چله‌گيري معنايش اين نيست كه انسان از جامعه جدا بشود، دست از كسب و كار و تحصيل بكشد و منزوي بشود و به خيال اربعين به جايي برسد!
چله‌گيري آن است كه انسان 40 روز مواظب قلب و مجاري ادراكي و تحريكي خود باشد. نه برخلاف رضاي حق چيزي بينديشد و نه بر خلاف رضاي حق انگيزه‌اي داشته باشد! اگر بتواند اين دو بخش انديشه و انگيزه خود را رام بكند در ظرف 40 روز، بسياري از مسائل براي او حل مي‌شود.
دين چند راه به ما نشان داده براي عالم شدن. يك راه آسانِ معروف حوزه و دانشگاه است. كسي مي‌آيد درس مي خواند؛ 30 سال، 40 سال، كمتر و بيشتر؛ به مقام علمي مي‌رسد، حالا يا در حوزه يا در دانشگاه. اين راه سختي نيست؛ به دليل اينكه صدها نفر آمدند و هزارها نفر به دانشگاه مي‌روند؛ بالاخره در رشته خودشان زحمت مي‌كشند.
اين خيلي سخت نيست! يعني آدم 40سال زحمت بكشد، يك فقيه كامل بشود يا چند سال زحمت بكشد، يك استاد خوبي در دانشگاه بشود. اين در عين حال كه خوب است، سخت نيست! اين راهي است كه از بيرون آدم علم ياد مي‌گيرد. يك راه دروني هم دارد كه دين به ما آموخت و جزو رهاورد انبياست؛ اينها «مانِعَهُ الخُلُو»ّند، نه «مانِعَهُ الجَمع»!
دروني اين است كه انسان نه بيراهه برود، نه راه كسي را ببندد؛ نه دين‌بخرد و نه دين فروشي كند! آدم عاقل خودش مي‌داند دارد چه كار مي‌كند چه حرفي مي‌زند. فرمودند: إنْ تَتَّقُوا‌الله يَجعَلْ لَكُمْ فُرقاناً . در آيه 29 سوره مباركه انفال فرمود: اگر شما با تقوا باشيد، خيلي از مطالب است كه از درون شما مي‌جوشد. اين همه علمايي كه حرف جديد آوردند، اينها كه از ديگري ياد نگرفتند! اگر تمام درس و بحث‌ها و علوم، استفاده از استاد و كتاب باشد كه ديگر علم ترقي نمي‌كند. بخشي را انسان از اساتيد و كتاب‌ها استفاده مي كند، بخشي هم از درون مي‌جوشد. اين جوشش علم از درون، براساس إنْ تَتَّقُوا‌الله يَجعَلْ لَكُمْ فُرقاناً است، براساس اِتَّقُوا‌الله وَ يُعَلِّمُكُمُ‌الله است.
آنچه در آيه 282 سوره مباركه بقره است، اِتَّقُوا‌الله وَ يُعَلِّمُكُمُ‌الله اين است كه به‌صورت شرّ و جزا نيست! اما آني كه در سوره مباركه انفال است، خيلي پرمحتواست: إنْ تَتَّقُوا‌الله يَجعَلْ لَكُمْ فُرقاناً. آدم، فارق بين حقّ و باطل، صدق و كذب، خير و شر، سعادت و شقاوت، حَسن و قبيح باشد؛ اين عالي‌ترين كمال اوست. فرمود: اين در مدرسه تقوا به دست مي‌آيد؛ نه در حوزه گيرتان مي‌آيد، نه در دانشگاه! اگر اهل تقوا بوديد، چه در حوزه، چه در دانشگاه، اين نصيب‌تان مي‌شود؛ إنْ تَتَّقُوا‌الله يَجعَلْ لَكُمْ فُرقاناً.
در هر زماني و هر زميني اين راه را براي ما باز كردند... . البته بركاتي كه در شب نصيب انسان مي‌شود، در روز نمي شود. در قرآن كريم فرمود: شب را دريابيد. إنَّ لَكَ فِي النَّهارِ سَبحاً طَويلاً (1). درس است، بحث است، گفتن است، شنيدن است، ديدار است، مصاحبه است، مناظره است؛ با يك كثرت همراهيد. اما «إنَّ ناشِئَهَ اللَّيلِ هِيَ اَشَدُّ وَطئاً وَ اَقوَمُ قِيلاً» (2). شب يك نشئه‌اي دارد، يك حساب و كتابي دارد؛ شب كجا، روز كجا! فرمود: روز كار فراواني داريد؛ مي‌گوييد، مي‌شنويد، مي‌خوانيد، مي‌خوريد؛ اين كارهاي روزتان است. به‌وجود مبارك پيامبر(ص) فرمود: روز كارهاي فراواني داري، شب را درياب! «إنَّ لَكَ
فِي النَّهارِ سَبحاً طَويلا»ً اما «إنَّ ناشِئَهَ اللَّيلِ هِيَ اَشَدّ»ُ . هركس به جايي رسيد، از شب زنده‌داري به جايي رسيد. إنَّ ناشِئَهَ اللَّيلِ هِيَ اَشَدُّ وَطئاً وَ اَقوَمُ قِيلاً.
پانوشت‌ها:
(1) مزّمل / 7، (2) مزّمل / 6
آيت‌الله عبدالله جواد ي آملي