خداي سبحان مي‌پوشاند كه آبروي انسان محفوظ بماند، سپس مي‌بخشد. ستار بودن زمينه مغفرت غفار را فراهم مي كند. چقدر خوب است انسان تا مي‌تواند آبروي ديگران را حفظ كند، خدا هم آبروي او را حفظ مي‌كند.»

امام(ع) همچنين مي‌فرمايند:
«سلام بر تو، در اين مدتي كه مهمان ما بودي، يا ما در خدمت تو بوديم، هيچ رنجي نديديم. از مصاحبت با شما خسته نشديم. در حضور تو لذت برديم و تو مهمان خوبي براي ما بودي. سلام بر تو اي ماه گرامي رمضان كه بركت آوردي، ما را شستشو دادي و رفتي. اگر بعدها آلوده شديم، به دست خود آلوده شده‌ايم و گرنه تو ما را تطهير كردي و اكنون احساس سبكي مي‌كنيم.»

سید الساجدین در فرازی می فرمایند:
خدایا عمر را برای درک رمضان آینده طولانی فرما. چه تضمینی بهتر از دعا است که بمانیم و باز رمضان را درک کنیم که اگر نیستیم و نمی بینیم، باز دعا می کنیم خدای ما را ببخشاید و به حرمت رمضانش ما را در جوار رحمت واسعه خویش بیارامد.

محمود ملکی
تابناک